Author

Admin - page 105

Admin has 1815 articles published.

Dashuri e parë-Yehuda Amichai

in Letërsi/Përkthim/Tharm by

Dashuri e parë-Yehuda Amichai

 

As që të vija re kur ti më doje.
Të ndërrova me një tjetër, porsi Isaku,
për një nuhatje, për një shije dhe oreks për mish,
për një aromë trualli, një shtëpi dhe ca zheg.
I kam harruar fjalët e të vetmes
letër që të kam shkruar.
Mbaj mend veç shijen që më la në gjuhë
zamka e pullës.
Fati që vendosi për ne nuk ish dhe aq i shkruar,
ndonëse kish fuqinë dhe bindjen e një gishti violinisti
kur vendos fatin e një note,
pavarësisht se ai është aq fundor dhe i prerë
sa dhe vdekja.
 
Përktheu: Edon Qesari

Një intervistë e shkrimtares meksikane ROSA BELTRAN

in Letërsi by

 ROSA BELTRAN

Meksikë, 1960

Shkrimtarja e romaneve, tregimeve të shkurtra dhe eseve, gjatë kohës së lirë të këtij takimi të shkrimtarëve spanjollë dhe anglisht-folës, dha një intervistë për këtë media, ku e quajti veten si laike, të ndrojtur dhe gënjeshtare të vetëdijshme.

– Cila është ideja juaj e lumturisë së përsosur?
– Një bibliotekë, biblioteka ime, dhe shumë kohë për të lexuar.
– Cila është frika juaj më e madhe?
– Që nuk do të kem kohë të lexoj gjithçka kam.
– Cila është vetia juaj, për të cilën qaheni më shumë?
– Që jam e ndrojtur; që dua t’u afrohem njerëzve, por nuk di sesi.
– Cili ka qenë guximi juaj më i madh në jetë?
– Që kam guxuar të tregoj, të rrëfej.
– Kë do të quanit gjënë më të çmuar?
– Suksesin.
– Ç’gjë ju nevrikos më shumë te vetja juaj?
– Këtë pyetje do të doja të ma bënit mbrapsht.
– Cilat janë fjalët që përdorni më shumë?
– “Bota”, “gjithçka”, “gjithmonë”, dhe ngaqë jam jam pesimiste, “kurrë”.
– Për çfarë jeni penduar?
– Që nuk kam filluar më herët të lexoja autorë, të cilët i zbulova vite më vonë.
– Cila është gjendja juaj aktuale shpirtërore?
– Optimiste.
– Cili është zotërimi juaj më i çmuar?
– Pavarësisht se nuk janë nën zotërimin tim, unë do të doja të mendoja për time bijë Kasandran dhe për tim shoq Erneston.
– Cilin e konsideroni mjerimin më të keq?
– Meskinitetin.
– Me cilin personazh historik donit të identifikoheni?
– Me Kafkën.
– Cila është cilësia që ju pëlqen më shumë tek gratë?
– Forca dhe trimëria.
– Po te një burrë?
– Bujaria dhe sensi i humorit.
– Kush është heroi juaj i letërsisë?
– Gregor Samsa*.
– Si do t’ju pëlqente të vdisnit?
– Papritmas, në mes të punës.
– Ç’pseudonime përdorni?
– Po e zëmë se Rosita është një pseudonim. Në Meksikë është e pashmangshme të mos të të thërrasin kështu, sidomos autorët burra.
– Ku dhe kur jeni e lumtur?
– Kudo, kur krijoj, kur besoj, kur jam midis njerëzve me imagjinatë.
– Cila është tipari i personalitetit që nuk ju pëlqen tek të tjerët?
– Meskiniteti, egoizmi, individualizmi.
– Kush është dashuria më e madhe e jetës suaj?
– Ime bijë Kasandra, Ernesto dhe ime ëmë.
– Kur gënjeni?
– Pothuaj gjithmonë*. E kam shumë të vështirë të di se kur nuk gënjej. Sigurisht, që përpiqem të mos gënjej, por kam shkuar tek tre psikanalistë të ndryshëm për të kuptuar se mund të tregoj të njëjtën histori në mënyra të ndryshme. Nuk e di kur nuk gënjej.
– Cila është ideja juaj për vdekjen?
– Fundi i jetës së çmuar, dhe pikërisht për këtë, nuk mund ta shmang si një humbje. Unë jam laike dhe nuk besoj te një jetë tjetër pas kësaj, vdekja është fundi i kësaj përvoje fantastike që ju dhe unë kemi këtu.
– Çfarë ju bën të qeshni?
– E papritura dhe absurdja.
– Çfarë ju bën të qani?
– Kur njeriut që dua i dhemb diçka.
– Cilën quani si arritjen tuaj më të madhe?
– Që kam mbijetuar me moshën që kam.
– Për ju cila është një fyerje e mirë?
– Ajo që thuhet në gjuhën time. Çdo fyerje në një gjuhë tjetër më duket krejtësisht intramuskulare.
– Cila është ideja juaj për besnikërinë?
– Që personi tjetër të mbështetet tek unë plotësisht dhe me gjithçka.
————————————————
*Gregor Samsa – heroi i romanit “Metamorfoza” të Kafkës.
*Sigurisht, “gënjeshtra” për një shkrimtar është themeli i punës së tij.

Përktheu: Bajram Karabolli

Qyteti është imi-Edvin Thomollari

in Letërsi/Tharm by

Qyteti është imi-Edvin Thomollari

 

Qyteti është imi
Me rrugët që i shkarravis, me rrugët që i gris.
Çezma është hapur
Rrjedhin eklipse, fjalë dhe aritmi.
Koha është lineare
Zagushia vjen para shiut.
Pres çastin e radhës
Për të marrë frymë thellë
Që të shkruaj haikun amator
Për njerëzit në rrugën e krisur
Për çdo gjethe që lëkundet pak
Sa lëkundet koha në cepin e qytetit
Në cepin që nuk lëviz, me njerëzit e palevizshëm
Që fusin ajrin nëpër gota
Që thyejnë gotën, që thyejnë kohën
Që nuk thyejnë ajrin
Koha është bërë ujë, ajri është bërë gur
Qyteti është imi
Me tre gjendjet agregate të lëndës
Ujë gurë, njerëz
Shiu bie mbi gurë dhe mbi njerëz
Shiu vjen pas zagushisë
Koha është lineare.

Burgu i vërtetë-Ken Saro-Wiwa

in Letërsi/Përkthim/Tharm by

Burgu i vërtetë-Ken Saro-Wiwa

 

Nuk është çatia që pikon

as mushkonjat fishkëllyese

në qelinë e lagësht dhe të mjerë.

Nuk është kërcëllima e çelësit

kur kujdestari brenda të mbyll.

Nuk është ushqimi i pakët,

i papërshtatshëm për njerëzit a kafshët

dhe as zbrazëtia e ditës,

që zhytet në të zi të natës.

Nuk është.

Nuk është.

Nuk është.

Është gënjeshtra që trumbetohet

në veshë për një brez të tërë,

është spiuni i sigurimit me amokun e tij,

që ekzekuton vendimet shkatërrimtare të pashpirta

në shkëmbim të një vakti të mjerë ushqimi,

gjykatësja që regjistron në regjistër

një vendim që ajo e njeh si të pamerituar,

morali i vjetëruar,

marrëzia mendore,

mishi i diktatoreve,

frika e maskuar si bindje,

që bën strehë në shpirtrat tanë të shpifur,

janë pantallonat e shurruara nga frika,

që ne nuk guxojmë ti lajmë.

Kjo është.

Kjo është.

Kjo është

Miq të dashur, ajo që e shndrron botën tonë të lirë

në një burg të zymtë.

 

Përktheu: Merita Paparisto

 

Imazhi: Paweł Kuczyński

NOBELISTI OCTAVIO PAZ PËR JORGE LUIS BORGES-in

in Letërsi/Përkthim/Tharm by

NOBELISTI OCTAVIO PAZ PËR JORGE LUIS BORGES

OCTACIO PAZ

Qysh kur lindim përherë presim vdekjen dhe përherë vdekja na zë në befasi. Ajo, e pritura e përhershme, përherë është e beftë dhe përherë e pamerituar. Nuk ka aspak rëndësi që Borhesi ka vdekur 86 vjeç: nuk ishte aq i madh sa për të vdekur. Askush nuk është për të vdekur, çfarëdo moshe që të ketë. Mund të përdorim frazën e filozofit dhe të themi se të gjithë – fëmija dhe plaku, adoleshenti dhe burri i pjekur – jemi fruta të këputura para kohe. Borhesi jetoi pak më shumë se dy shkrimtarët e tjerë argjentinas të dashur, Hulio Kortasari (Julio Cortázar) dhe Hose Bianko (Hosé Bianco), por vitet që mbijetoi nuk më ngushëllojnë për mungesën e tij përfundimtare. Sot, Borhesi është po ai që ishte para se unë ta njihja: një libër, një vepër. Kjo vepër është dhuruese jete. Tema e saj është unikale: koha dhe ato zbulime të kohës, të cilat i quajmë përjetësi. Parajsa dhe ndëshkime, vizione që janë më reale se realiteti. Tregimet, poezitë dhe esetë e Borhesit, përmes varianteve të mrekullueshme, përherë na eksplorojnë këtë temë unike: njeriu i humbur në labirintin e kohës, njeriu që vdirret, me t’u parë në pasqyrën e përjetësisë pa tipare, parajsa mizore e të pavdekshmëve që kanë mundur vdekjen, por jo kohën, as pleqërinë…
Një temë që përfundon në paradokse, po njëherazi edhe në realitete të pamohueshme: realiteti i Borhesit, poetit metafizik, dhe realiteti i veprës së tij. Në një kontinent të dhunshëm dhe aktiv, plot pasione të errëta, Borhesi është një mrekulli dhe njëherazi një qortim. Nuk e pushtoi kohën, por na dha transparencën dhe na bëri të shohim se nuk jemi veçse konfiguracione kohe. Prandaj, vepra e tij na jep jetë.

Përktheu: Bajram Karabolli

BOLERO-JULIO CORTÁZAR

in Letërsi/Përkthim/Tharm by

BOLERO-JULIO CORTÁZAR

Argjentinë, 1914 – 198

Çfarë kotësie të imagjinosh

se mund të të jap gjithçka: dashurinë dhe lumturinë,

udhëtimet, meloditë, lojërat.

Vërtet që kështu është:

gjithçka timen ta jap, vërtet,

por gjithçka imja nuk të mjafton

siç nuk më mjafton mua të më japësh

gjithçka tënden.

Prandaj s’do të jemi kurrë

çifti i përsosur, kartolina postare,

nëse s’jemi të aftë të pranojmë

se vetëm në aritmetikë

dyshi lind nga një plus njëshi.

Aty më tej një copë letër

që thjesht thotë:

Gjithmonë ke qenë pasqyra ime,

dua të them se për të parë veten duhet të të shihja ty.

Pērktheu: Erion Karabolli

Katia-Anita Zela

in Letërsi by

Anita Zela

Emrin e Katias ma tregoi shitësja e panineve në atë kioskën përballë stacionit të trenit. Nuk e pyeta për të. Ndalova aty të marr një panine me djathë për stomakun që më ishte trazuar keqas nga shtatzania me binjakët. Goja më rrinte e mbushur me ujë dhe tesionin duhej ta kisha shumë të ulët, ndaj, pasi pagova u mbështeta në drunjtë e kioskës të haja pak në këmbë. Katia m’u shfaq si hije anash meje dhe më foli.

– Ke një beb aty? – duke bërë me gisht nga barku im.

Unë ndalova së përtypuri e zënë në befasi nga gjithçka e saj, që nga pamja, deri tek zëri i butë si kadife. Tunda kokën në shenjë pohuese.

– Mos e dhëntë Zoti të jetë vajzë, – tha ajo dhe iku drejt shkallëve të stacionit. Stomaku m’u mblodh e m’u mpi. Kishte qënë dëshira ime për të mos e njohur gjininë e fëmijëve para se të lindja, por atë çast u pendova e s’doja gjë tjetër veç të dija nëse kisha një vajzë brenda meje. Trupi i dobët i gruas që më foli, fshehur nën fustanin e gjerë e të gjatë deri në tokë, ruante ecjen e një kokete, megjithëse zbathur. Një kapele strehëgjerë dhe vëthët e gjatë e bënin të dukej si aktore të filmave të shtatëdhjetës. Kaloi ngadalë sheshpushimin dhe u ul në shkallët e pista, vuri në mes të këmbëve çantën e vjetër dhe afroi një karton para vetes. Pastaj filloi të këndonte. Më ndali fryma për të dytën herë. Aq sa dhe buka më mbeti në gojë. Gruaja e kioskës u mbështet në dritaren ku shërbente duke parë herë atë e herë mua. Njerëz të nxituar kalonin për të hyrë a dalë nga stacioni, ndonjëri ndalonte e linte diçka mbi kartonin që kishte para këmbëve, por ajo as nuk i ulte sytë e as nuk e ndalonte këngën. Dukej sikur një soprano e Operës së Vjenës po luante aty një film. Nuk e besoje dot. Zëri i saj vinte nga shumë nga larg dhe hynte nëpër poret e gjithçkaje duke e pushtuar. Asgjë s’mund të dëgjoje më. As hapat që ngadalësoheshin afër saj, as bisedat e kalimtarëve, madje as dhe zhurmën e taksive që kalonin në rrugë. Këndonte duke kontrolluar me sy njerëzit që hynin në stacion.

 “Kudo që të shkosh, çfarëdo që të bësh, unë do të jem këtu, duke të pritur ty”.

Vetëm kur kënga mbaroi, u përcolla. Bukën dhe lotët. Katia shikoi përsëri nga unë dhe s’di pse ula sytë. M’u duk sikur e kisha përgjuar. U ktheva nga shitësja që më zgjati disa peceta letre, ndërkohë që fshinte sytë e saj.

– A do edhe pak ujë? – më pyeti.

– Po, të lutem. Kush është kjo grua? -shtova pastaj me gjysmë zëri.

Shitësja vuri një shishe mbi banak dhe filloi:

– Quhet Katia, – tha. – Ka rreth pesë vjet që jeton këtej rrotull, s’e di ku. Mbase jashtë. Thotë se ka ardhur këtu nga Kana, por nuk e besoj.

– Mbase është e vërtetë, – thashë unë duke vështruar Katian. Kishte hedhur në një anë flokët e gjatë e i thurte gërshet, duke pëshpëritur diçka.

– Ndonjëherë më duket krejt normale, – vazhdoi shitësja, – vjen e larë dhe me këpucë. Të njëjtën gjë bën, ulet aty, rri disa orë duke vështruar njerëzit dhe herë pas here këndon. Një ditë më tregoi se është duke kërkuar një burrë, po mbase mendja e saj e ka sajuar këtë.

– Çfarë e kishte burrin që kërkon?

Shitësja ngriti supet para se të merrte porosinë e dy vajzave që u afruan. Lashë paratë e ujit dhe u drejtova nga shkallët. Mbi karton lëshova një kartmonedhë pa e vështruar në sy dhe bëra të largohem. Katia mblodhi shpejt paratë, mori çantën dhe erdhi të ecte anash meje.

– Mos e ke parë Tonin?

– Jo, e dashur, nuk e kam parë. Heshta pak pastaj shtova:

– Kush është Toni?

– Vëllai im, – tha ajo dhe nxitoi para meje të ulej në një stol anës rrugës. Desha të iki, por kur u afrova aty u ndjeva shumë e lodhur. Këmbët më ishin enjtur dhe nuk e di pse doja të rrija dhe ca me Katian.

– Toni është babai im, – tha sapo u ula. – Ai thotë se unë kam zërin më të bukur në botë. Çdo natë i këndoja me zë të ulët, duke i përkëdhelur kokën që ta zinte gjumi.

– Ti këndon shumë bukur, – i thashë. Qeshi me një të qeshur si gurgullimë uji në përrua dhe iku duke tundur çantën si fëmijë. E ndoqa me sy deri sa humbi pas një pallati. Atë natë fjeta pak dhe keq. Zëri i Katias më përndoqi sa herë mbylla sytë. Të nesërmen dola përsëri deri tek stacioni, por nuk ishte aty. As shitësja nuk e kishte parë. Sa herë shkoja në stacion e kërkoja me sy, por nuk e pashë deri disa ditë para se të lindja.

Ishte fillim maji. Desha vetëm të bëj një shëtitje, por kur po afrohesha tek stacioni i dëgjova zërin. Ca nga ditët e fundit të shtatzanisë e ca nga emocioni, m’u morën mendtë e gati u rrëzova. Mblodha të gjithë fuqinë e eca ngadalë deri tek një shtyllë për t’u mbështetur. Kishte të njëtën kapelë, por një fustan tjetër të gjatë. Zëri i ëmbël deri në dhimbje më hynte thellë brenda shpirtit e më mblidhte lotë, më zinte fytin, e më përcillte një ndjenjë të madhe humbjeje pakuptuar. Kur mbaroi këngën ajo erdhi drejt meje. Në sy i ndrinin lotë. Dukej e kthjellët dhe e pastër. Më kapi për dore duke thënë:

– Shkojmë të ulemi në një stol, do të të tregoj një përrallë. E ndoqa pafolur.

– Unë isha një vajzë e lirë, soprano,  – filloi duke kryqëzuar duart mbi prehër. Kam qënë gjithnjë e vetme. Histori e gjatë, – tha duke ngritur kokën. – Derisa njoha Tonin. Ai është burri më i bukur që kam parë mbi dhé. Që kur e pashë për herë të parë e kuptova se do të ishte e vetmja familje për mua deri në fund. E kisha vëlla, shoqe, baba, motër, e kisha burrë, të dashur, shok pijeje… unë mbase isha një njeri i botës për të, por ai ishte e gjithë bota ime. E dinte sa shumë e doja, por një ditë vendosi të ikte. Ishim në Kanë. Më tha se kishte punë në Torino, por kur e përqafova në stacion e kuptova se më gënjeu. Mbeta përsëri vetëm. Më ka premtuar se një ditë do të më dërgojë një biletë të shkoj atje ku të jetë ai. E di që do e bëjë. Lotët i shndritën përsëri në sy.

– Jam lodhur, – tha pas pak duke më parë në sy.

Ngrita dorën dhe i përkëdhela faqen.

Ma puthi dorën dhe u ngrit.

– Nesër do iki përsëri në Kanë, mbase është duke më kërkuar atje.

Nuk munda të flas.

Linda pas tre ditësh. Mjekët thanë se vajza kishte vdekur disa ditë më parë. Sa herë shkoj me tim bir tek Katia jonë e vogël në varrezën e qytetit, më duket sikur dëgjoj zërin e ëmbël të një sopranoje…

Maj, 2020

Të kujtohet sigurisht-Dahlia Ravikovitch

in Letërsi/Përkthim/Tharm by

Të kujtohet sigurisht-Dahlia Ravikovitch

 

Kur të gjithë largohen
mbetem vetëm me poemat,
e mia,
dhe të tjerëve.
Preferoj poemat e shkruara nga të tjerët.
Qëndroj në heshtje
dhe ndihem e çliruar.
Qëndroj.
Ndonjëherë dua që të gjithë të largohen.
Të shkruash poema është ndoshta diçka e këndshme.
Ti je gjithashtu në dhomë dhe muret bëhen më të lartë.
Ngjyrat më agresive.
Një shami blu transformohet në një pus të thellë.
Ti do që të gjithë të largohen.
Nuk e di ç’po të ndodh.
Mendo më mirë diçka tjetër, dhe gjithçka do kalojë, do të jesh i qartë dhe i pastër pas dashurisë.

Narcizi ishte aq i dashuruar me pamjen e tij.
Idiot ai që nuk e kupton që donte po aq dhe lumin.
Ti mbetesh vetëm.
Zemra të dhëmb, por nuk do të thyhet.
Pak nga pak figurat fashiten,
lëndimet zhduken.
Dielli e ndan mesin e natës.
Ty të kujtohen lulet e zeza.
Do të doje të ishe i gjallë apo i vdekur, apo dikush tjetër.
Nuk ekziston vallë një vend që ti e do,
një fjalë e vetme?
Të kujtohet sigurisht.
Vetëm një idiot e imagjinon diellin të perëndojë sipas dëshirës.
Ai nxiton gjithmonë drejt perëndimit sipër ishujve.
Diell e hënë, verë e dimër, do të vijnë drejt teje.
Thesare pafund.

 

Përktheu: Ledia Kushova

DASHURIA ËSHTË NJË SËMUNDJE-Eduardo Galeano

in Letërsi/Përkthim/Tharm by

EDUARDO GALEANO

Montevideo 1940 – 2015

Dashuria është një sëmundje nga më të rrezikshmet dhe më ngjitëset. Ne të sëmurëve nga dashuria, na dallon kushdo.
Sy, thellësisht të mavijosur, kallëzojnë se kurrë nuk flemë, të pagjumë natë pas nate prej përqafimeve ose prej mungesës së tyre, vuajmë prej ethesh dërrmuese dhe ndiejmë një nevojë të papërmbajtshme për të thënë marrëzira.
Dashuria mund të shfaqet, kur, ashtu rastësisht, tek supa apo tek pija, lëshon nga dora një grusht me pluhur “dashuromë”.
Dashuria mund të të zërë, ama nuk mund të parandalohet dot.
Nuk e parandalon dot uji i bekuar, nuk e parandalon as gjaku i kurbanit; as kokrra e hudhrës që s’vlen për asgjë.
Dashuria është e shurdhër ndaj Fjalës se shenjtë dhe përbetimit të shtrigave.
Nuk ka dekret qeveritar që mund ta ndalojë, as bar mjekësor që ta evitojë, edhe pse shitëset vënë tellallin nëpër tezga për barëra shëruese të garantuara e gjithçka tjetër.

Përktheu: Erion Karabolli

Patat e egra-Mary Oliver

in Letërsi/Përkthim/Tharm by

Patat e egra-Mary Oliver

 

Ty nuk të duhet të jesh njeri i mirë

nuk të duhet të ecësh në gjunjë

me qindra kilometra në shkretëtirë, për pendesë.

Ti vetëm duhet të lësh atë kafshën e butë brënda teje

të bëjë atë që pëlqen më shumë.

Më trego për dëshpërimin, atë tëndin, dhe unë

do të tregoj për timin.

Ndërkohe bota le të vazhdojë të rrotullohet

Ndërkohë dielli dhe guralecët e tejdukshëm të shiut

le të udhëtojnë përmbi peizazh

përmbi preritë dhe pyjet e errët,

malet dhe lumejtë.

Ndërkohë patat e egra, lart në ajrin e pastër blu

le të fluturojnë në udhën e kthimit në shtëpi.

Kushdo që je, s’ka rëndësi sesa i vetmuar je,

bota hap veten para imagjinatës tënde

të thërret të vësh re patat e egra, të serta dhe provokuese

përsëri dhe përsëri, duke të shpallur vendin tënd

midis familjes së gjërave.

 

Përktheu: Merita Paparisto

1 103 104 105 106 107 182
Go to Top