Bisedë me shkrimtarin Fatos Lubonja, mbi letërsinë, publicistikën dhe atmosferën politike e sociale ku ato mbrujten dhe ndërveprojnë me njëra-tjetrën.
Një prej të paktëve disidentë (të vërtetë) të diktaturës së djeshme, por unë do ta quaja një ndër të paktët disidentë edhe të sistemit të sotëm, përderisa asnjë pushtet nuk ka mundur t’ia blejë heshtjen këto kohë të brishta ku intelektualët shiten e blihen me një lehtësi të papërballueshme.
I pyetur për vendin që zënë tek ai letërsia dhe publicistika, Fatos Lubonja thotë midis të tjerash se:
“Një nga mësimet më të rëndësishme që kam nxjerrë nga jeta është ajo që duhet të luftojmë me sa mundemi që fëmijët tanë (në kuptim më të përgjithshëm se ai i fëmijëve biologjikë) të jetojnë në një vend ku të ndihen të lirë në mendime dhe në veprime, të mos poshtërohen nga të pushtetshmit e fortë e të dhunshëm, siç na ka ndodhur ne kur ishim të rinj, për shkak se prindërit tanë nuk bënë atë që duhej bërë.”
Dhe më tej ai shton:
“Të reagosh ndaj padrejtësive si gazetar do të thotë të jetosh si qytetar që ndjen përgjegjësi; t’i përshkruash ato si shkrimtar do të thotë t’i lësh të filtrohen në mendjen e shpirtin tënd dhe t’i përshkruash me qetësinë dhe kthjellësinë e Zotit.”
Ndërsa i pyetur mbi rritjen e së djathtës ekstreme në Europë, ai thekson:
Pas iluzionit se klasat nuk ekzistonin, pasi kishte vetëm individë që mund të ngjiteshin në shkallën sociale sipas aftësive, erdhi një pikë ku njerëzit filluan të shohin se të jetuarit si individë, pa komb e politika kombëtare, siç thonë të djathtët antiliberistë, apo pa politika sociale e shoqëri, siç thonë të majtët antiliberistë, favorizon vetëm një pakicë. Diçka duhet të ndryshojë për ta kthyer lavjerrësin për kah më shumë barazi në shpërndarje dhe më shumë sociabilitet.
Bisedoi: Arlinda Guma
Arlinda Guma: Në akt-ekspertizën ideoartistike që është shkruar për hetuesinë në lidhje me antiromanin tuaj – dorëshkrimin që u gjet kur u arrestuat – më ka bërë përshtypje një fjali: “I gjithë subjekti i këtyre shënimeve është pa fillim, pa kulm, pa zgjidhje, pa fund, një model i përsosur vepre dekadente.” E keni menduar ndonjëherë se po të kishim jetuar në një regjim normal, kjo fjali mund të kishte qenë vlerësimi më i lartë kritik i punës suaj letrare? Veprat e arrira zakonisht janë kështu, ato nuk kanë kurrë mesazhe të qarta dhe as përgjigje të drejtpërdrejta për pyetjet që shtrojnë.
Fatos Lubonja: Antiromanin “Pa titull” e konsideroj si një sprovë të moshës së rinisë; që sot e kam të vështirë ta quaj vepër të arrirë. Në atë libër të pambaruar bashkohet nevoja për të shprehur realitetin që njoha pas kontaktit me botën e vërtetë shqiptare, që për mua vjen në moshën 17 vjeçare, me nevojën për ta shprehur këtë (edhe si kundërvënë ndaj botës së rrejshme që na ofronte propaganda, edhe si kundërvënie ndaj soc-realizmit) nëpërmjet formash të letërsisë së avangardës; që tek ne nuk lejoheshin. Asokohe, pas Uliks-it të Joyce-it kisha lexuar disa libra të shkollës së ashtuquajtur të antiromanit apo “romanit të ri” si “Histoire” të Claude Simon dhe “Les fruit d’or” (Frutat e artë) të Nathalie Sarraut. Antiromanin e kam shkruar i ndikuar prej këtyre autorëve, me faqe të tëra të shkruara sipas metodës së përroit psikik. Sigurisht mendoja se po bëja një kryevepër dhe kjo ishte një nga arsyet pse nuk e dogja kur jeta ime dhe e familjes u vu në rrezik pas shpalljes së tim eti “armik i popullit” në Pleniumin e IV. Sot e konsideroj një dokument mbi të cilin punoj herë pas here me idenë e një libri, ku me faqet e dokumentit autentik gërshetohen edhe dy file të tjera: rrëfime (dhe refleksione) nga këndvështrimi im i sotëm mbi ato që kam shkruar asokohe, si dhe komentet mbi shënimet që ka bërë eksperti i Mistrisë së Brendshme nëpër faqet e dorëshkrimit, që janë sintetizuar pastaj në ekspertizën e tij.
Sot, që përvoja më ka mësuar se nuk është e rëndësishme të jesh pjesë e një shkolle sa më avangardë për të qenë shkrimtar më i mirë a më i keq, por të arrish të gjesh e ndërtosh vetveten si njeri dhe si shkrimtar, them se sikur të arrija ta mbaroja këtë libër, që do ta titulloja “Antiromani”, do të dilte një vepër shumë më “e arrirë” në përshkrimin e jetës së brezit tim në kapërcyell të viteve 60 -70-të, sesa antiromani “Pa titull” i shkruar në atë kohë.
Arlinda Guma: Më duhet t’ju kërkoj ndjesë që po e prek këtë temë, por, pasi lexova një shkrim tuajin në lidhje me shembjen e Teatrit Kombëtar, ku midis të tjerash ju nënvizonit me të drejtë se teatri nuk është pronë e aktorëve por e të gjithë qytetarëve, vërshuan gjithandej shkrime kundër jush; shkroi kundër jush një aktor i njohur, shkroi gjithashtu një prej “të angazhuarve” të gazetës “Mapo”, dhe gjëja më interesante ishte se autorët e këtyre shkrimeve nuk merreshin fare me argumentet tuaja, por me ju dhe me gojëdhënën se kishit shitur babain në hetuesi. Ndërkohë që në median sociale një faqe e stafit të Rilindjes po i shpërndante këto shkrime; me një ngazëllim të papërmbajtshëm dhe me shumë gabime drejtshkrimore. (Kjo e fundit më kujtoi atë çastin kur Frederik Rreshpjes i lexuan akuzën dhe ai u përgjigj se nuk ishte dakord me të, sepse midis të tjerash ajo kishte edhe shumë gabime drejtshkrimore.) Por unë nuk dua t’ju pyes mbi atë se çfarë ka ndodhur në hetuesi, sepse një lexues inteligjent i nxjerr përfundimet vetë prej gjithë kësaj farse të organizuar keq (mund të përfytyrojë lehtë se si do të silleshin këta autorë nëse do të gjendeshin një ditë përpara torturave që provuat ju), por dua t’ju pyes në lidhje me mungesën e empatisë së shoqërisë shqiptare ndaj njerëzve që vuajtën në burgjet e diktaturës. Çfarë e sjell këtë mungesë ndjeshmërie? Çfarë mekanizmi i mbrapshtë ekziston brenda nesh? Nuk jemi dekomunistizuar sa duhet? Të qenit ateistë për një kohë të gjatë na ka çedukuar atë ndjenjën që zakonisht të edukon një besim fetar ndaj individit që gjendet në një situate të pafavorshme? Përse përherë jemi të prirur të linçojmë viktimën dhe asnjëherë dhunuesin?
Fatos Lubonja: Kjo është një temë e gjatë që do të kërkonte libra të tërë. Me dekomunistizim si qytetar dhe shkrimtar kuptoj dy tre gjëra themelore. Së pari, kuptoj vendosjen e drejtësisë që nuk e mendoj si ndëshkim të xhelatëve me gjyqe, me burg apo lustracion, pasi, për shumë arsye që lidhen edhe me jetën e gjatë të regjimit, edhe me faktin se pushteti u trashëgua pak a shumë tek e njëjta elitë, kjo lloj drejtësie nuk ishte e mundur, por kuptoj vendosjen e drejtësisë së paku në kujtesën dhe gjykimin tonë kolektiv të gjërave që kanë ndodhur. Së dyti, kuptoj përpjekjen për ta kuptuar të keqen që na ndodhi. Këtë duhet ta bëjmë, thotë Teodorov (kur komenton thënien e Primo Levit se ajo që ndodhi me Holokaustin ndoshta nuk duhet kuptuar për sa kohë kuptimi nënkupton legjitimimin), “për t’u pajisur me mjetet për ta luftuar të keqen”. Dhe ky kuptim i së keqes nuk mund të arrihet në thellësinë e vet pa njohjen e përgjegjësive që kemi të gjithë për atë që na ka ndodhur të gjithëve. Kur them “të gjithë” kam parasysh Jaspersin kur flet për përgjegjësitë e gjermanëve për Luftën e Dytë dhe Holokaustin. Ai dallon katër lloj përgjegjësish. Së pari, përgjegjësinë ligjore, të atyre që kanë kryer krime, së dyti, përgjegjësinë politike, të atyre që kanë mbështetur atë regjim, së treti përgjegjësinë morale, të atyre që kanë zbatuar urdhra duke pretenduar se po zbatojnë ligjin, por jo moralin, së katërti përgjegjësinë metafizike – siç e quan ai, – ku përfshin edhe gjithë të tjerët që duhet të mendojnë se nuk kanë bërë aq sa duhet dhe sa do të duhej të bënin që të mos ndodhte ajo që ndodhi. E pra, ne kemi bërë shumë pak për të vendosur drejtësinë në kujtesën tonë, sepse të kaluarën vazhdojmë ta instrumentalizojmë e manipulojmë për qëllime pushteti dhe aq më pak kemi bërë për të ndjerë katër përgjegjësitë për të cilat flet Jaspersi. Shqiptarët e dalë nga komunizmi u lëshuan të zhveshin veten nga çdo lloj përgjegjësie, duke ia hedhur atë vetëm të tjerëve, në rastin më të mirë “kohës” dhe të rrëmojnë në të kaluarën e tyre ndonjë fakt për ta fryrë e shtrembëruar që ta veshin, për ta paraqitur veten si kundërshtarë të paepur të atij regjimi sipas një kulture që, në shkrimet e mia mbi këtë temë e kam quajtur “të manipulim simulimit”. Është një kulturë që nuk e ndihmon njeriun të jetë i vërtetë, të bëhet vetja e tij, por e shtyn të manipulojë, gënjejë, të pozojë. Kështu, në vend se të kuptojmë sjelljen e njëri-tjetrit në ato kushte çnjerëzore për të mos lejuar që të përsëritet tek fëmijët tanë, ripërsërisim të njëjtat metoda sjelljeje, riprodhojmë të njëjtat situata dhe jetojmë përsëri një “gënjeshtër të madhe” siç e quante Solzhenicini ideologjinë që dominonte jetën e sjelljet e njerëzve në komunizëm.
Ju thoni a ka të bëjë edukimi ateist me këtë kulturë që manifestohet edhe në formën e mungesës së empatisë ndaj viktimave (sipas meje si ana tjetër e medaljes së simulimit të të fortit gjithmonë fitimtar)? Edhe kjo është një temë e gjatë që meriton libra. Do të thosha se ka ndikuar, por të keqen e gjej në kohën përpara ateizmit ose më saktë në mënyrën se si u takuam ne me ateizmin. Tek ne edhe sot nuk ka një qëndrim kritik lidhur me thënien e Vaso Pashës “Feja e shqiptarit është shqiptaria”, që Hoxha e mori “ad literam”, kur e zhduku krejtësisht fenë nga jeta e shqiptarëve. Pak është menduar se instalimi i fesë së re të nacionalizmit, që në kohën e Hoxhës u bë nacional-komunizëm, duke i bashkuar thënies nacionaliste edhe thënien marksiste “feja është opium për popullin”, ndodhi në një popull që ishte 90% analfabet dhe në një gjendje sociale tribale ku mbisundonte Kanuni me kultin e forcës, të nderit të fisit e të gjakmarrjes. Pra, ku kishte hyrë pak feja si mënyrë jetese, që e ndihmon njeriu të shohë thellë në shpirtin e tij dhe te të afërmit që ka pranë, të zhvillojë përvujtninë dhe ndjenjën e përgjegjësisë ndaj tjetrit nëpërmjet respektimit të atyre që quhen dhjetë urdhëresat, apo të mësimit të Kuranit se kur shpëton një njeri ke shpëtuar gjithë njerëzimin. Sigurisht edhe zbritja e Zotit ndëshkues mbi tokë me fytyrën e diktatorit, ishte krejt e kundërt me Zotin që u bë njeri me fytyrën e Jezu Krishtit që i dëboi tregtarët nga tempulli dhe u mësoi njerëzve se zoti është dashuria, që ishte me më të dobëtit, që predikoi se duhet të duam edhe armikun tonë, se kur duam të qëllojmë mëkatarët duhet të mendojmë edhe për mëkatet tona.
Unë bëj pjesë ndër ata ateistë që besojnë se është njeriu që ka krijuar Zotin (jo Zoti njeriun) si shprehje e nevojës së tij për dashuri, për besim të njeriut tek njeriu, për t’i dhënë një kuptim jetës dhe vdekjes, por edhe si shprehje e përvojës së tij më të vyer në jetë të jetëve. Këtë Zot unë e gjej në shkrimet e shenjta, por e gjej edhe në veprat e shkrimtarëve, filozofëve, artistëve të mëdhenj, edhe ateistë. Gjykoj se komunikimi i shqiptarëve me këtë Zot ka qenë gjithherë i pakët dhe më duket se sot është edhe më i pakët.
Arlinda Guma: Së fundmi keni fituar një çmim në Itali me librin tuaj “Në vitin e shtatëmbëdhjetë”. Mendoni se koha që i kushtoni publicistikës i ka hyrë në hak asaj kohës tjetër ku mund të merreshit me letërsi? (Prej eksperiencës sime prej njeriu që shkruan kam kuptuar se ndjesinë që të jep të shkruarit e letërsisë nuk mund të ta japë dhe aq publicistika, them se letërsia vjen të shkruesi i saj si një akt purifikimi dhe përtëritjeje.) Cila është atmosfera në të cilën shkruani? Mund ta përshkruani? A duhet të ketë publicistika atmosferë përpara se të ngjizet, siç ndodh zakonisht me letërsinë?
Fatos Lubonja: Nga përvoja ime e jetës nuk mund ta konceptoj të shkruarit si diçka që mund ta ndaj nga emocionet, përjetimet e mësimet që më ka dhënë jeta në të shkuarën, si dhe ato që përjetoj sot. Kjo më ka çuar të shkruaj në dy binarë: të letërsisë dhe gazetarisë.
Një nga mësimet më të rëndësishme që kam nxjerrë nga jeta është ajo që duhet të luftojmë me sa mundemi që fëmijët tanë (në kuptim më të përgjithshëm se ai i fëmijëve biologjikë) të jetojnë në një vend ku të ndihen të lirë në mendime dhe në veprime, të mos poshtërohen nga të pushtetshmit e fortë e të dhunshëm, siç na ka ndodhur ne kur ishim të rinj, për shkak se prindërit tanë nuk bënë atë që duhej bërë. Kjo më ka çuar tek aktiviteti i intelektualit të angazhuar e gazetarit që kërkon ta ndryshojë përditë trajektoren që i jep përditë pushteti i së keqes botës ku jetojmë.
Kur bëj letërsi zhvendosem në një tjetër binar. Ndihem më i paqtë, më i kthjellët, edhe sepse nuk synoj të luftoj për të ndryshuar apo frenuar diçka (si psh., së fundmi, shkatërrimin e Teatrit Kombëtar), por ta kuptoj dhe ta përshkruaj realitetin që jetojmë deri në angrrat më të thella. Kur kaloj në këtë gjendje, punën e gazetarit e përjetoj edhe si një mallkim, në kuptimin e atij mallkimit kinez:”Jetofsh në kohë interesante!”. Hannah Arendt e quan mallkim, sepse – thotë ajo – kohët interesante nuk të lënë të hysh në thellësitë e gjërave. Të njëjtën gjë e thotë Umberto Eco kur komenton një pasazh nga shkrimet e shenjta, ku flitet për një furtunë të tmerrshme në det, dhe ku më poshtë thuhet:”Por Zoti nuk ishte aty”. Sepse Zoti është në thellësinë e gjërave. Por kujdes, nuk mendoj kurrsesi se dikush që e quan veten shkrimtar duhet të arratiset në thellësinë e detit dhe të mos përjetojë furtunat që ndodhin në sipërfaqen e tij. Në thellësi mund të zhytesh vetëm duke u nisur nga sipërfaqja. Deti është një i tërë. Pa metaforë do të thosha se përvojat me të cilat përballemi në jetën e përditshme si qenie sociale, na shkaktojnë ndjenja të ndryshme, ku, në realitetin tonë (së paku tek unë) spikasin ato të padrejtësisë, të revoltimit ndaj dhunës, gënjeshtrës, mashtrimit nga ana e pushtetit. Të reagosh ndaj tyre si gazetar do të thotë të jetosh si qytetar që ndjen përgjegjësi; t’i përshkruash ato si shkrimtar do të thotë t’i lësh të filtrohen në mendjen dhe shpirtin tënd dhe t’i përshkruash me qetësinë dhe kthjellësinë e Zotit. Kjo është një tjetër gjë; nuk mund të them as më e mirë as më e keqe. Edhe lexuesi besoj se ka nevojë për të dyja: edhe për reagimin e menjëhershëm e të mprehtë të gazetarit, edhe për kuptimin më të thellë të realitetit që i jep shkrimtari. Personalisht i shoh si komplementare. Ajo që më mungon është koha dhe mundësitë financiare për t’i bërë të dyja sa më mirë.
Arlinda Guma: Lexoni letërsi të autorëve shqiptarë të pas 90-ës? Çfarë ju tërheq dhe çfarë ju nervozon te kjo letërsi?
Fatos Lubonja: Në vitet ’90, kur revista “Përpjekja” kishte një karakter më të përgjithshëm, ku përfshihej edhe seksioni i letërsisë, në prozë edhe poezi, kam lexuar më shumë. Sot lexoj më së shumti eseistikë dhe letërsi të huaj dhe pak autorë shqiptarë. Ajo që më tërheq më shumë tek autorët shqiptarë është kur gjej vërtetësinë dhe besueshmërinë e rrëfimit (“verisimilitude” i thonë në frëngjisht, çka në shqip nuk ia gjej dot). Kjo sepse për shkak të kulturës së manipulim simulimit e gjej ende pak në letërsinë shqipe. Ajo që më nervozon më shumë është arratisja në tematika ekzotike apo trajtime që orientohen për të tërhequr lexuesin perëndimor dhe jo për të komunikuar me lexuesin shqiptar.
Arlinda Guma: Më rrëfeni një rast kur keni qenë i ftuar në një debat televiziv dhe keni patur një dëshirë irracionale t’ia fusnit me shpullë drejtuesit të emisionit. Apo një rast kur keni dashur të iknit prej emisionit për shkak të moderimit medioker? (defekt-teknik.com mirëpret përgjigjet jokorrekte politikisht…)
Fatos Lubonja: Nuk mund të tregoj ndonjë rast të veçantë, ndoshta edhe sepse në emision hyj gjithnjë me disponimin për të qëndruar, jo për të ikur. Mund të flas për ndjenja mundimi që kam përjetuar kur kam parë moderatorin t’i drejtojë pyetjet, dhe në tërësi emisionin, jo në kërkim të së vërtetës, por për të të përdorur në shërbim të një pale. Në vend se të ngrihem jam përpjekur t’ia drejtoj me sa kam mundur timonin për nga kahu i së vërtetës, herë duke arritur diçka, herë duke dështuar, por gjithmonë duke e vuajtur këtë situatë tjetërsuese.
Arlinda Guma: Si e shihni modelin e suksesit të rinisë shqiptare, e cila e gjen atë më së shumti te aderimi në një forcë politike? A është më pak idealiste rinia shqiptare se rinia e vendeve të tjera europiane? (Duket se në Shqipërinë e pas 90-ës termi “idealist” është keqpërdorur disi. Të jesh idealist në një Shqipëri të tillë është njëlloj sikur të jesh i sëmurë me kolerë.)
Fatos Lubonja: Kur mendoj për të rinjtë frenohem t’i akuzoj, sepse gjykoj se tek e fundit ata janë produkt i ne më të rriturve. Jemi ne që duhet të ndihemi përgjegjës nëse ata janë më pak idealistë se rinia në vendet evropiane. Sot dëgjoj shumë të rritur që ankohen se të rinjtë po sillen më keq se sa ç’jemi sjellë ne, se janë më injorantë, më të pasinqertë, më të babëzitur për lekun, më të gatshëm për ta shitur veten, me mungesë të ndjenjave të tilla si solidariteti, sakrifica, aftësia për t’u bërë bashkë në mbrojtje idealesh. Gjykoj se ata nuk bëjnë gjë tjetër veçse ripërsërisin një model që vjen e bëhet gjithnjë e më surrogat. Por shkaku jemi ne, që, sipas këtij modelit që e kemi trashëguar dhe zhvilluar, u themi “bëj siç bëjnë”, u mësojmë se si t’i përshtaten këtij realiteti (ose t’i largohen atij duke shkuar jashtë shtetit), dhe jo që të luftojnë për ta ndryshuar atë.
Arlinda Guma: Ç’mendim keni për rritjen e së djathtës ekstreme në Europë dhe politikat e saj populiste? Përse e majta duket se po humbet terren gjithnjë e më shumë?
Fatos Lubonja: Së fundi, pas zgjedhjeve në Itali, kam bërë një shkrim mbi këtë temë. Duke përmbledhur disa ide të hedhura aty, them se ky fenomen pasqyron krizën e sistemit kapitalist të pas Luftës së Ftohtë, që mund të përkufizohet si kombinim i neoliberizmit me globalizimin. Ky kombinim solli triumfin e individit që sheh vetëm interesin e tij në një botë të hapur, që vë lirinë personale përpara çdo projekti komunitar, që i nënshtrohet vetëm ligjeve dhe vlerave të tregut. Ky triumf që pa dyshim ka sjellë edhe gjëra pozitive në aspektin e lirisë, ka degraduar megjithatë në një rendje të shfrenuar pas pasurimit me pasoja; varfërimin e shumicës dhe pasurimin e një pakice. Politikanët janë kthyer nga shërbëtorë të publikes, në menaxherë të interesave ekonomike të kësaj pakice, ndërkohë që shumica ndihet gjithnjë e më e pasigurt dhe kërkon ndryshim. Rikthimi i partive që sot i quajmë të djathta ekstreme, me programe që mund t’i quash të së “djathtave sociale”, të cilat e vënë theksin tek mbrojtja e vlerave të komunitetit (kombëtar, lokal apo fetar) bazohet tek nevoja bazike e njeriut për sigurinë që i jep përkatësia në një komunitet, por edhe qenia pjesë e një projekti të përbashkët që i jep kuptim jetës përtej pasurimit individual. Duke kërkuar sukses sa më të shpejtë, partitë e së djathtës ekstreme kanë bërë kryefjalë mbrojtjen e këtyre komuniteteve nga emigrantët – sipas meje – duke lënë mënjanë shkakun e vërtetë që i ka bërë njerëzit të humbasin sigurinë dhe ndjenjat e solidaritetit, e duke ushqyer ndjenja të papranueshme si ksenofobia e racizmi.
E këtu vijmë tek e majta. Me mbarimin e Luftës së Ftohtë, të majtat që përfaqësonin interesat e shtresave të brishta u detyruan të hiqnin dorë nga socializmi dhe t’i nënshtroheshin formulës së famshme të Thatcherit: “Nuk ka shoqëri, ka vetëm individë”. Programi kryesor i tyre u zhvendos, nga lufta për rishpërndarje më të drejtë në emër të barazisë ekonomike, në luftën për barazitë gjinore, racore, të drejtat e minoriteteve, të homoseksualëve, etj. Të gjitha këto janë pozitive, por, ndërkaq pabarazia ekonomike u rrit. Pas iluzionit se klasat nuk ekzistonin, pasi kishte vetëm individë që mund të ngjiteshin në shkallën sociale sipas aftësive, erdhi një pikë ku njerëzit filluan të shohin se të jetuarit si individë, pa komb e politika kombëtare, siç thonë të djathtët antiliberistë, apo pa politika sociale e shoqëri, siç thonë të majtët antiliberistë, favorizon vetëm një pakicë. Diçka duhet të ndryshojë për ta kthyer lavjerrësin për kah më shumë barazi në shpërndarje dhe më shumë sociabilitet. Lëvizje të tilla si “Jemi 99” (%) në SHBA apo “Indignados” në Spanjë, “Syriza” në Greqi apo edhe “Cinque Stelle”, janë shprehje të rilindjes së një të majte tjetër në përgjigje të kësaj nevoje. Gjykoj se e djathta ekstreme i është përgjigjur më me efikasitet përsa i përket suksesit elektoral kësaj nevoje, sepse e ka një terren të përgatitur konservator, kurse e majta që ka pësuar një disfatë të thellë me socializmin real e ka më të vështirë.
Arlinda Guma: Dhe vijmë sërish te letërsia: A keni në proces botimi ndonjë vepër të re? Apo thjesht në proces shkrimi…
Fatos Lubonja: Janë disa libra për të cilët po punoj paralelisht, me shpresën që të gjej kohën t’i mbaroj.
Arlinda Guma: Mund të më jepni një detaj piktoresk të Tiranës, i cili ju është i dashur?
Fatos Lubonja: Shtëpitë e vjetra të atyre që dikur i quanim “mëhalla” nga të cilat ishim, me dyert e tyre origjinale, që ruajnë ende gozhdët e kovaçit me të cilat janë mbërthyer dërrasat, me oborret me pemë dhe lule që duken pas mureve që i rrethojnë, të cilëve vende-vende u ka rënë suvaja dhe u ka dalë qerpiçi, por që i hijeshojnë bimët kacavjerrëse që lulëzojnë mbi to. Për mua këto shtëpi, fatkeqësisht sot gjysëm të rrënuara e me puse të thara, që i gjen ende në copëza mëhallash të masakruara, janë dyfish të bukura e piktoreske, njëherë sepse janë të tilla për çdo njeri me shije që i sheh për herë të parë, por edhe sepse më kujtojnë oborrin e shtëpisë ku kam lindur dhe jam rritur, me portokallet, mandarinat, fiqtë, kumbullat, nespullat, dardhat, trëndafilat, zambakët e lulet e ndryshme, por edhe me fluturat, xixëllonjat, grenxat, bletët që ndalonin mbi to e që sot mungojnë krejtësisht nga qyteti i përçudnuar nga injorantët, që kanë derdhur mbi këtë bukuri dhe diversitet, shëmtinë shkretuese të betonit.
____
Shënim: Shkrimet e defekt-teknik.com nuk janë për gazetaret pa ide të Gazetës “Mapo”. Edhe pse përpiqemi ta mirëkuptojmë me sa mundimkoeficientin e tyre të ulët të inteligjencës, si dhe koeficientin e tyre të lartë të mediokritetit, u bëjmë me dije t’i mbajnë duart larg kësaj faqeje!
