Author

Admin - page 154

Admin has 1611 articles published.

Ky yll është për të gjithë ne-Tasos Livadhitis

in Letërsi/Tharm by

Ky yll është për të gjithë ne-Tasos Livadhitis-(1952)

                          [….]

Dhe të gjeja përmes heshtjes në një yll
në vendimin tonë
në këtë ditar të grirë që më la komshiu im
para se të vdiste
në një pagure ku uji i saj i pakët cicëronte
si buzëqeshja jote
të gjeja në cigaret tona të ndezura që ndritnin në errësirë
si lotët e tu
të gjeja në dëshpërimin tonë, në shpresën tonë, në një
shall të vogël
gjysmën tjetër e mbante veshur një shok në orën 
që pushkatohej.
Të kisha rigjetur, në të gjitha netët që nuk dija nëse
do të shihja më.
Dhe në mbrëmje kur mbështetesha në tendën e akullt
dhe dëgjoja shiun,
ëndërroja
e të gjeja.
Të gjeja, e dashur, në buzëqeshjen e njerëzve 
të nesërm.
Po, e dashura ime. Shumë para se të të takoja
unë të prisja. Gjithnjë të prisja.
Kur isha fëmijë dhe nëna më shihte të pikëlluar
kërrusej dhe më pyeste. Çfarë ke bir?
Nuk flisja. Vetëm shihja prapa supit të saj
një botë bosh pa ty.
Dhe teksa mbartja ecejakeve shkumësin fëmijë
e bëja për të mësuar të të shkruaja ty këngë.
Kur mbështetesha tek xhami me shi, ishte se ende
vonoheshe
kur natën i shihja yjet, ishte sepse më mungonin
sytë e ty
dhe kur trokiste dera dhe e hapja
nuk kish njeri. Por diku mes njerëzve ishte
zemra jote që rrihte.
Kështu jetova. Gjithnjë.
Dhe kur u gjendëm për herë të parë- të kujtohet?- 
Më zgjate dorën tënde kaq butësisht
sikur më njihje prej vitesh. Po sigurisht
më njihje. Se para se të hyje në jetën time ende
kishe jetuar shumë thellë ëndrrave të mija
e dashura ime.
Të kujtohet, e dashura ime, “ të madhen ditën tonë të parë” ?
Të shkonte ky fustan i verdhë
një fustan i lirë i thjeshtë, por ishte kaq e verdhë e bukur.
Xhepat të qëndisura me lule të mëdhaja kafe.
Të shkonte fytyrës tënde dielli
të shkonte në cep të rrugës kjo ré
e trëndafiltë
dhe ai zë i largët i një mprehësi endacak
të shkonte.

[…]

Pastaj erdhi shiu. E shkruaja në xhamat tona të avullta
emrin tënd
dhe kish një qiell të pastër në dhomën tonë. Të mbaja
duart
dhe kështu kishte gjithnjë jeta, qiell dhe besim.
Të kujtohet që ulesha në gjunjë mbrëmjeve dhe të hiqja këpucët
sa më hidhëronin këpucët e tua, gjithmonë të pikëlluara,
në qoshka të ngrëna
ndoshta të futej ujë, e dashura ime
po nuk e thoshe. Vetëm qeshje.
Pastaj kërruseshe e heshtur dhe arnoje xhaketën time
të vjetër.
Një degëz e lulëzuar bajame qafëza jote e përkulur.
Jo pra, nuk do të të marr prej duarve të mia era
as nata
askush nuk do të të marr. Dëgjon? Dëgjon?

[…]

Përktheu nga greqishtja: Ardita Jatru

 

You might be interested in

Teatri Kombëtar dhe teatri politik shkombëtar/Arlinda Guma

in A(rt)ktivizëm/Teatër by

Dhe ka gati 30 vjet që politika po përgatit terrenin për rrëzimin e artistit, rrënimin gradual të figurës së tij. Rrëzimin e artistit dhe ngritjen e politikanit…

            Arlinda Guma

Viti 2018 do të mbahet mend në historinë e Shqipërisë si ai i Luftës së Ftohtë midis një kryeminstri dhe një ndërtese. Finalja? Gjergj Elez Alia, me nëntë plagët e liderit hallemadh të Ballkanit, mund më në fund balozin e zi; Teatrin Kombëtar!

Beteja me një ndërtesë mund të jetë po aq solemne sa edhe beteja me një mulli ere. Dhe i gjithë ky grotesk, më ndërmend një skenë tragji-komike nga një protestë e Partisë Demokratike, disa vite më parë, kur militantët e saj i vunë flakën një bunkeri; një i moshuar që s’lodhej e s’lodhej së rëni me kazmë bunkerit dhe më pas një i ri që u ngjit deri në majën ku qëndronte protagonisti, e kapi këtë të fundit për mënge dhe pas kësaj tjetri ndaloi së godituri bunkerin.

U gëzova kur pashë që i riu mendjehapur arriti ta bindte të moshuarin se asgjë të mirë nuk sjell një akt vandal. Ka shpresë ende në këtë vend, thashë me vete, Por ç’të shihja pas disa minutash! Pasi i moshuari zbriti prej bunkerit, i riu rrëmbeu kazmën dhe filloi t’i binte vetë! Edhe më fort se tjetri. (Pikërisht aty, gjithë shpresat e mia “prosperoze” për këtë vend morën arratinë njëherë e mirë.)

Siç dukej, i riu vetëm sa i paskësh thënë burrit: – Rri se u lodhe… E mbaroj unë këtë punë!

Ajo skenë ishte për të qeshur dhe për të qarë. Nuk e harroj pamjen e fytyrës së burrit dhe më pas atë të djalit. E qëllonin sikur të ishte vetë diktatori Hoxha, dhe jo thjesht një copë betoni prej të kaluarës së hidhur historike, çmendurisë sonë kolektive, të cilën, duke e mirëmbajtur, ndihmohemi të mos ta harrojmë, e si rrjedhojë; të mos ta përsërisim, meqë historia ka provuar se ne shqiptarët harrojmë shpejt.

E solla në vëmendje atë skenë, sepse fytyra e hakërryer e atij burri të moshuar, sot më është zëvendësuar me fytyrën e hakërryer të kryeministrit, i cili i është sulur Teatrit Kombëtar njëlloj si burri në fjalë, të cilit bunkeri i ngjallte kujtime të hidhura. (Nuk di pse atëherë, në vend të atyre burrave mbi bunker, pashë me mendje kryeministrin aktual dhe kryeministrin e shkuar, të dy me kazmë duke i rënë Shqipërisë…)

Asnjëherë nuk do të mund ta kuptoj patologjinë e të shkatërruarit apo të retushuarit medoemos të çdo gjëje që i përket një kujtese të hidhur historike; një pjese të jetës shqiptare. Atë nuk mund ta zhbësh. Nuk mund të kthehesh mbrapa e ta modifikosh; ta ndërrosh me një të shkuar më të këndshme. Herët a vonë duhet të përballesh me të. Shkatërrimi vetëm sa tregon mungesën e kurajës për t’i qëndruar. Dhe nuk ka shërim pa atë përballje.

Po një ndertesë teatri, ç’kujtime të hidhura duhet t‘i ngjallë një kryeministri, që i përbetohet aq shumë se do ta shembë?

Për kaq vite sa ka qenë në qeverisje, ky kryeministër, luftrat më të ashpra, çuditërisht ia ka adresuar artit! (Mjafton të kujtoj këtu edhe mënyrën e tmerrshme me të cilën kjo qeveri po e takson librin.)

Politika nuk e do teatrin? Asgjë e jashtëzakonshme! Politika nuk do asgjë përveç vetes. Teatri Kombëtar i rivalizon politikës shqiptare atë teatrin tjetër, teatrin e saj: atë teatrin e pistë me të cilin përmbyt shqiptarët deri në ezaurim nervor nëpërmjet televizioneve të blera dhe gazetave së korruptuara. Ky teatër tragjik i ka kapur shqiptarët për fyti dhe po i bën të kenë frikë edhe të mendojnë, me paranojën se mos edhe aty, brenda mendjes së tyre, ajo u ka vënë fshehtas ndonjë mjet përgjues që t’u lexojë mendimet, ashtu siç bën zakonisht në median sociale nëpërmjet ushtrisë së së militantëve dhe IT-ve, të cilët ruajnë nëpër profile se kush kritikon kryeministrin, dhe më pas ia raportojnë të gjitha atij.

Të gjithë sistemet diktatoriale nuk e kanë dashur ndonjëherë teatrin dhe artin në përgjithësi. Sepse vemendja dhe simpatia që mund të marrë prej audiencës një artist i talentuar, ka qenë dhe mbetet kërcënuese për figurën e politikanit, atij ballkanas në veçanti, i cili zakonisht ka një vanitet të konturuar trashë.

Ka një atmosferë surreale këto dite në Tiranë në Lëvizjen për Mbrojtjen e Teatrit Kombëtar prej Shembjes.

Aktorët e kanë lënë sallën dhe kanë zbritur në rrugë, aty ku po e kryejnë më së miri performancën dhe mbi të gjitha detyrën e tyre ndaj shoqërisë, ndërkohë që politika është strukur thellë brenda zyrave, duke luajtur teatrin e saj të zakonshëm: atë të manipulimeve dhe korruptimit të individit.

Dhe ka gati 30 vjet që po e bën këtë më së miri.

Dhe ka gati 30 vjet që po përgatit terrenin për rrëzimin e artistit, rrënimin gradual të figurës së tij.

Rrëzimin e artistit dhe ngritjen e politikanit… (Si dikur diktatura ngritjen e njeriut e ri… i cili nuk rezultoi edhe aq i ri.)

E keni venë re se sa pak ose aspak gazetarë ka në një promovim libri, ekspozite, apo filmi? (Ngjarjet e pakta kulturore në këtë vend, përgjithësisht janë të braktisura prej mediave.) Dhe se sa shumë gazetarë që vrapojnë pas politikanëve në dyert e Kuvendit, ndërsa ata dalin andej gjithë arrogancë, dhe hyjnë mospërfillës në makina luksoze, shpesh edhe duke i keqtrajtuar këta gazetarë? Dhe të mendosh që 90 për qind e këtyre politikanëve nuk kanë lexuar kurrë një libër në jetën e tyre! Brutalë, të pakulturuar, injorantë! Dhe të mendosh që, po kështu, edhe 90 për qind e gazetarëve që vrapojnë pas tyre gjithashtu nuk lexojnë! Për të mos folur për pronaret e mediave të tyre…

Çështje ekzistencialiste e politikanëve shqiptarë:

Sa më pak të flitet për artistët dhe sa më shumë për ata vetë!

Politikanët, ata dhe vetëm ata duhet të jenë yjet e skenës. Yjet e vetëm të saj. Në politikën feudale nuk ka vend për art… shumë-shumë për ndonjë cikërrimë çinginjsh që mund të kënaqë shijet e tyre prerë trashë, edhe mundet, por vetëm kaq.

Arti që e bën individin të lirë i tremb për vdekje ata.

Kjo është çorba që kanë gatuar politikanët tanë këto 30 vjet. Dhe po na e ushqejnë me forcë në emisionet e mbrëmjes të të gjithë kanaleve televizive të korruptuara, duke përjashtuar prej kësaj skene interesin publik të cilit ata duhet t’i shërbejnë. Po ia shkatërrojnë këtij populli pavarësinë e të menduarit, po e indoktrinojnë me mënyra që as në sistemet më fashiste nuk janë aplikuar me kaq intensitet.

Në të vërtetë, politika është ndjerë e kërcënuar prej audiencës së lartë që mund të ketë një artist i talentuar, edhe gjatë kohës së diktaturës. Edhe gjatë asaj kohe ajo ka luajtur të njëjtin teatër për ta lënë në hije këtë artist, por kurrë si në ditët e sotme, ajo nuk ka guxuar ta rrënojë figurën e tij deri këtu ku e rrënoi politika e post-tranzicionit.

Dhe kjo vërtetohet më së miri, po të rikthehesh në kohë e të kujtosh se në krye të protestave për demokraci në vitet 90-të, kanë qenë shumë njerëz të artit. Populli iu bashkua dhe u besoi atyre, sepse këta artistë e kishin njëfarë statusi në sytë e tij.

Ndërsa sot politika ka arritur me sukses t’ia heqë artistit atë status, ajo ka arritur ta shndërrojë atë në një njeri të drobitur, në një njeri të cenueshëm, i cili kërcënohet orë e çast se do t’i heqin bukën e gojës.

E si mund të prodhosh art të mirë në një presion të tillë?

Po tekefundit, kujt i intereson arti i mirë?

Politikës jo e jo.

Populli duhet të shohë vetëm show-n e saj vulgar!

E kështu, e gjithë kjo ka bërë dhe do të bëjë që ata aktorë që sot protestojnë të mbeten të vetmuar në protestën e tyre, sepse populli fatkeqësisht nuk do t’u bashkohet… Sepse për këtë ka menduar politika dhe teatri i saj i neveritshëm. Ta rrënojë, ta shkatërrojë plotësisht besimin e tij te elitat kulturore që do të mund ta udhëhiqnin.

Tashmë populli nuk beson më në asgjë. E këto janë  frytet e punës që kanë mbjellë politikanët e të gjitha kaheve, nga e majta në të djathtë nëpërmjet propagandës anti-kulturë, dhe që sot po i korrin krenarisht me sukses të plotë. Sepse nëse mbjell gjembaçë, po gjembaçë do të korrësh, nuk ka se si të presësh të mbijë grurë. Do të prodhosh një popull të pakulturuar e të sundueshëm, dhe këtë ata e dinë mirë. Kanë punuar për këtë ditë. Nuk ka gëzim më të madh për ata se të korrat e gjembaçëve!

Do të kishte qenë një shans i mirë historik, që një lëvizje për të ruajtur një teatër nga shembja, të shndërrohej në një lëvizje të gjerë popullore për të mundur frikën, për t’i thënë një JO të madhe kësaj qeverisjeje, një lëvizje për të ruajtur dinjitetin e individit nga shembja, rrënimi dhe degradimi që i adreson vazhdimisht presioni i politikës, por shqiptarët edhe këtë herë kanë zgjedhur të bëjnë tifo për Kampionatin Botëror; të bëjnë tifo për skuadra që nuk u përkasin, se sa për një Teatër Kombëtar që u përket…

Nuk kam asnjë mëdyshje se më në fund Gjergj Elez Alia ynë do të arrijë ta shembë atë ndërtesë; do të arrijë ta mundë balozin e zi, ndërsa militantet dhe oportunistët që nga ferrat ku janë fshehur e përgjojnë, do të fillojne t’i mjekojnë plagët kryeministrit kreshnik, duke e duartrokitur me ovacione.

Kjo është Shqipëria që ata mbollën! Shqipëria e gjembaçëve! E përzënë, e rreckosur, e plaçkitur, e gjunjëzuar, e frikur, e intimiduar, dhe për këtë intelektualët oportunistë që vazhdojnë të heshtin, kanë të njëjtën përgjegjësi historike të turpshme me atë të politikanëvë kriminelë!

——

Foto që shoqëron shkrimin është marrë nga një sekuencë prej filmit “Plumba Perandorit”. Çdo përkitje metaforike e saj, me ngjarje, personazhe apo perandorë modernë, është krejt e parastësishme…

——-

Arlinda Guma është autore e dy romaneve:”Bulevardi i Yjeve”-2014 dhe “Terma humanitarë si fjala bombardim”-2016, autore e faqes defekt-teknik.com, si dhe autore e disa kolonave në shtypin e shkruar të Tiranës.

You might be interested in

Megjithatë-Arlinda Guma

Megjithatë – Arlinda Guma   Megjithatë këto poezi mund të jenë të dobëta, ju mund t’i hidhni në griresën e

Albatrosi-Arb Elo

in Letërsi by

Arb Elo

Më bëhet të kem lexuar diku në rrjet që “Albatrosi”, poezia aq e njohur e Baudelaire-t, paskësh qenë, vitet e fundit, një nga ato temat që u jepen maturantëve në provimet përmbyllëse të pjekurisë në letërsi. Nuk ka edhe fort rëndësi kjo për subjektin që po dua të trajtoj, pasi njëlloj mund t’u jepej nxënësve, bie fjala, “Tigri” i Blake-ut,”Pantera” e Rilke-s apo dhe “Gorilla” e Weissmann-it.

Në fokusin e këtij shkrimi duhej të ishte më shumë një hipotezë e pavërtetuar mbi vonesën e letrave tona krahasuar me letërsitë e vendeve më të mëdha, nisur nga këndvështrimi i ndryshëm i një subjekti pak a shumë të ngjashëm, në këtë rast “Albatrosi” i vënë përkundër trajtimit të të njëjtës figurë, asaj të poetit, në panoramën tonë letrare – ku gjithkujt i përshoqërohet kjo menjëherë pas gjase me atë të shtërgut te Lasgushi, apo nositit po aty, mbase edhe me dallëndyshen e Shirokës.

Ngaqë shkruesi i këtyre radhëve as nuk është e as nuk mund të bëhet dot më studiues i letërsisë (për arsye madhore) dhe të tilla paralele duhet të jenë hequr me siguri ndërkohë, po mjaftohem vetëm me hipotezën e vonesës së letrave tona (me përjashtimet që dihen, natyrisht) në trajtimin e figurës së poetit siç e bën Bodleri mjeshtërisht në poezinë në fjalë dhe disa fenomeneve letrare të periudhës pasdiktatoriale te ne, më tepër për t’i mëshuar diametralitetit se sa përkitjeve. Mirëpo le të shohim së pari më nga afër Albatrosin.

Në një kërkim të shpejtë në rrjet nuk gjeta asnjë shqipërim besnik, ndaj dhe u detyrove t’i përkthej vetë vargjet e mëposhtme më tepër për efekt ilustrimi se sa shqipërimi; kërkoj ndjesë për këtë, duke shpresuar se vargjet janë aq të njohura, sa cilido lexues mund të gjente pa shumë mund versione më të shkoqura se ky.

Albatrosi

Shpeshherë, për t’u zbavitur ca, djemtë e ekipazhit,
Kapin ndonjë albatros, shpendin krahëgjerë të detit,
Shok udhe ky, i leshtë paksa, i plogësht, që si vazhda
Pas i vete anijes që shket mbi hone të hidhura si derti.

Me t’ia gjetur vendin, sapo e plandosin dhogash shogët,
Këtë mbret të kaltrinës, aq të ngathët, aq të turpshëm,
Mëshirë të ngjallin krahët e tij të mëdhenj, bardhokët,
Si rrema të thyer ndër brigje të mprehtë, të nënujshëm.

Ky udhëkrahës, sa dorëtharë tashmë, sa i gjallëpaduk!
Ai që ish aq i bukur, tashmë sa qesharak, sa shëmtak!
Ia godet sqepin me llullë një, tjetri i djeg qime me çibuk,
I treti tallet, bën sikur flatron, e shpotit të metin fluturak.

Ashtu është edhe poeti, i ngjan ai fort këtij princi të reve,
Që s’e tremb shtrëngata, as krisma e as harku i gjahtarit,
Në mërgim, përdhesë, aty poshtë, në vendin e hajgareve,
Krahët gjigantë ka për peng, krahët s’e lenë t’ecë atypari.

Shënova më sipër që përkitjet që po dua të heq me këto vargje në panoramën tonë janë të natyrës fenomenale e më tepër se me vetë letërsinë shqiptare të pas ’90-ës, kanë të bëjnë me situata të ngjashme, që u kanë ndodhur albatrosëve tanë kuvertave me të ikur mendsh, anijeve tona të të marrëve. Shënova më sipër edhe që mëshimi im do të jetë diametral; me një fjalë, ndërsa në poezinë e Bodlerit është albatrosi që i shkon pas anijes, në peizazhin tonë verbal ngjan të ndodhë e kundërta: anije që përndjekin shpezët, i kapin me përdhunë, i shtrijnë gjerë e gjatë mbi dhogat e ekraneve e gazetave e u ekzaminojnë të brendshmet. Shumëkush duhet ta ketë akoma të freskët diskursin popullor e militant, gjuhën me të cilin u ekzaminua një vëllim poetik, nuk ka shumë kohë. Ky qenkësh fati i poetit, kur sensualiteti trajtohet si pornografi, ndjeshmëria si epsh, thelbësorja si hardcore, qiellorja si përbaltje e klitha si pasthirrmë.

Më tepër se albatrosi, poetët/et vetë, ajo që përndiqet më së shumti është poezia që ai mishëron, që të kapet, të plandoset gjëkundi mbi dërrasa skenash e t’i thyhen krahët e mundësisht të mos lëvizë më nga vendi, mundësisht si skllav seksi. Atë, albatrosin poet, po kërkojnë ta kapin me zor sa e sa shtëpiake, ta gjuajnë, ta vrasin, ta thajnë, ta mbushin me kashtë dhe ta venë për zbukurim sa në dhomën e ndenjjes, sa në librari, sa në Facebook, sa mbi kokën e shtratit. Autobusë të tërë me grari e vajza tubohen një herë në vit në zbore, trajnime për këtë, herë në Karadak e herë Vushtrri nën grahën e tupanit e gërvimën e lahutës në konkurse mbarëkombëtare poezie, në Gjilan dhe në Preshevë, pa çka se gjuhës sonë do i shkonte, më shumë se figura e shpendit detar, ajo e shqipes malore, asaj të zonave të thella.

Albatrosit, shqipes sonë, i kanosen ekuipazhe të tërë zdapash veteranë, batalionë me çunakë të rinj buzëdjersitur nga mustaku, rreshta të gjatë gjimnazistesh nga rrethet, i kanoset një panair i tërë libri: po duan ta shtrijnë përdhe, t’ia godasin sqepin me çibuk, mundësisht t’ia thyejnë fare e t’ia përdorin për bastun azileve të pleqve me damlla, ta tallin, të zbaviten me të, ta zhveshin, mundësisht t’ia qethin krahët e ta rruajnë, ta hedhin në ndonjë kazan udhës për në Amerikë, për në mërgim e ta bëjnë supë pastaj, kur ta marrë uria ekuipazhin e të mos gjendet këmbë miu hambareve. Po kot e kanë, se poezia nuk vdes dot, veç në i thahet gjuha e fshehtë e nuk ia njom më buzën e tharë me lëng të brendshëm, vetëm në qoftë se Nibiru ekziston vërtet, veç në rëntë lia e zezë sërish, na ndodh kataklizma, na bie kometa.

Aman ore, të bjerë e të mbledhim mendjen!, më tha një letrar radikal një mbrëmje, kur po qanim hallet e tij në një birrari rrethinash. Nuk se s’ndieva empati paradoksale atë çast në rrasht, atë të dinamitit për ngrehinën, kur shpërthejnë njëherësh, mirëkuptimin anarkist mes minash.

 

You might be interested in

Lëmsh-Arb Elo

Loz me lëmshin që të bie nga prehri, ndërsa thur çorapet e leshit, Shtëllungat e tymit të bardhë i bën

Antony-Ardita Jatru

in Letërsi/Tharm by

Antony-Ardita Jatru

 

Antony, 

mos vdis kësaj vjeshte

se ky pikëllim i kuqërremtë i natyrës

duhet ndjerë në asht

dhe muzgun kur ngjit fytyrën qelqeve me brymë.

Eh, dhe liqenin e hirtë e të heshtur pa një shpend.

Por asnjë vjeshtë nuk është njësoj

as dashuritë.

Pa gjak Antony… pa gjak e do kjo jetë.

 

Në fund të fundit Antony

kjo është jeta,

i njëjti diell që lind

të njëjta dhe perëndimet.

Fati ynë nuk është i njëjtë.

Ndaj kur të zgjohesh mëngjesin tjetër

eja më trego historitë e tua, i kthjellët,

për zhgënjimin tënd me zonjën Mina

e për natën e ndarjes që u rrahët paq.

Për të shtunën që desh vrave veten për pak.

Tregomë gjithçka…

 

O Zot, më dhimbsesh.

Ta marrë e mira, sa shumë që ngjajmë.

You might be interested in

Dordolecët-Rozafa Shpuza

in Letërsi/Tharm by

Me nji asimetri t’lavdërueshme
vuna dordolecë n’arën e dashnive të pamujtuna,
asi dordolecësh me krahë të hapun si përqafime imagjinare.
Për me dallue shpinat e lamtumirave
u vizatova me qymyr dy kryqe në ballë.
Mandej, ju vesha tesha stinesh t’pabinduna,
sa me hamendesue dallnyshet n’acar
e me i buzëqeshë luledillit n’mesnatë.
Çizme shinash vjeshtakë u mbatha si patkonj
e flokët ua lidha si jele kuajsh t’harlisun.

Tash dordolecët flirtojnë me sho-shoin
pa e ditë pse i ngujova n’atë arë t’pacake…

You might be interested in

Zgripmotet-Rozafa Shpuza

Zgripmotet-Rozafa Shpuza   S’asht e lehtë me i shtue nji vitshpatllave t’mrroluna prej thesit t’ditëveqë dromcohen poshtë shojeve të kohësteksa

Shqiptarët e mesëm krijojnë imazhe utopike për Amerikën dhe çuditen kur iu tregoj që në Amerikë shumë njerëz të shtresave të mesme institucionalizohen në psikiatri/Bisedë me poeten Eni Isufi

in Biseda/Letërsi by

Bisedë me poeten Eni Isufi, për poezinë dhe jetën e saj në emigrim.
Ajo jeton prej vitesh në New Jersey, ku punon si redaktore letrare për revistat lokale.
Ka botuar dy vëllime me poezi në Shqipëri, për njërin prej të cilëve thotë se “Pati disa gabime redaktimi për vëllimin me poezi “Fund”. I shkrova redaktuesit se ndryshimet që kishte bërë tregonin se nuk e kishte lexuar poezinë kujdes’shëm apo nuk e kishte kuptuar. Më hoqi disa njëfjalëzime dhe neologjizma. Gjithashtu hasa censurë.”

Ndërsa pyetjes në lidhje me amerikanin e mesëm, ajo i përgjigjet:

Amerikanët e mesëm nuk dinë vendndodhjen e shumë shteteve (shumë pak amerikanë e gjejnë Shqipërinë në hartën botërore), pasi vetëm një përqindje e vogël amerikanësh kanë udhëtuar jashtë shtetit. Shumica nuk kanë interes. Ndaj nuk mbajnë pasaportë. Amerikanët e mesëm nuk lexojnë. Amerikanët e mesëm nuk e flasin gjuhën e tyre në mënyrë të mirëfilltë dhe bëjnë gabime gramatikore, sintaksore dhe semantike në shkrim.

Bisedoi Arlinda Guma

Arlinda Guma: Keni botuar dy vëllime me poezi “Fund” dhe “E Teltë”. Përse nuk flitet për poezinë tuaj këtu në Shqipëri?`Nuk gjendet askund ndonjë recensë apo kritikë për këto dy vëllime. Teksa kërkoja ndonjë shkrim për letërsinë tuaj, ngado më dilte përpara syve një “Eni” tjetër; Eni Çobani. (Kush është kjo e fundit, do të pyesni ju me të drejtë. Më mirë të mos ta dini…)

Eni Isufi: Nuk flitet për asnjë prej këtyre dy vëllimeve pasi 1.) Nuk ka shumë interes për leximin e poezisë në Shqipëri (si dhe në Amerikë) dhe 2.) unë nuk kam bërë asnjë përpjekje për t’i reklamuar librat. Shpresoj të bëhem pjesë e një rrethi shkrimtarësh me vendndodhje në Shqipëri. Gjer tani vetëm Artan Gjyzel Hasani komentoi mbi librat në një postim forumi apo blog-u, shumë vite më parë. Dhimitraq Papando, i cili është mik i familjes, më dërgoi një shkrim me email për disa prej poezive. Por duke qenë larg nga Shqipëria, unë nuk kam arritur të zhvilloj lexime publike të poezive apo t’i bëj librat të njohur në rrethin kritik. Më mungon ingranazhi për ta kryer këtë. Shpresoj në të ardhmen. Unë po punoj drejt këtij qëllimi. Dua të jem pjesë e skenës artistike të Shqipërisë.

Arlinda Guma: Shumë autorë shqiptarë ankohen prej përvojave të tyre të pakëndshme me botuesit shqiptarë. A ka qenë përvoja juaj po aq e pakëndshme? Apo gjithçka në rastin tuaj ka ecur fjollë. A ka ecur përpara Shqipëria në këtë drejtim?

Eni Isufi: Shtëpitë botuese (Botimet “Egnatia” për “Fund” dhe “Linddita AE” për “E Teltë”) nuk bënë përpjekje për të më ndërlidhur me qendra artistike, në mënyrë që t’i bëja librat të njohur. Gjer tani disa kopje të dy librave thjesht u çuan në disa librari të Tiranës dhe disa të tjera u shpërndanë tek të njohurit. Pati disa gabime redaktimi për “Fund”. I shkrova redaktuesit se ndryshimet që kishte bërë tregonin se nuk e kishte lexuar poezinë kujdes’shëm apo nuk e kishte kuptuar. Më hoqi disa njëfjalëzime dhe neologjizma. Gjithashtu hasa censurë. Më “pastroi” një poezi prej “fjalëve të pista”, ndonëse ajo fjalë ishte më e përshtatshme për atë poezi, pasi kishte vlerë tingëlluese.

Arlinda Guma: Si gjendet një poete shqiptare në New Jersey? (Një “e huaj” e cila redakton krijime letrare për revista të ndryshme vendase…) Sa kohë ju është dashur për të krijuar besueshmëri në sytë e eprorëve?

Eni Isufi: Emigrova me familjen në vitin 2000, sepse sime mëje, e cila është matematikane, iu dha mundësia të japë mësim dhe të hulumtojë në fushën e saj të matematikës (Inverse Scattering) në Universitetin e Delaware, nëpërmjet një burse (Bursa Humbolt), të fituar në Gjermani (ishim një vit më parë në Stuttgart). Unë i kreva studimet për gjuhësi dhe letërsi në Universitetin e Delaware. Aty punova me Dr. Bruening si informatore gjuhësie. Profesori kishte nevojë për të dhëna mbi morfologjinë, etimologjinë, dhe sintaksën e shqipes, pasi kishte marrë një bursë për këtë studim. Unë ia dhashë këtë informacion dhe punova me studentët e seminarit të tij. Gjatë kësaj periudhe u njoha me poetin Robert Bohm. Ai më recensoi poezitë dhe prozën dhe sot e kësaj dite (pas 15 vjetësh) është si këshilltar për mua. Pasi përfundova universitetin, mora rekomandime nga të dy dhe i përdora për të siguruar pozicion redaktues për revista lokale. Shumë revista u japin aplikuesve një tekst për ta redaktuar nga ana gramatikore, sintaksore, leksike, dhe stilistike dhe përzgjedhin atë që iu duket më i arrirë. Unë u punësova shpejt, por u deshën disa vite derisa u vlerësova në rrethin e redaktorëve lokalë.

Arlinda Guma: Lexoni autorë shqiptarë të pas 90-ës? Nëse po, cilët janë ata që ju bëjnë më shumë përshtypje? A ju duket e çliruar nga autocensura kjo letërsi?

Eni Isufi: Po. Më ka lënë mbresa “Vargje të Përfolura” nga Rita Petro, botuar pak vjet pas 1990-ës, sepse të përfolurit në këto poezi përkon me një përpjekje për t’i dhënë pafajësi një fjalori thelbësisht të paanshëm, por të përdhosur prej përdorimit. Gjithashtu më pëlqejnë “Ferri i Çarë” dhe “Rrugët e Ferrit” nga Visar Zhiti, botuar pas viteve 2000, sepse tregojnë që me rënien e diktaturës ra edhe vetëcensurimi: tek të dy romanet e burgologjisë, autori përshkruan drejtpërdrejtazi, dhe jo nëpërmjet alegorisë apo eufemizmit, nisjen dhe shtypjen e revoltës.

Arlinda Guma: Më thoni një tipar të mërzitshëm të amerikanit të mesëm. Po një të shqiptarit të mesëm?

Eni Isufi: Amerikanët e mesëm nuk dinë vendndodhjen e shumë shteteve (shumë pak amerikanë e gjejnë Shqipërinë në hartën botërore), pasi vetëm një përqindje e vogël Amerikanësh kanë udhëtuar jashtë shtetit. Shumica nuk kanë interes. Ndaj nuk mbajnë pasaportë. Amerikanët e mesëm nuk lexojnë. Amerikanët e mesëm nuk e flasin gjuhën e tyre në mënyrë të mirëfilltë dhe bëjnë gabime gramatikore, sintaksore, dhe semantike në shkrim.
Shqiptari i mesëm nuk pranon jo. Shqiptarët e mesëm kacafyten me njëri-tjetrin për pagesën e faturës nëpër kafe dhe restorante. Shqiptarët e mesëm krijojnë imazhe utopike për Amerikën dhe çuditen kur iu tregoj që në Amerikë shumë njerëz të shtresave të ulëta vuajnë urie; shumë njerëz të shtresave të mesme institucionalizohen në psikiatri; në Amerikë ka krim të lartë; në Amerikë shumë nxënës përfundojnë universitetin me borxhe, për të cilat duhen vite të tëra pune të shlyhen, sepse shkollimi është shumë i shtrenjtë…

Arlinda Guma: Si jeni ndjerë kur keni parë poezitë tuaja të botuara në anglisht? (Jeni entuziazmuar fillimisht dhe dy minuta më vonë e keni harruar?)

Eni Isufi: U gëzova kur poezia ime e titullar Sleeping Beauty u botua në Slipstream, pasi e njihja krijimtarinë e shumë poetëve të botuar në atë revistë. Nuk harroj asnjë botim – edhe të revistave që nuk ekzistojnë më online – sepse është shumë vështirë të përputhësh subjektin dhe stilin e poezisë që shkruan, me kërkesat dhe prirjet e revistave poetike.

Arlinda Guma: Shumë emigrantëve, kur kthehen me pushime, në një vështrim të parë Shqipëria iu duket mjaft e begatuar. Një parajsë e vockël mbi Tokë për të cilën ne fatlumët që jetojmë në të duhet të jemi mirënjohës çdo çast. Në të vërtetë, aq kohë sa zgjasin pushimet e tyre, nuk lë shumë hapësirë për të kuptuar problemet e vërteta të këtij vendi. A ka ndodhur edhe me ju ky i ashtuquajtur mrekullim?

Eni Isufi: Patjetër. Çdo vit në Shqipëri ndërtohen godina të reja, hapen biznese të reja, përmirësohet infrastruktura dhe bëhen investime kulturore (si për shembull Bunk Art, të cilin e vizitova për herë të parë këtë vit). Gëzohesh kur bën plazh në ujin e bruztë të detit Jon apo kur hyn brenda kalasë së lashtë të Elbasanit. Pothuajse harron që niveli i jetesës në Shqipëri lë shumë për të dëshiruar. Që të jetosh mirë në Shqipëri, duhet të punosh. Që të punosh në një vend të mirë pune, duhet të kesh shkollimin e duhur. Në Shqipëri, për mendimin tim, niveli akademik ka rënë shumë. Shiten doktoratura. Akreditohen disa universitete, të cilët nuk përmbushin asnjë kriter akademik. Është vështirë të kryesh hulumtime shkencore, pasi ka mungesë fondesh, korrupsion, dhe akses të pamjaftueshëm tek artikujt/librat/kërkimet shkencore më të fundit të botës.

Arlinda Guma: Çfarë ju nervozon më shumë kur jeni në Shqipëri dhe çfarë ju lumturon?

Eni Isufi: Fatkeqësisht, në Shqipëri shumë ndërtime janë bërë pa një plan të mirëfilltë urbanistik, ndaj shpeshherë Tirana apo edhe qytete më të vogla më duken të tejngjeshura. Ёshtë paksa e vështirë të ngasësh makinën pasi shumë rregulla të qarkullimit nuk zbatohen. Kurdoherë që shkoj në Shqipëri, shpresoj të mos sëmurem, pasi shumë prej njerëzve të mi kanë pasur përvoja negative në spitale, klinika, apo qendra të tjera shëndetësore; disa mjedise nuk janë higjenike, disa pajisje nuk janë bashkëkohore, dhe shërbimi nuk është gjithnjë i mjaftueshëm. Qentë e rrugëve janë burim ndotjeje, por fatmirësisht këtë vit ishin marrë masa për t’i hequr/zvogëluar në numër.
Më lumturojnë Shqiptarët (njerëzit e zakonshëm). Janë njerëz të dashur, të sjellshëm, dhe besnikë. Kamarierët shqiptarë nuk kanë atë shpërfilljen e kamarierëve francezë apo buzëqeshjen artificiale (të diktuar në rregulloren e punës) të atyre amerikanë. Shoferët e taksive në Shqipëri shprehin mirënjohje edhe për një bakshish të vogël, ndërsa në Itali shoferët u vjedhin para turistëve me lloj-lloj taktikash. Kam krijuar shumë miqësi të reja në Shqipëri nëpërmjet shoqërisë së fëmijërisë dhe kushërinjve. Më qëndrojnë besnikë sa herë që rikthehem.

Arlinda Guma: Keni ndonjë vend ku shkruani, ndonjë bar, në qytetin ku banoni? Mund ta përshkruani atmosferën ndërsa jeni duke shkruar?

Eni Isufi: Frekuentoj Kafe “OQ” në qytezën Highland Park. Në mur janë varur disa vizatime, në të cilat, mjete industriale si ekskavatorë apo traktorë, përpunojnë ëmbëlsira të ndryshme. Kafe dhe çajra erëmirë të prurë nga Tanzania, Jemeni, Filipinet, Kina, dhe Kolumbia, janë radhitur nëpër rafte. Në krah të djathtë është një skenëz, në të cilën dy herë në javë poete të Highland Park, si dhe të qytezave të aftërta, lexojnë krijimet e tyre. Aty çdo mëngjes porosis një çaj mentesh dhe vargëzoj në bllokun tim te shkrimit: flokë-shelge, gjashtë-gishtëshe, kujdestare shterpë e një vendi të veshëlt…

Arlinda Guma: Ju falënderoj për bisedën!

Eni Isufi: Faleminderit! Është kënaqësia ime.

You might be interested in

Camilla, hapi gishtat e tu të gjatë dhe ma kthe shpirtin tim të lodhur!-John Fante

in Letërsi/Tharm by

Pyesni pluhurin-John Fante

“Kush të ka qëlluar?”, të pyeta, dhe ti nuk m’u përgjigje. “Një aksident me makinë.” Mos po i grahte Sammy kot? Zure të qaje, e dehur dhe zemërthyer. Arrita të shtrihesha pranë teje dhe të mbajta në krahët e mi, dhe të dëgjova tek thoshe se Sammy të urrente, se ti kishe shkuar ta takoje në shkretëtirë dhe ai të kishte grushtuar dy herë pse e zgjoje në tre të mëngjesit.

Të thashë: “Po ç’ke që e takon?”

“Sepse e dua”, më the.

Nxore një shishe nga çanta dhe e pimë; me radhë, në fillim ti, mandej unë. Kur shishja u boshatis shkova në dyqan dhe bleva një tjetër, një më të madhe. Tërë natën qamë e pimë, dhe i pirë unë munda t’i shprehja të gjitha gjërat që më cimbisnin në zemër, të gjitha fjalët e ëmbla dhe buzëqeshjet e mençura, sepse ti po qaje për dikë tjetër dhe s’dëgjoje asnjërën nga fjalët që thosha, por unë i dëgjoja… dhe Arturo Bandini ishte fort i shprehur atë natë, sepse po i fliste dashurisë së tij të vërtetë, dhe nuk ishe ti, nuk ishte as Vera Rinken, ishte thjesht dashuria e tij e vërtetë. Por unë thashë do gjëra të magjishme atë natë Camilla. I përgjunjur pranë teje, të mbajta dorën dhe të thashë: “Camilla, ah vajzë e humbur! Hapi gishtat e tu të gjatë dhe ma kthe shpirtin tim të lodhur! Puthmë me gojën tënde sepse kam uri për bukën e kodrave meksikane! Thithe erëkanden e qyteteve të humbura me flegrat fërgëlluese dhe lërme të vdes këtu, me dorën mbi konturin e butë të qafës tënde të bardhë si plazhet gjysmë të harruara të detrave të Jugut. Prite dëshirën time në sytë e tu të shqetë dhe ushqe me të dallëndyshet e fushave vjeshtake, sepse unë të dua Camilla, dhe emri yt më është shumë i shenjtë si të qe ai i një princeshe që vdiq me një buzeqeshje dashurie, për dashurinë që s’njohu.”

Isha i dehur atë natë Camilla, i dehur me whisky 78 centësh, dhe ti ishe dehur nga whisky dhe vuajtja. Më kujtohet se mbasi fika dritat të mbajta në krahë, dhe më zuri gjumi në ngashërimin tënd, i bezdisur nga lotët e tua valë, dhe shijova kripësinë e tyre, dhe m’u kujtua Sammy dhe dorëshkrimi i tij i amësht. Ani kush të kishte rrahur! Ai leshkoja. Që s’dinte as si vihen shenjat e pikësimit!

You might be interested in

Pse Amélie ishte rrënimi i një gjenerate të tërë vajzash/Sofia Torre

in Feminizëm/Kinema by

Bota e mrekullueshme e Amélie-së ka kontribuar për vite të tëra në ndrydhjen e protestave feministe, duke siguruar kështu një përfaqësim krejtësisht të rremë dhe pasiv të seksualitetit femëror. Amélie ka të njëjtat impulse seksuale të një thekëseje buke…

            Sofia Torre

Filmi“Le Fabuleux Destin d’Amélie Poulain”(Fati i mrekullueshëm i Amélie Poulain), i vitit 2002, u mirëprit ato kohë prej audiencës së vajzave të reja, të etura për t’u shfaqur si “unike”, si një lloj odeje për pafajësinë dhe origjinalitetin.

Nuk kuptohet dhe aq qartë se në çfarë konsiston “Le Fabuleux Destin d’Amelie Poulain”, meqenëse asgjë e mrekullueshme nuk ndodh në këtë film. Amélie jeton në Paris, që në perspektivën e Jean-Pierre Jeunet duket të jetë një vend i banuar nga njerëz që nuk flasin me njëri-tjetrin dhe që e shmangin njëri-tjetrin kur ata qëllojnë të jenë përkrah në trotuar.

Amélie nuk ka miq, nuk ka impulse seksuale, nuk e shohim kurrë të lexojë, nuk del mbrëmjeve, as edhe për një birrë që ta kujtojë se në fund të fundit jeton në një nga qytetet më të bukura të botës.

Faji i madh i Jean-Pierre Jeunet është që ka mundur të transformojë atë që mund të përbënte një denoncim të vetmisë dhe të ftohtësisë së individit, në një ftesë që vajzat të lëkunden nëpër stile jetese të zbrazëta, hutuese, për të mos shprehur dëshira apo impulse, apo për të mos bashkëvepruar, dhe kjo e dhënë në mënyrën më të pakuptueshme dhe më të bezdisshme të mundshme.

Sy të përgjumur, të mbufatur, buzëqeshje ëndërrimtare, modeli i flokëve në forme tasi, prerje e cila i shkonte vetëm Audrey Tautou-së: “Le Fabuleux Destin d’Amélie Poulain” ka lënë një trashëgimi (jo vetëm estetike) të vështirë për një brez vajzash, të cilat, menjëherë pas daljes të filmit në kinema, u dyndën në masë për të fotografuar retë, duke veshur këmisha me lule dhe funde shumëngjyrëshe, valëvitëse.

Vegjetim pseudo-artistik, pasivitet seksual, zbrazëti dhe biseda me të panjohur bazuar në paragjykime dhe antipati instinktive: kjo është trashëgimia e botës së mrekullueshme të Amélie-së në brezin tim.

Amélie i kalon ditët e saj duke shërbyer kafe dhe pjata të ngrohta për klientët e “Café des 2 Moulins” në Montmartre. Duket se askush nuk flet me të për më shumë se dy minuta, por megjithatë asnjëherë një bisedë pak më e lartë se “Ditë e bukur!” (forma pohore) dhe “Po, me të vërtetë!” (përgjigjia).

Do të ngjante si fillimi i përsosur i një reflektimi mbi atomizimin në shoqërinë e globalizuar kapitaliste, si dhe vetminë e individit, po të mos ishte për faktin se Amelia nuk duket të vuajë për vakumin shoqëror që mbush ditët e saj. Përveç rrengjeve që u punon fqinjëve dhe fotografitë e xhuxhit në kopshtin e babait, jeta e kësaj të reje pariziene është e bërë prej rutinës; udhëtime nga një pikë e qytetit në tjetrën dhe një numër i konsiderueshëm çrregullimesh  ankthi, që ajo i quan “kënaqësi të jetës”.

Duket se puna e saj kryesore është të zhysë dorën në thasët me bishtajat që nuk i përkasin. Kujtime dhe motive nga ky leksion i lumturisë së të prekurit; – shoqet e klasës sime përkëdhelnin qilimat e pistë sikur të ishin kotele… dhe më pas shkonin në bar që të fusnin duart në lojërat me birila, gjë që irritonte mua dhe germofobët e gjithë botës.

E interesuar pak për ndërtimin e një karriere, me një rrjet të pakuptimtë marrëdhëniesh njerëzore apo qoftë edhe vetëm me ndonjë hobi të rëndomtë, Amélie endet nëpër Paris me një shprehi boshe, duke prodhuar kështu një ushtri adoleshentësh dhe adoleshentësh të vonuar, të uritur për vëmendje, me bindjen e rrezikshme se pafajësia dhe naiviteti me çdo kusht, nuk është vetëm një gjendje e këndshme dhe e natyrshme e vajzave, gjë që ndokund tjetër do të quhej “vuajtje nga çrregullimet e të mësuarit”, por që është gjithashtu papërballueshmërisht sexy.

Amélie nuk është as e denjë për statusin e një mikeje të mirë, një karikaturë pa një jetë të sajën, kjo e fundit aksesor i domosdoshëm i të gjitha heroinave që lindën në komeditë romantike: miti fals i protagonizmit të nevojshëm femëror, i grave që kurrë nuk do të mund të jenë “Miqtë e mi” te Monicelli. Miqësitë mes femrave shpesh (nëse jo gjithmonë) reduktohen në një valvul shfryrjesh, që tregojnë shfrytëzimet dhe abuzimet e burrave, të paktën në kinemanë pastel, përjetësisht heteronormate dhe patriarkale deri në veleritje. Por në botën e mrekulleshme të Amélie-së, është edhe më i rëndë ky përshkallëzim, për të paktën dy arsye të ndryshme.

E para është se Amélie nuk duket të jetë e prekur sadopak prej mungesës së një marrëdhënieje, të barabartë apo qesharake qoftë, me një tjetër vajzë: zero ndërveprime me gratë që shfaqen, nëse heqim kamarieret e tjera në “Café des 2 Moulins” dhe  gruan e kioskës përballë, e cila shoqërohet sa hap e mbyll sytë me një të çekuilibruar. Ndoshta Amélie ka shkaktuar një fenomen “feminicid”, ku i dihet.

E dyta është se; sapo një grua – në këtë rast fqinja – përpiqet të bëhet shoqja e saj dhe ta bëjë pjesë të kujtimeve dhe mendimeve të saj, Amélie vendos ta manovrojë dhe t’ia dorëzojë atë mekanizmave të veta ngushëlluese, të një bote imagjinare, ta bëjë të besojë se burri tradhtar e kishte dashur gjithmonë. Morali: – Mos u përballni me realitetin dhe mos i jepni vetes një jetë të re. Bëni si unë; jetoni në një planet tjetër, është më mirë.

Bota e mrekullueshme e Amélie-së ka kontribuar për vite të tëra në ndrydhjen e protestave feministe, duke siguruar kështu një përfaqësim krejtësisht të rremë dhe pasiv të seksualitetit femëror. Amélie ka të njëjtat impulse seksuale të një thekëseje buke; kur dikush vendos ta vërë në punë ajo ngrohet, edhe nëse propozimi “nuk është në lartësinë e pritshmërive të saj.” Kur asaj i duhet të përballet me gjëra që kanë të bëjnë me seksin, për te cilin duket se nuk ka ndonjë dëshirë të veçantë të sajën, Amélie shfaqet në kamera me një buzëqeshje, në vend që t’i propozojë diçka të ndryshme partnerit të saj, në vend që të ndërveprojë apo qoftë edhe t’i thotë atij të largohet.

Pastaj, një ditë, Amélie has një djalë të bukur, të cilit nuk ia di emrin, dhe kështu bëhet viktimë e një dashurie të menjëhershme me shikim të parë, edhe pse nuk shkëmbyen asnjë fjalë me njëri-tjetrin, edhe pse mund të ndodhte që princi i magjishëm të ishtë një pedofil, një tifoz i Baywatch-it ose një pedofil-tifoz i Baywatch-it. Një qasje romantike në të cilën Amélie është e vetëmohuar, duke ndjekur djalin me sy, siç duket pa ndjerë nevojën e një bisede apo kontakti fizik, duke mbetur viktimë pasive e ngjarjeve të shpërndara të rastit, që nuk e shfaqin dhe aq të vetëdijshme.

Pasi e ka njohur Ninon, Amélie ëndërron të behet një shtëpiake dhe gruaja e dashur, që përgatit “gjellën e famshme me lakra” për burrin e zhytur në mendime për gruan e dashur që shkon përherë nëpër dyqane për të blerë asortimentet e duhura. Kjo skenë, në të njëjtën kohë edhe kopertinë e Shtëpiakes së Mirë- Shining-Stanley Kubrick, jo vetëm bën të më perzihet stomaku, por ndihmon edhe për të normalizuar dhe institucionalizuar origjinalitetin e supozuar dhe pavarësinë e simuluar të Amélie-së, e cila me sa duket nuk jeton vetëm për zgjedhje të saj, por për të pritur princin simpatik.

Mënyra me të cilën Amélie, pasi është përballur me peripeci që nuk ekzistojnë, vrapon në krahët e djalit, që tregon mirëqenien dhe përmbushjen, nuk është e ndryshme nga nata e parë e martesës së viteve 1800, kur gratë e pranonin me sy mbyllur fatin e tyre seksual, duke kaluar nga puthja e parë, në zhvirgjërim, brenda pak orësh, pa pasur të drejtë në zbulimin e seksualitetit të tyre.

Është e pashmangshme që një histori dashurie, e cila u bë kult për një brez të tërë vajzash, të të bëjë të duash ta kapësh për flokët e prerë tas parizienen, duke u kapur kështu me një stil jetese që tenton të shabllonizojë vizionin e marrëdhënies në çift, nëse jo në mënyrë të pazgjidhshme, të paktën në mënyrë të qartë.

Ne, brezi i Amélie-së, sapo takojmë një djalë që duket se na plotëson, një djalë jomanjak, pa çrregullime shumë të dukshme psikologjike dhe të bukur mjaftueshëm për t’u bërë “personi i duhur”, e marrim të mirëqenë faktin se aty ka një ëndërr dashurie për t’u kurorëzuar, pa e pyetur veten nëse të jesh një çift tradicional është ajo që ne me të vërtetë duam. Sapo e gjejmë gjysmën tjetër të ëmbël, hidhemi turravrap, dhe përfundojmë të mbërrijmë plotësisht të papërgatitura prej zhgënjimeve të pashmangshme kur burrat nuk sillen ashtu si ne do të dëshironim, apo kur përplasesh në tehet e mprehta të realitetit.

Me marrëdhëniet e saj jofunksionale, të shitura si shenja të fatit dhe buzëqeshjet e saj lënë përgjysmë, duke parë kamerën, Amélie jo vetëm që ka thyer korren e Crème Brûlée-së. Tendenca e protagonistes së veprës së Jean-Pierre Jeunet, për t’iu bashkuar ngushëllimit të përjetshëm dhe të diskutueshëm të kënaqësive të vogla të jetës, rrezikon të na bëjë të harrojmë se edhe ne kemi të drejtë për gjëra të mëdha, të cilat nuk bien nga qielli, si zonja vetëvrasëse në rolin e nënës se Amélie-së.

 Marrë nga The Vision

Përktheu nga italishtja: Arlinda Guma

 

 

You might be interested in

Megjithatë-Arlinda Guma

Megjithatë – Arlinda Guma   Megjithatë këto poezi mund të jenë të dobëta, ju mund t’i hidhni në griresën e

1 … 152 153 154 155 156 … 162
Go to Top