Woody Allen
Nuk ekzistojnë dëshmi të shkruara mbi shfaqjen e parë të njollës së rreme të bojës në Europën Perëndimore përpara vitit 1921; nga ana tjetër është i mirënjohur fakti se Napoleoni zbavitej sa s’ka me dredhësin, instrument i fshehur në pëllëmbën e dorës, i cili me ta prekur qe në gjendje të shkaktonte një dridhje të ngjashme me atë një shkarkese elektrike. Kur Napoleoni miqësisht i jepte diplomatit të huaj dorën e tij perandorake, viktima e mjerë kërcente hopthi pa ditur përse, bëhej spec në fytyrë, dhe vallëzonte në mënyrën më të paparashikueshme mes të qeshurës ushtuese të perandorit dhe haresë së oborrit.
Me kalimin e kohës instrumenti i lartpërmendur pësoi modifikime të panumërta, më i njohuri prej të cilëve vinte si pasojë e hedhjes në përdorim të çamçakëzit nga ana e Gjeneralit Santa Anna (unë mendoj se çamçakëzi i pati fillesat e tij në gjellët e përgatitura nga e shoqja e gjeneralit, të cilat ky i fundit nuk ia dilte ti përtypte), duke marrë trajtën e petëve të mentes që mbulonin një çark i imët minjsh. Fatkeqi të cilit i ofrohej peta e mentes, ndjente një pickim therës në çastin kur dhëmbët metalikë i nguleshin në gishta. Në fillim mbizotëronte një perceptim të mprehtë dhimbjeje, vijonte një lloj ilariteti ngjitës, i cili në fund përmbyllej me përulje filozofike. Askush nuk e mohon se shakaja e kurthit me çamçakëz kontribuoi ndjeshëm në përmirësimin e humorit të ushtarëve gjatë betejës së Alamos, dhe, megjithëse prej saj askush nuk doli gjallë, pjesa më e madhe e analistëve ushtarakë shprehet njëzëri se punët do të kishin shkuar shumë më keq nëse ky instrument kaq i vogël dhe praktik, për të vrarë kohën, do të mungonte.
Me shpërthimin e Luftës Civile, amerikanëve iu desh të përpiqeshin, me sa u jepej, të harronin një orë e më parë llahtaret që u përplasën mbi një komb në shpërbërje e sipër, dhe, ndërsa gjeneralët nordistë zbaviteshin ekskluzivisht me shakanë e gotës së shpuar, gjenerali Robert E. Lee kapërcente shumë prej çasteve më kritike, duke përdorur në mënyrë të pashoq trukun klasik të lules me spërkatëse. Në fillim të luftës, askush prej atyre që afroheshin t’i merrnin erë karafilit mahnitës në thilenë e gjeneralit nuk arriti t’u shpëtojë spërkatjeve të bollshme me ujë nga lumi Suwanee. Sidoqoftë, kur vetë Konfederatën e Jugut nisi ta marrë lumi, Gjeneralit Lee iu desh të hiqte dorë nga shakaja, tashmë e dalëmode dhe të mjaftohej duke vënë herë pas here ndonjë thumb këpucësh në karriget e personave që nuk i pëlqenin.
Pas luftës, deri në fillim të shekullit të nëntëmbëdhjetë, gjatë epokës së të ashtuquajturve “baronë hajdutë”, pluhuri për të teshtirë dhe kutitë me etiketën Lajthi, të mbushura me gjarpërinj të mëdhenj me susta që kërcenin mbi fytyrën e viktimave, përfaqësuan majën më të lartë të shakave shoqërore të kohës. Thuhet se J.P.Morgan parapëlqente versionin e parë të shakasë, ndërsa Rockefelleri plak anonte më shumë nga e dyta.
Më në fund, rreth vitit 1921, disa biologë që kishin shkuar në Hong Kong për të blerë rroba zbuluan njollën e rreme të bojës. Për shumë vjet me radhë ajo kishte qenë në qendër të repertorit të shakave orientale, madje shumë nga dinastitë e atjeshme kishin arritur të mbanin pushtetin duke manipuluar me virtuozitet atë që dukej si pasoja e një shishe boje të derdhur, por që ish në të vërtetë metal i lyer në formë njolle.
Sipas gojëdhënave, njollat e para të rreme qenë ndërtuar në mënyrë primitive dhe kishin një diametër prej afro tre metrash, kështu që nuk gënjenin askënd.
Megjithëkëtë, me zbulimin e “parimit të përmasave të reduktuara” nga ana e një fizikanti zviceran, u dha prova përfundimtare se një objekt me një përmasë të dhënë mund të reduktohet thjesht “duke e bërë më të vogël”; mbi bazat e këtij zbulimi, njollës së rreme të bojës iu dha vendi i merituar.
Ajo mbeti e tillë deri në vitin 1934, vit në të cilin Franklin Delano Roosevelt e perfeksionoi në tërësi me qëllim që t’i jepte fund një greve në shtetin federal të Pensilvanisë. Ngjarja është mjaft zbavitëse: të vënë në pozitë të vështirë, si sindikalistët, ashtu edhe shefat e personelit ishin mëse të bindur se një shishe boje qe derdhur mbi një divan të paçmuar të stilit Empire, duke e dëmtuar në mënyrë të pandreqshme. Përfytyroni lehtësimin që ndjenë shpirtrat e tyre kur iu bë e ditur se kishin rënë viktimë e një shakaje. Tri ditë më vonë furrnaltat nisën punën.
Përktheu: “Ivan Katastrofov”
