Ëndërrimtari i panjohur-Richard Brautigan
Një ditë
mendoj se
(pa vonesë)
duhet të ngremë
një monument të brishtë
për Ëndërrimtarin e Panjohur
sepse
ai ishte më i rëndësishëm
se ushtarët.
Përzgjodhi dhe përktheu: Alket Çani
Ernest Hemingway
Tregimthi i mëposhtëm u shkrua gjatë dekadës 1920 dhe u botua për herë të parë në përmbledhjen In Our Time (1930). Është këndvështrimi i një oficeri, me gjasë britanik, në ditët e para pas luftës greko-turke të viteve 1923-1924. Tregimthi flet për çastet kur popullata helene e qytetit të Smirnit (Izmiri i sotëm, në brigjet egjeane të Azisë së vogël) dëbohet dhe largohet përfundimisht mbi anijet britanike dhe franceze të ardhura në ndihmë.
Për t’u habitur ishte, tha, sesi sokëllinin përnatë në mesnatë. Nuk di të them se pse sokëllinin pikërisht në mesnatë. Ne ishim në skelë, ndërsa ata ishin mbi mol dhe në mesnatë ia nisnin sokëllimës. Zakonisht u drejtonim fanarët, në mënyrë që të qetësoheshin. Pothuajse gjithnjë ia dilnim. Lëviznim fanarët dy-tre herë, lart e poshtë, e ata pushonin. Njëherë ndodhi që isha me detyrë mbi mol, kur një oficer turk m’u afrua tërë egërsi, duke thënë se njëri prej marinarëve tanë e paskërkish fyer rëndë. Kështu që i thashë se ai djalosh do të çohej menjëherë në anije e atje do të dënohej rëndë. E pyeta pra që të ma tregonte se për cilin bëhej fjalë. Më diktoi njërin ndër topçinjtë, një ndër më fjalëpakët. Turku më tha se ai e kishte fyer tmerrësisht, madje disa herë rresht; e m’i thoshte këto nëpërmjet gojës së një përkthyesi, gjë që më vinte në dyshim sesi do ta kishte fyer vallë topçiu i zi, që nuk dinte llaf turqisht. Nejse, e thirra dhe iu drejtova: “Dhe në rast se i ke dhënë muhabet ndonjërit prej oficerëve turq…”
“Nuk i kam dhënë muhabet askujt prej tyre, komandant”.
“E di fort mirë” ia bëra, “gjithsesi hip në anije dhe mos zbrit prej andej për sot”.
Pastaj njoftova oficerin turk se marinari qe çuar në anije, ku do të dënohej në mënyrë shembullore; aq sa nuk e merrte dot me mend! Ai u duk i kënaqur. U bëmë miq për kokë.
Më vështirë, tha, është kur ke të bësh me gra që u kanë vdekur foshnjat. As që bëhet fjalë që t’i lëshojnë ato kufoma foshnjash. I mbajnë ashtu, me vete, edhe gjashtë ditë me radhë. Nuk të lënë t’ua marrësh kurrsesi, sado që të përpiqesh. Kështu që detyrohesh t’ua rrëmbesh. Rasti që më bëri më shumë përshtypje ishte ai i një gruaje të moshuar. Ia kam treguar edhe një doktori që nuk deshi të më besonte. Qemë duke i zhvendosur nga moli, pasi duhej ta pastronim prej të vdekurve, kur kjo grua e moshuar që po të thosha rrinte mbi diçka si punë kashtërrojë. Ata më thanë, “A mund të vini t’i hidhni një sy, komandant?”. Dhe si vajta të shihja, ajo vdiq; ngriu fare. Këmbët iu bënë gur, nga mesi e sipër u bë po gur, e gjitha krejt. Njësoj si të kishte vdekur që një natë përpara.
Thjesht vdiq dhe ngriu në vend. Kështu i thashë një të njohurit tim mjek dhe ai ma ktheu se ishte e pamundur.
Ata qenë mbledhur të gjithë atje sipër, mbi mol, e s’dukej fare si të ishin pas tërmeti a ndonjë gjëmë e atij lloji, pasi as ua priste mendja se kush ishte turku dhe se ç’qe në gjendje të bënte turku.
A ju kujtohet kur na thanë që të mos shkonim më për të tërhequr të tjerë? Era më frynte mbi kokë mëngjesin kur mbërritëm. Ai i kishte gjithë llojet e topave në gatishmëri, që të na godiste dhe të na hidhte në det. Na duhej të hynim në liman, të lundronim kah molit, të lidhnim pjesën e përparme, të hidhnim spirancat, e pastaj të godisnim lagjen turke. Ata mbase mund të na zhysnin në fund të detit, ama ne do t’ua zhduknim lagjen turke nga faqja e dheut. Ata s’arritën të na godisnin aq sa të na shkaktonin dëme të mëdha, deri sa zbriti Qemali dhe shkarkoi komandantin turk. Tha, për shpërdorim detyre a diçka e tillë. I kishte dhënë vetes më shumë rëndësi se ç’duhej. Kërdia do të niste fill pas.
Ti e mban mend skelën. Gjithë ato bukuri që fundoseshin rreth saj. Ka qenë hera e vetme në jetën time që e zura veten duke ëndërruar. Nuk iu bënin dhe aq përshtypje gratë që sillnin fëmijë në jetë sa ato që u vdisnin. Ia dolën mbanë gjithsesi. E habitshme sesa pak vdiqën gjatë lindjes.
Thjesht u hidhje diçka përsipër dhe i lije ashtu siç qenë. Se ku shkonin e gjenin gjithnjë skutat më të errëta të anijeve për të lindur pastaj… Me t’i ikur molit nuk e vrisnin më mendjen për asgjë tjetër.
Ama dhe grekët ishin e ç’ishin! Para se t’u hipnin anijeve, gjithë kafshëve që s’mundeshin t’i ngarkonin u thyenin këmbët e përparme dhe i shtynin në det të cekët. Nuk numëroheshin mushkat me këmbë të thyera që degdiseshin në det të cekët. Ishte punë vërtet e paqme. Më besoni, vërtet e paqme.
Përktheu nga origjinali: Edon Qesari
_______
Dok-Vend i posaçëm në port për ngarkimin dhe shkarkimin e anijeve. Si dhe për ndreqjen e tyre.
NJË KAFKË NË VEND TË KUPËS
Mjeshtri
I dha një kupë me ujë
Dishepullit të vet që arriti zgjimin shpirtëror
Kjo kupë ishte bërë prej një kafke
Mjeshtri shtoi këto fjalë
– Meqë është dita e fundit
Merr një kupë me verë
Kjo kupë ishte bërë prej kafke
Pastaj nxori një palë tespihe
Që ishin bërë prej kafke
Do doja shumë që edhe kafka ime të bëhej kupë
për të pirë në një ditë të pikëlluar të kësaj bote
Përktheu: Alket Çani
Një librari magjike ose më tepër magjepsëse, në Paris, ka diçka përrallore e të çuditshme. Diçka që e mban të gjallë dhe unike nga të tjerat!
Shakespeare and Company është një librari e specializuar në libra në gjuhën angleze. Ndodhet në zemër të Parisit, në bulevardin Saint Michel. Më shumë të kujton një dyqan relikesh, kurse përreth teje sheh libra të vjetër të çmuar. Vitrinat e saj janë plot me libra të lidhur me lëkurë dhe korniza barok me detaje të arta. Kur hyni, shfaqen shkallë pafund, që arrijnë deri në tavan.
Pse është unike? Çfarë ka të veçantë, që bën kaq shumë përshtypje?
Kjo librari në Paris nuk është si të tjerat!
Mund të qëndroni atje deri në 11 të natës çdo ditë. Ulëse prej kadifeje dhe lëkure, gjenden në ambientet, por edhe një shtrat në katin e parë, ku shumë udhëtarë mund të gjejnë strehim, të cilët mund të jetojnë aty për një periudhë, me dy kushte:
Të lexojnë një libër në ditë.
Të punojnë në dyqan dy ditë në javë.
Shakespeare dhe Company frekuentohet nga shumë anglishtfolës, shumë studentë, por edhe njerëz kureshtarë nga e gjithë bota. Disa jetojnë atje për disa ditë me sleeping bags-at e tyre, studentë australianë, vjenezë, kanadezë të Shkollës së Arteve të Bukura.
Heshtja e plotë që mbizotëron në hapësirat e saj, pavarësisht vizitorëve, është një tjetër element i mrekullueshëm. Mund të dëgjoni vetëm tingullin e shkallëve prej druri që vazhdimisht dikush i ngjit.
Në verë, nxirren karrige metalike në trotuar, nën pemë, me pamje nga Notre Dame e Parisit.
Por magjia nuk ndalet këtu …
Nëse koha kur lexoni një libër ju frymëzon të shkruani, ka makina shkrimi kudo!
Çdo dhomë në librari është si një kapitull romani. Midis rafteve të librave, mbin dhe një piano dhe në mure ka afreske për fëmijë, të tilla si “Liza në Botën e Çudirave”, dhe “Princi i Vogël”.
Si u krijua libraria magjike në Paris?
Kjo librari ishte qendra e kulturës anglo-amerikane në Paris në periudhë mes dy luftërave. Aventura e saj filloi në vitin 1919, kur amerikania Sylvia Beach e hapi diku tjetër. U bë menjëherë qendra e të ashtuquajturës “gjeneratë e humbur” të Ernest Hemingway-t, Ezra Pound-it, Scott Fitzgerald-it, Gertrude Stein-it dhe James Joyce-it. Shakespeare and Company, si dhe të gjithë ata që e frekuentojnë, përmenden vazhdimisht në librin e Hemingway-t: “Parisi është një Festë”. Klientët mund të blinin dhe të huazonin libra.
E para “Shakespeare and Company” u mbyll në Dhjetor të vutit 1941, kur forcat e Boshtit pushtuan Francën gjatë Luftës së Dytë Botërore. Dyqani u mbyll sepse Sylvia Beach nuk pranoi të shiste kopjen e fundit të “Finnegans Wake” të Joyce-it te një oficer gjerman.
Më 1951, një tjetër librari anglishtfolëse u hap në Paris nën emrin “Le Mistral” në 37 rue de la Bûcherie, nga amerikani George Whitman, dhe shpejt u bë qendra e jetës letrare në Paris. Kur Sylvia Beach vdiq në vitin 1962, emri i kësaj librarie u bë Shakespeare and Company.
Çfarë ka thënë shkrimtari Jeremy Mercer:
“George Whitman ka ruajtur për pesëdhjetë vite atë që e quan, “utopi socialiste”, të përfaqësuar nga libraria. Dyqani i tij ka qenë një qendër letrare për vite me rradhë, duke tërhequr njerëz si Henry Miller, Richard Wright dhe William Borough. Më e rëndësishmja është se George i fton njerëzit të jetojnë në librari. Përfytyroni, më shumë se 40,000 njerëz kanë fjetur aty, në një nga 13 shtretërit që gjenden në ambientet e saj, midis librave. E vetmja gjë që kërkon është që të shtroni shtratin në mëngjes, të ndihmoni pak në librari dhe të lexoni një libër në ditë. Kam jetuar në këtë vend për pesë muaj dhe u frymëzova për librin tim”.
Vajza e George Whitman, Sylvia, mori në dorëzim librarinë në vitin 2001 dhe i dha frymë të re duke organizuar shumë ngjarje kulturore dhe letrare. Një rregull nuk është thyer kurrë: Të qëndrojnë për disa net shkrimtarët, studentët ose artistët në Shakespeare and Company.
Përktheu: Shpendi Shakaj
Soneti numër 19-Bertold Brecht
Kërkesa ime e vetme: me mua të qëndrosh
Se dua të të dëgjoj, pavarësisht se ç’thua
Në qofsh i shurdhët, më duhen fjalët e tua
Në qofsh belban, më duhesh që t’shikosh
Në qofsh i verbër, unë do të të mbaj n’vëzhgim
Ti si ushtar mision e ke të jesh në krahun tim:
Se ende as në gjys’rruge s’jemi në këtë udhëtim
E nata, mbaje mend, ende na ka n’rrethim.
Të thuash “lërmë sa të shërohem” nuk arsyetohesh – tash
Të thuash “kudo” (por jo këtu) nuk është arsyetim
Do ketë dikur për ty shërim, por jo lirim prej detyrës – tash.
Ti e di, ai që nevojitet nuk mund të jetë i lirë të shkojë
E ti e di se për ty unë kam kaq urgjentisht nevojë
Po flas si “unë”, dhe pse si “ne” do kish më shumë kuptim.
Përktheu: Arbër Zaimi
MODERN LOVE-Caitlin Dewey
E mbledhur gulaç në shtratin tim, me fytyrën vetëm pak centimetra larg ekranit të laptopit,ia kisha ngulur vështrimin plot ankth kutisë së bisedave të Google, e cila si për të më ardhur në ndihmë më thoshte: “Uilli po shkruan.”
Ndërsa prisja mesazhin e tij, e detyrova veten të rilexonte postën elektronike, të rifreskonte komunikimet e mia në Twitter, dhe pasi lëviza lart e poshtë nëpër postimet e mia në blog, vendosa të laj dhëmbët.
Kutia vazhdonte të më thoshte: “Uilli po shkruan.”
“Mos guxo të lëndohesh nga kjo gjë,” i mërmërita pastës së dhëmbëve. “Kjo ishte një ide idiote, dhe ti e dije që në fillim.”
Por njohja e budallallëkut të rënies në dashuri me dikë në internet, nuk të pengon ta bësh atë. Shoqja ime Zhaneta, D.J., një kolege e radios, bisedon përherë me disa blogerë muzike, që ajo i ka takuar në Tumblr. Shoku im Tuan, i cili jeton në Los Angeles, qëndron deri në 3 pas mesnate, për të biseduar me të dashurën në Londër.
Dhe unë sot i kisha dhënë makinës për gati 1,770 km, në një udhëtim vajtje-ardhje, për të vizituar Uillin, një djalë që e takova në tetor në një konferencë të gazetarisë së Ueb-it, me të cilin u njoha vërtet, vetëm në Skype.
Uillin e dallova tek rrinte larg tryezave, në barin e zhurmshëm të hotelit. Kishte syze me skelet të zi, të trashë, flokë të pakrehur, tipare që i jepin atij pamjen e një hakeri që punon gjithë kohës në bodrum. Nëse keni marrë pjesë ndonjëherë në një konferencë për Internetin, mund ta kuptoni se pse lëkura e zbehtë, syzet me skelet të trashë dhe flokët palarë e të pakrehur, janë kaq shumë joshës, përndryshe, nuk di si t’ua shpjegoj dot pse-në.
Sido që të jetë rasti, çuditërisht tek Uilli më pëlqeu shumë buzëqeshja e tij e vetëkënaqur dhe fiksimi i tij me WordPress-in. Ai më argëtoi rreth meritave të plug-ins dhe PHP derisa u lodha dhe shkova në shtrat.
“Do të të gjej në Twitter, i thashë me shaka ndërsa po largohesha.
Nuk e prisja dhe as nuk dëshiroja ta shihja Uillin përsëri pas asaj fundjave. Për më tepër që takimi ynë dukej i pamundur, pasi ai jetonte edhe tri shtete larg. I ndiqja postimet e tij në Twitter me kuriozitet, po neutrale. Në janar, ai bisedoi me mua në G-chat, duke mu ankuar për punën, dhe pastaj, një natë, diku afër mesnatës, kur isha duke transferuar ca foto dhe duke harxhuar kohën me informacione koti në Google, ai më dërgoi mesazh në gjendje të dehur.
Me sarkazëm të dukshme, më shkruante: “A je në atë gjënë për të cilën flasin gjithë kalamajtë këto ditë, në Skype?”
Kisha lexuar që 90 përqind e komunikimit njerëzor është joverbal. Skype e kap këtë 90 përqindsh me një aparat fotografik me rezolucion të ulët, e kompreson, e rikonstrukon në një nyje kompjuterike dhe e riprodhon atë pastaj në një ekran kudo në botë. Skype eleminon distancën dhe kjo është arsyeja pse funksionon.
Dhe pikërisht këtë bëri për ne. Me ekranin e Skype-t të hapur dhe me kamerën e ndezur, instiktivisht ndjeja që Uilli ishte pranë, ulur në shtratin tim, vetëm një hap larg. Duke injoruar periudhat kur figura ngrinte ose zëri i tij ndërpritej, mendoja se ai dukej dhe tingëllonte pikërisht ashtu siç ishte edhe në person. Ndonjëherë, kur ai përkulej në kompjuter për të lexuar ndonjë artikull që unë i kisha dërguar, mund të shihja edhe poret e fytyrës së tij.
Ne filluam të bisedonim në Skype për orë të tëra çdo natë – ai nga një dhomë gjumë asketësh me mure të bardhë, unë nga këndi i vockël i apartamentit tim studio me ngjyra torte. Mësova se ai hante çdo vakt jashtë, flinte me një seri bluzash të bardha identike me qafë V dhe qeshte me njërën anë të gojës kur unë thosha ndonjë gjë të mençur. I njihja gjuhët e tij të preferuara të kodifikimit, sistemin e tij më pak të preferuar të menaxhimit të kompjuterave, si dhe mospëlqimet e tij të përgjithshme, për kërcimin, muhabetet e llomotitjet për të vrarë kohën dhe vajzat në bare.
Një natë, shkoi aq shumë vonë duke biseduar sa më zuri gjumi me laptopin e hapur dhe kur u zgjova shtatë orë më vonë, isha e lidhur nga kordoni i tij i rrymës. Po Uilli ishte akoma atje, i përgjumur, nën dritën që vinte nga një dritare e hapur, i zbehtë, simpatik dhe i çuditshëm.
Pas pak ai lëvizi, kapsiti sytë në kamera dhe tha: “Hej, ti”.
“Hej,” ju përgjigja fare natyrshëm. “Si fjete?”
Ndërsa javët kalonin, i tregova Uillit për të dashurin tim të fundit, një djalë që kisha takuar në klasën e psikologjisë dhe me të cilin pata një lidhje për gati dy vjet. Ai më dëgjoi në heshtje, syzet i pasqyronin imazhin tim nga kompjuteri. Më dha këshilla të mira, të qarta, për ta lënë të shkuarën pas.
Nuk kisha takuar prej shumë kohësh dikë që të ishte kaq i zgjuar dhe i talentuar në mënyrën që unë do të doja të isha vetë. Ai më tregoi për ish-të dashurën e tij, e cila nuk ja vlerësoi asnjëherë punët. Fillova t’i dërgoja mesazhe edhe nga orët e mësimit, kur isha e irrituar ose/dhe e mërzitur.
Nga apartamenti im, mund ta shihja Uillin, por s’mund ta prekja. Mund ta thërrisja kur doja të flisja, por kurrë nuk mund ta shihja në një dritë tjetër, përveç asaj të abazhurit në komodinën pranë shtratit të tij. Po kjo gjë funksiononte edhe në favorin tim. Mund ta thërrisja atë kur të doja pas ca gotave, kur ndjehesha miqësore dhe fjalëshumë, po edhe mund ta shmangja nëse do të kisha për të shkruar, për të redaktuar ndonjë video apo për të bërë postime në blog. Mund t’i thosha çfarë të doja, edhe të rrezikoja të bëhesha e bezdisshme, sepse në fund të bisedës, me një klikim të mausit mund ta “nxirrja’ jashtë nga shtëpia ime.
Ironia është që ne grumbullohemi bashkë në internet për këtë lloj sigurie, këtë lloj intimiteti të sterilizuar, po në fakt duam diçka krejtësisht të ndryshme “në jetën reale” apo IRL (In real life), siç njihet në fjalorin online. Në konferencat për Internetin, si ajo ku takova Uillin, Twitter, sa nuk pëlcet prej postimeve të njerëzive që festojnë takimet IRL: “Ishte kaq këndshëm që më në fund u pamë @e kështu dhe ashtu IRL” “Hej @e kështu dhe ashtu IRL, Nuk mund të besoj që ende nuk jemi takuar IRL!”
Interneti me hashtags dhe mesazhet në boarde i bashkon njerëzit, por asnjëherë nuk i kënaq. Pavarësisht se sa e doni blogun e dikujt. ose postimet në Twitter, në timeline, nuk janë këto ato që dëshironi me të vërtetë.
Dhe kështu – ngadalë e me kujdes – Uilli dhe unë filluam të shtrojmë pyetjen se çfarë do të thoshte e gjithë kjo që po ndodhte për ne.
“Ti më pëlqen me të vërtetë shumë,” më tha ai një natë, pasi u kthye në shtëpi nga një bar.
“Edhe ti më pëlqen shumë,” i thashë. “Po në të vërtetë nuk e di se çfarë është kjo.”
Desha ta zbuloj. Kështu që në fillim të marsit mora një makinë me qira, iu luta profesorëve të mi të më mos më vinin mungesa për një ditë dhe e ngava makinën 885 km për të kaluar një fundjavë të gjatë në qytetin ku jetonte Uilli. Kur po i afrohesha, ndihesha e emocionuar. Ndalova në një vend pushimi, rregullova tualetin dhe i telefonova mikun tim Tuan, U përpoqa të qetësohesha disi dhe duke mbllaçitur një çamçakëz vazhdova.
“Po sikur kjo që po bëj të jetë e tmerrshme?” – pyeta veten. “Po sikur ai të mos jetë aspak ashtu siç shpresoj?”
Në fakt, Uilli ishte pothuajse ekzaktësisht ashtu siç e prisja: buzë të holla, hundë të drejtë, me sy të vegjël, në ngjyrë lajthie dhe me syze. Ai qëndroi të më priste në anë të rrugës, ndërsa unë parkoja makinën – duke lëvizur para – mbrapa, para – mbrapa, derisa nga nervozizmi rashë në hendekun e rrugës. U puthëm në trotuar, bënte ftohtë dhe era që të thante bashkë me skuqjen më fshiu edhe mendimet e mia të shqetësuara. Kryesisht, u ndjeva e lehtësuar. Mendova: “Funksionokemi edhe në jetën reale. Pra, ka diçka këtu.”
Po, pasi u puthëm dhe hëngrëm pica u në shtëpinë e tij, patëm shumë vështirësi të bisedonim për gjërat të flisnim në Skype. Në jetën reale, ndërsa unë flisja, Uilli nuk më shihte, po ia ngulte sytë asgjësë. Në jetën reale, nuk më bëri asnjë pyetje rreth udhëtimit tim të gjatë ose punës sime ose gjërave që më prisnin kur të kthehesha në shkollë.
Kur më nxori për darkë, ndërsa prisnim ushqimin të vinte, filloi të lexonte postën e tij elektronike. Më kërkoi falje pa masë për këtë, po prapë vazhdoi të kontrollonte faqen e Ueb-it të tij kur u kthyem në shtëpi.
Më çoi në një party, në shtëpinë e një mikut të tij, ku ata vazhduan të diskutojnë me orë të tëra në lidhje me dizenjimin e Web-it, ndërsa unë, e ulur në një kolltuk shihja tavanin, e dehur, e mërzitur dhe tmerrësisht e shqetësuar që dukesha më e hollë në internet se në jetën reale. Pastaj, në ndonjë çast, më kapte dorën dhe më jepte buzëqeshje të vogla, shfajësuese. Dukej si një lojë strategjike: një vallëzim i vazhdueshëm mes dëshirës për të më bërë të tijën dhe mosdëshirës, intimitetit dhe distancës, jetës së vërtetë dhe pretendimit të jetës fantastike në internet.
Në ditën e fundit të vizitës sime, Uilli fjeti më gjatë se ç’duhej dhe në mëngjes nxitonte nëpër apartament me flokët e lagur dhe kravatën e palidhur, duke kërkuar laptopin e tij. Sipas planit që bëmë një natë më parë, ai do të shkonte në punë, ndërsa unë do të largohesha kur të doja. Çelësin do t’ia lija në kutinë e postës.
Isha në korridor duke fërkuar sytë e përgjumur kur ai më përqafoi duke më dhënë lamtumirën e fundit dhe duke më porositur ta ngisja makinën me kujdes. Më ngjau se u përpoq ca për fjalinë e fundit.
“Ishte fantastike të takohesha me ty”, tha ai më në fund.
Nuk ika menjëherë nga shtëpia e tij. Pasi bëra dush dhe paketova gjërat e mia, studiova librat e tij pranë oxhakut dhe u ula për një kohë të gjatë në banakun e kuzhinës së tij, duke u përpjekur të kuptoja se çfarë ndodhi. Nuk ndihesha mirë që rrethohesha nga gjërat e tij. Ndihesha shumë rehat në dhomën time, me gjërat e mia dhe me praninë e tij të kornizuar nga ekrani i laptopit.
Para se të largohesha i shkrova një shënim:
“I dashur Uill!
Faleminderit shumë që më prite këtë fundjavë. Ishte e rëndësishme për mua të kaloja kohë personalisht me ty.”
Pasi nënshkrova emrin tim e lashë në banak. Pastaj, duke urdhëruar veten të mos qaja, i hodha çelësat e tij në kutinë e postës dhe ja shkela pedalit të gazit për në shtëpi. Në jetën reale, që të mbërrija atje, zgjati nëntë orë.
Përktheu: Meli Ajazi
Këshillë për të gjitha ato si unë, me zemrën si ashkël-Clementine Von Radics
Të dashura mike, disa herë dashuria do të vijë tek ju
si zjarri në pyll. Nëse ndodh, bëhuni më të mençura se unë. Ikni menjëherë
Merrni me vete vetëm ç’mund t’iu mbajnë duart. Jo lotët. Jo dyshimet për t’u kthyer përsëri.
Duart tuaja janë si kuti eshke. Xixa më e vogël do t’ju djegë në vënd.Futuni shpejt në makine. Hidhni ujë në hartat. Shmangni benzinatat.
Mos vini re flakët që vallzojnë në pasqyrë nga xhami i pasëm.
Shkoni në qytete që nuk keni qenë kurrë. Ngjituni në tarracë dhe vallëzoni
ngadalshëm me kujtimet tuaja më të ftohta. Ngjitni nëpër muret e dhomës
ç’do letër të dëshpëruar e të pluhrosur dashurie që ishit betuar të mos e dërgonit kurrë.Gjeni një të panjohur me forma të mprehta dhe ije të paeksploruara
shkruajani të gjitha historite tuaja në lëkurë dhe harroni që ndonjëherë
mund t’ia keni ditur emrin. Premtomëni, që nuk do mendoni kurrë për djegie
apo thëngjinj. As kur tërë flokët t’i keni të mbuluara nga hiri,
As kur t’ju dalë tym nga goja.
Përktheu: Merita Paparisto
MEGJITHË TRISHTIMIN-Ko Un
Një natë në fillim të viteve 1940
Im gjysh
Shëroi një patë të sëmurë
Duke e mbajtur në krahë gjithë natën
Ky kujtim më trishtoi gjatë gjithë ditës së sotme
Unë që jam nipi i atij gjyshi
A munda të shpëtoj një jetë të vetme
Gjatë gjithë kësaj kohe që jam endur?
A s’kam jetuar kot duke fërshëllyer në ajër
Çdo ditë kaq të shenjtë
Prej jetëshkurtri?
Nuk do mjaftojë
Trishtimi i një pëllumbi që gugat
Që nga nesër
Që nga nesër
Qoftë edhe si një fantazmë e thjeshtë
Do jem në këmbë midis pemëve të mëdha e të vogla
Dhe do ta lë veten ta tundë gjatë era që fryn gjithnjë e më fort
Përktheu: Alket Çani
Woody Allen
Nuk ekzistojnë dëshmi të shkruara mbi shfaqjen e parë të njollës së rreme të bojës në Europën Perëndimore përpara vitit 1921; nga ana tjetër është i mirënjohur fakti se Napoleoni zbavitej sa s’ka me dredhësin, instrument i fshehur në pëllëmbën e dorës, i cili me ta prekur qe në gjendje të shkaktonte një dridhje të ngjashme me atë një shkarkese elektrike. Kur Napoleoni miqësisht i jepte diplomatit të huaj dorën e tij perandorake, viktima e mjerë kërcente hopthi pa ditur përse, bëhej spec në fytyrë, dhe vallëzonte në mënyrën më të paparashikueshme mes të qeshurës ushtuese të perandorit dhe haresë së oborrit.
Me kalimin e kohës instrumenti i lartpërmendur pësoi modifikime të panumërta, më i njohuri prej të cilëve vinte si pasojë e hedhjes në përdorim të çamçakëzit nga ana e Gjeneralit Santa Anna (unë mendoj se çamçakëzi i pati fillesat e tij në gjellët e përgatitura nga e shoqja e gjeneralit, të cilat ky i fundit nuk ia dilte ti përtypte), duke marrë trajtën e petëve të mentes që mbulonin një çark i imët minjsh. Fatkeqi të cilit i ofrohej peta e mentes, ndjente një pickim therës në çastin kur dhëmbët metalikë i nguleshin në gishta. Në fillim mbizotëronte një perceptim të mprehtë dhimbjeje, vijonte një lloj ilariteti ngjitës, i cili në fund përmbyllej me përulje filozofike. Askush nuk e mohon se shakaja e kurthit me çamçakëz kontribuoi ndjeshëm në përmirësimin e humorit të ushtarëve gjatë betejës së Alamos, dhe, megjithëse prej saj askush nuk doli gjallë, pjesa më e madhe e analistëve ushtarakë shprehet njëzëri se punët do të kishin shkuar shumë më keq nëse ky instrument kaq i vogël dhe praktik, për të vrarë kohën, do të mungonte.
Me shpërthimin e Luftës Civile, amerikanëve iu desh të përpiqeshin, me sa u jepej, të harronin një orë e më parë llahtaret që u përplasën mbi një komb në shpërbërje e sipër, dhe, ndërsa gjeneralët nordistë zbaviteshin ekskluzivisht me shakanë e gotës së shpuar, gjenerali Robert E. Lee kapërcente shumë prej çasteve më kritike, duke përdorur në mënyrë të pashoq trukun klasik të lules me spërkatëse. Në fillim të luftës, askush prej atyre që afroheshin t’i merrnin erë karafilit mahnitës në thilenë e gjeneralit nuk arriti t’u shpëtojë spërkatjeve të bollshme me ujë nga lumi Suwanee. Sidoqoftë, kur vetë Konfederatën e Jugut nisi ta marrë lumi, Gjeneralit Lee iu desh të hiqte dorë nga shakaja, tashmë e dalëmode dhe të mjaftohej duke vënë herë pas here ndonjë thumb këpucësh në karriget e personave që nuk i pëlqenin.
Pas luftës, deri në fillim të shekullit të nëntëmbëdhjetë, gjatë epokës së të ashtuquajturve “baronë hajdutë”, pluhuri për të teshtirë dhe kutitë me etiketën Lajthi, të mbushura me gjarpërinj të mëdhenj me susta që kërcenin mbi fytyrën e viktimave, përfaqësuan majën më të lartë të shakave shoqërore të kohës. Thuhet se J.P.Morgan parapëlqente versionin e parë të shakasë, ndërsa Rockefelleri plak anonte më shumë nga e dyta.
Më në fund, rreth vitit 1921, disa biologë që kishin shkuar në Hong Kong për të blerë rroba zbuluan njollën e rreme të bojës. Për shumë vjet me radhë ajo kishte qenë në qendër të repertorit të shakave orientale, madje shumë nga dinastitë e atjeshme kishin arritur të mbanin pushtetin duke manipuluar me virtuozitet atë që dukej si pasoja e një shishe boje të derdhur, por që ish në të vërtetë metal i lyer në formë njolle.
Sipas gojëdhënave, njollat e para të rreme qenë ndërtuar në mënyrë primitive dhe kishin një diametër prej afro tre metrash, kështu që nuk gënjenin askënd.
Megjithëkëtë, me zbulimin e “parimit të përmasave të reduktuara” nga ana e një fizikanti zviceran, u dha prova përfundimtare se një objekt me një përmasë të dhënë mund të reduktohet thjesht “duke e bërë më të vogël”; mbi bazat e këtij zbulimi, njollës së rreme të bojës iu dha vendi i merituar.
Ajo mbeti e tillë deri në vitin 1934, vit në të cilin Franklin Delano Roosevelt e perfeksionoi në tërësi me qëllim që t’i jepte fund një greve në shtetin federal të Pensilvanisë. Ngjarja është mjaft zbavitëse: të vënë në pozitë të vështirë, si sindikalistët, ashtu edhe shefat e personelit ishin mëse të bindur se një shishe boje qe derdhur mbi një divan të paçmuar të stilit Empire, duke e dëmtuar në mënyrë të pandreqshme. Përfytyroni lehtësimin që ndjenë shpirtrat e tyre kur iu bë e ditur se kishin rënë viktimë e një shakaje. Tri ditë më vonë furrnaltat nisën punën.
Përktheu: “Ivan Katastrofov”
Ndodhi -Kiki Dhimulá
E vetme, krejt e vetme
bares rrugëve
dhe udhës ndesh ndodhi të mëdha:
Diellin me ngut e thirri Perëndimi
dhe përgjysmë pasditen e la…Pas pak ia behu nata,
duke bartur në shtambat e misterit
të fshehtat e saj,
kur befas syrin ëndërritës, hënën,
një re tinzare e padëshirueshme ia shkeli
dhe e verboi.Këtë aksident
mjaft mirë e shfrytëzoi
një hafije e çuditshme
– dyshonte mesnata –
që Gjithësisë i shtiu
dhe e la në vend.Pas ndodhish të tilla,
ndodhinë që jam sërish e vetme,
kurrkush nuk e vuri re.Përktheu: Stefan Zhupa
