Author

Admin - page 47

Admin has 1596 articles published.

Pse shkruaj?-Herman Çuka

in Letërsi/Pse shkruaj? by

Pse shkruani? Revista defekt-teknik ua drejtoi këtë pyetje disa shkrimtarëve dhe poetëve shqiptarë, brenda dhe jashtë vendit.

Përgjigjia e radhës erdhi nga Herman Çuka.

Vijon më poshtë.

Pse shkruaj?-Herman Çuka

Pse shkruaj?
Të pyesësësh “pse shkruan” është sikur të pyesësh “pse pi ujë”? Apo: “pse ëndërron” ose “pse flet heshtur”, sepse e shkruara është fjalë, është tingull, është sikur të dizenjosh…
Përse mendoj kështu?
Ja, po e shpegoj në mënyrë “primitive” ose po sjell si shembull atë epokë kur njeriu i parë e lëshoi tingullin dhe vizatimin si fjalë mbi faqet gurore në banesat nëntokësore, pastaj me evolimin, pas tingullit erdhi fjala dhe pas kodit të vizatimeve erdhi dhe e shkruara, sepse vizatimet e hershme, sa primitive në dukje sot, për atë epokë ishin evolucion i njerëzimit; dëshmi, histori, pse jo, edhe ndjesi e brendshme emocionale tek njeriu i hershëm. Dhe mendoj se zanafilla e të shkruarit është që aty, në atë primitivitet të natyrshëm naiv, të virgjër së shprehuri, ku më tej ka marrë udhë e shkruara e mirëfilltë e kohëve të sotme. Dhe besoj që në atë kohë, edhe pse e panjohur deri në thellësi për vetë arsyet që dihen, ka pasur, le të themi në thonjëza, “artistë”, pra, me evolimin njerëzor dhe poetë e shkrimtarë” të gjeneratave të ardhshme.
Por po hyj në kontekstin e pyetjes:
E shkruara për mua është diçka krejtësisht spontane, kryesisht poezia (kjo gjini s’ka shënime të arkivuara që paskëtaj t’u kthehesh e t’i bësh poezi… tjetër gjë ripunimi, korrigjimi…).
Sa për kuriozitet, që në fillesat e hershme, fëmijë, në shkollë, kur nuk më tërhiqte ora e mësimit , ose vizatoja, ose thurja vargje mbi librat e fletoret dhe mbi bangat e shkollës, gjë e cila rridhte natyrshëm (duke marrë dhe vërejtje, sigurisht me pasoja).
Por shtysë e fortë ka qënë koha kur për mua nisi kalvari i biografisë… pa u zgjatur e pa hyrë në detaje… aty, pa e kuptuar mori formë e shkruara, vargjet, madje edhe ditari.
Mendova se me kohën do të fikej, sigurisht kur krijon familje, bëhesh nënë dhe thua që “s’ke kohë”; vërtet që koha e gruas është e racionuar, por shpirti nuk të pyet kur ke brenda atë xixëllonjë talenti, të vjen në gishta e shkruan, madje edhe në situatat më të vështira, është çlirim, është shpëtim nga çmenduria. Ajo revoltë dhe ai rebelim me veten, jo vetëm ndaj kohës, shoqërisë e çdo lloj sistemi në të cilin jeton, e dihet, në veçanti ndaj regjimeve.
Edhe emigrimi ka pjesën e vet të frymëzimit; për atë që ke lënë mbas, për atë që ke marrë me vete, për atë që gjen në tokë të huaj dhe pastaj të duket sikur ribëhesh në dy dashuri dhe dhimbje atdheu, shtëpie (mbi)jetese, si për veten, familjen e për mijëra motive të tjera që të rrethojnë, dhe kjo, sigurisht jep ngacmime dhe nis e flet me vete kur nuk mundesh; të shkruash e të qash edhe për një dorë të zgjatur… aq sa harron lumturitë e tua të “vogla” e të shpëton përsëri poezia që të vjen si vetëtimë…
Pastaj jeta ka miliona motive; miliona që një shkrimtari e një poeti, edhe një jetë e tërë nuk do t’i mjaftonte për t’i hedhur në letër… sigurisht që e shkruara e secilit është vetjake, dhe unë, personalisht, nuk mund të fisja në përgjithësi.
Kjo mbase vjen edhe nga karakteri, nga trajtimi i temave të ndryshme. Jam më bindëse kur fjala më del nga shpirti prej dhimbjes sesa prej gëzimit, për veten dhe për gjithçka që më rrethon, që na rrethon. (Jo se bëj një jetë pa gëzime e dëshira, përkundrazi, megjithë grushtet nga jeta, i kam marrë më të mirën me thonj e forcë.)
Si përfundim, e shkruara, si çdo talent tjetër, është çlirim dhe një lloj burgu nga ndjesitë, muza, është jetë, është dashuri, është tradhti, po, po, tradhti e vetvetes e gur Sizifi (sepse kur e bën mendimin dhe fjalën tënde publike, përveç duartrokitjes mund të të presë gati gijotina, nga lexuesi e më tej.) Dhe si një koshere me bletë, herë si xixëllonjat, herë si tingull i shpirtit, që tek ai që shkruan; germat, fjala, mendimi, janë pentagrami…. Është si uji që kur rrjedh i ujit tokat (nuk ka çast të caktuar, as orë e vend, besoj dhe në gjumë truri riciklon) dhe një ditë shteron si uji, e kudo ndihet etje dhe ta ndjen edhe shpirti…

Vrapimi i gjatë asnjëmilimetërsh-Shpëtim Selmani

in Letërsi/Tharm by

Vrapimi i gjatë asnjëmilimetërsh-Shpëtim Selmani

 

Vrapo me mua,
unë jam muzika e lëkurtë e Morrisonit,
jam zëri i pangopshëm i Bob Dylanit,
jam varg i zbehur i Cohenit të sëmurë,
jam thartësira dhe trishtimi i Guernikës së Pikasos,
buzeqëshja falso e Mona Lizës,
surrealizmi i çmendur e i pafat i masturbatorit gjigant,
kurvëria e ndershme e Bukowskit,
trotuari i kryeqytetit që glasohet nga kopjet,
jam vrasësi i John Lennonit dhe burri i gruas së tij,
jam një këshillë e mërzitshme që përplaset në fytyrën e kujtdo,
jam kryevepra dhe krijimi më i përsosur i babait të zymtë,
një foshnje e paqëruar e nënës së qeshur.

Vrapo me mua,
unë jam amerikan, afrikan, europian, australian,
katolik, ortodoks, musliman, i bardhë,
i zi, i verdhë, jam aziatik, i shtypur dhe shtypës,
shtëpinë e kam me strukturë latine,
Kadarenë nuk e kam lexuar kurrë, kjo nuk do të thotë që e urrej,
Kamyja më frikëson, ai ka një altoparlant që të shqetëson,
Ginsbergu ka veshur pantallonat që
i kam marrë dhuratë nga dikush që është askush,
AJO nuk do të doja që të mplaket kurrë,
jam kangur që mbaj dhimbjet universale
në qeset e meskëmbëve të mia.

Vrapo me mua,
jam indian, sentimental, fshatar, fëmijë i padurueshëm,
i dashur sepse disa më thonë kështu,
katrorët e jelekut tim më rrinë mirë vetëm
mua mbi këtë faqe të dheut, a nuk është kënaqësi,
kam lexuar edhe Hessen, Dostojevskin,
Buzzatin e shumë e shumë të tjerë,
nuk më kujtohen sa janë të gjithë,
e rëndësishme që asnjëri nuk m’i shëroi
plagët e vizitës sime këtu ku jeni ju,
jam çamçakëzi që ai vrasës është duke e përtypur,
një gotë e zbrazur që ka të ftohtë,
perde e teatrit që vuan nga sëmundja e lëvizjes së derës,
jam i kompleksuar, katundar i dashuruar me lopë,
i urbanizuar me marihuanë në mes gishtave të këmbës.

Vrapo me mua,
jam religjion i magjishëm që nuk duron propagandën e fëlliqur,
panjohuri e zakonshme që pret të lakohet,
jam piktura e papërfunduar e një qytetareje të thjeshtë,
më kanë therur në bark, në një natë kur nuk isha në shtëpi,
kam lexuar për jogën dhe elasticitetin që e kam ndarë në dysh,
jam xhuxhi më simpatik i lagjes më të njohur në nëntokë,
palaço që inspirohet nga Çaplini i depresionuar,
portreti i sakatuar i njeriut që quhet Oskar Uajld.

Vrapo me mua,
i njoh mirë detet që nuk i kam pështyrë kurrë,
njoh oqeanet dhe thellësitë e tyre kozmike,
majat e larta dhe kupat vullkanike i kam puthur për mirësjelljen e tyre,
pyjet e pashkelura i kam dekoruar si ara të pëlleshme,
shkretëtirën e kam pastruar me nxehtësi metalike,
kanalet artificiale i kam hapur unë me një gjilpërë të verbuar,
brenda e mbaj tërë dashurinë eternale.

Vrapo o njeri,
nuk kemi më kohë për ta humbur edhe një lojë,
për dilema të krisura shpirtërore,
e as për pritjet e stërgjatura të Godosë që
është mashtruar nga Beketi,
as për konsultime diplomatike që përqeshin kohën,
nuk kemi nevojë për inteligjencë të vetëshkatërruar,
kemi dashuri edhe për nesër,
kjo është ajo që e duam,
jam fillimi dhe fundi i udhëtimit që e jetojmë duke e ëndërruar,
nuk kemi nevojë për hipokrizi të shenjta që rrjedhin
në mes ballit të një njeriu të ri,
jam syri dhe vaji,
mallkimi dhe urata,
jam përsosja e hapit tuaj.

Pse duhet të jetë në kopertinën e librit emri i përkthyesit/Jennifer Croft

in A(rt)ktivizëm/Letërsi by

Përkthyesit janë si ninxhat. Nëse ju i dalloni, ata nuk janë të mirë.

           Jennifer Croft

  Përktheu: Arlinda Guma

Botuesit e shmangin nxjerrjen në pah të njerëzve që e zgjedhin çdo fjalë për librat që u sjellin lexuesve në gjuhën anglezë. Kjo mungesë transparence është e gabuar dhe e padrejtë
“Përkthyesit janë si ninxhat. Nëse ju i dalloni, ata nuk janë të mirë.” Ky citat, që i atribuohet autorit izraelit Etgar Keret, është përhapur si meme, dhe, e kush nuk e do një citat fshikullues që ka të bëjë me ninxhat? Megjithatë, kjo ideja – që një përkthyes letrar, nga çasti në çast mund të kryejë ndonjë sulm të befasishëm dhe që ne vazhdimisht e mashtrojmë lexuesin si pjesë e një komploti të mirëmenduar mercenarësh – është ndër më toksiket në letërsinë botërore.
Realiteti i teksteve që qarkullojnë ndërkombëtarisht është se në kontekstin e tyre të ri, u takon përkthyesve të tyre të zgjedhin çdo fjalë që ata do të përmbajnë. Kur lexoni “Flights” të nobelistes Olga Tokarczuk në anglisht, fjalët janë të gjitha të miat. Përkthyesit nuk janë si ninxhat, por fjalët janë njerëzore, që do të thotë se ato janë unike dhe nuk kanë ekuivalentë të drejtpërdrejtë. Ju e shihni këtë në gjuhën angleze: fjala “cool” nuk është identike me fjalën “chilly”, edhe pse janë të ngjashme. “Frosty ”ka kuptime të tjera, përdorime të tjera; ashtu si edhe “frigid”. Zgjedhja e njërit prej këtyre opsioneve, më vete nuk ka kuptim; duhet të peshohet në ekuilibrin e fjalisë, paragrafit, në ekuilibrin e së tërës, dhe është përkthyesi ai që është përgjegjës, nga fillimi deri në fund, për ndërtimin e një bashkësie leksikore të lulëzuar, e cila është e pavarur dhe në lidhje të thellë me modelin e saj.
Që kur fillova një MFA në përkthimin letrar në Universitetin e Iowa-s, saktësisht 20 vjet më parë, ka pasur ndryshime të shumta pozitive në mënyrën sesi paguhen dhe perceptohen përkthyesit. Për shembull, Çmimi International Booker, i cili që nga viti 2016 ka ndarë shumën bujare prej 50,000 paundësh midis autorit dhe përkthyesit, duke e njohur kështu vërtetësisht veprën si një entitet thelbësisht bashkëpunues që, si një fëmijë, ka nevojë për dy paraardhës për të ekzistuar.
Pavarësisht këtij lloji përparimi të jashtëzakonshëm, ka ende hapësirë ​​të mjaftueshme për përmirësim. Shpesh, përkthyesit nuk marrin asnjë honorar – unë nuk marr në SHBA për librin “Flights” – dhe një numër befasues botuesish nuk i vlerësojnë përkthyesit në kopertinat e librave të tyre. E kam fjalën për hapësirën ku zakonisht shkruhet emri i autorit dhe titulli. Njerëzit kanë tendencë të habiten kur unë e përmend këtë, por hidhini edhe një sy Çmimit International Booker dhe do të shihni se për çfarë e kam fjalën.
Që nga fillimi i aplikimit të çmimit të ristrukturuar në vitin 2016, asnjë nga gjashtë veprat fituese për fiction-in nuk e ka shkruar emrin e përkthyesit në kopertinën e përparme. Granta nuk ia vuri emrin Deborah Smith-in në kopertinë; Jonathan Cape nuk e vuri emrin e Xhesika Cohen-it; Fitzcarraldo-ja nuk e vuri emrin tim; Sandstone Press nuk e vuri emrin e Marilyn Booth-it; Faber & Faber nuk e vuri emrin e Michele Hutchison-it. Libri “Natën i gjithë gjaku është i zi”, shkruar nga David Diop-i, fituesi i vitit 2021, nga Pushkin Press, nuk e ka emrin e përkthyeses Anna Moschovakis në kopertinë, edhe pse në këtë të fundit shfaqen citate nga tre burime të emërtuara. E thënë me fjalë të tjera, katër emra në kopertinën e një libri, të cilit Moschovakis-i i përktheu çdo fjalë. Por ama vendosja e vetë emrit të saj atje u konsiderua e tepërt.
Hamendësimi themelor nga ana e shumë botuesve duket se është që lexuesit nuk u besojnë përkthyesve dhe nuk e blejnë një libër nëse e kuptojnë se është përkthim. Megjithatë, a nuk është pikërisht kjo lloj dredhie që ngjall mosbesim dhe jo përkthimi vetë? Ajo çfarë e bën një lexues të marrë një libër të panjohur, është ndjenja emocionuese se ata do të fillojnë një udhëtim interesant me një udhëzues të kualifikuar. Në rastin e përkthimeve, ata marrin dy udhërrëfyes vetëm me një çmim, një pazar “i mahnitshëm” – “befasues”, “i mrekullueshëm”, “fantastik”, “i pabesueshëm”.
Ne kemi dëshpërimisht nevojë për më shumë transparencë në çdo nivel të prodhimit letrar; ky është vetëm një shembull, edhe pse unë mendoj se është urgjent. Përkthyesit nuk janë si ninxhat. Por ne jemi ata që kontrollojnë mënyrën e rrëfimit të një historie; ne jemi njerëzit që krijojnë dhe ruajnë stilin e transplantuar të librit. E thënë përgjithësisht, ne jemi edhe avokatët më të besueshëm të librave tanë dhe kujdesemi për ta më mirë se kushdo tjetër. Kopertinat nuk mund të vazhdojnë ta fshehin se kush jemi. Është një biznes i keq, nuk na bën të llogaritshëm për zgjedhjet tona dhe në lënien e qëllimshme në errësirë të emrave tanë ka një praktikë që është fyese, jo vetëm për ne, por edhe për lexuesit.

Marrë nga: The Guardian

Përkthimi ©Arlinda Guma

Demokracia greke-Jazra Khaleed

in A(rt)ktivizëm/Letërsi/Përkthim/Tharm by

“Demokracia greke”, e poetit grek me pseudonimin Jazra Khaleed, është një poezi provokuese, e shkruar kryesisht në zhargon, ku stigmatizohet islamofobia dhe ksenofobia e mikroborgjezit grek.

Jazra Khaleed është një nga drejtuesit e revistës së mirënjohur letrare “Teflon”, në Athinë, me qendër në Eksarhia, kjo e fundit njihet si lagjia e anarkistëve grekë.

Poezia është shkëputur nga vëllimi i tij poetik: “Jazra Grozny”, i cili pritet të botohet dhe në gjuhën shqipe nga Multimedia Centre në Prishtinë. Eleana Zhako

 

Demokracia greke-Jazra Khaleed

 

Jam një mysliman i shkërdhyer,

grusht, kërci, kar.

Nuk kthehem pas në atdhe

(nuk kam atdhe).

Jam një rrezik higjenik,

një i molepsur,

s’i përkas asnjë race të qytetëruar.

Çfarë e shëmton imazhin e vendit tuaj

dhëmbët apo gjuha ime?

Në gjoksin tim mbushur me emigrantë

ngecin varka të kalbura,

në shpinën time nisin luftra civile,

rebelët kërcejnë nga brinjët e mia.

Doktorë, shoqëruar nga policë,

shpallin në kërkim pehashin tim mikrobiologjik,

regjistrojnë çdo sekrecion timin;

gjatë kohës që unë rishpik sifilizin

ata garantojnë sigurinë.

Këshillat e lagjeve përgatisin progrom,

mëditjet ulen

sipërmarrësit blejnë;

shumica e heshtur thjesht ndërron kanal televiziv.

Qytetarët e mirë e të bindur 

e hanë frikën me lugë,

demonstrojnë pro shtetit,

kërkojnë mbylljen e kufijve;

imperializmi i mikroborgjezëve

 

Jam një mysliman i shkërdhyer,

grusht, kërci, kar.

Në këtë vend

përdhunojnë emigrantët,

djegin homoseksualët;

hanxhari i demokracisë greke

copëton, copëton, 

copëton.

 

Nën tehun e shpatës

të tmerrshmin

do të jetoni

një mijë vite

të papërlyer.

 

Përktheu: Eleana Zhako

Shkodra-Elona Culiq

in Letërsi/Tharm by

Shkodra-Elona Culiq

 

një pemë ngulun
me rranjë në liqe
e degë përqafuem qiellit
mban nje qytet të tanë gjallë,
aty stinët shkojnë e vijnë
pa ndoj pretendim
dhe zogjtë ndalen e këndojnë
kangë si askund tjetër.

një liqe i ngulun në pemë
i këndon qiellit
kangë zogjsh
dhe rrëfen për një qytet
që muret i pikojnë qumësht
dhe sytë qajnë me za fëmije.

Ç’vlera mund t’iu përcjellë të rinjve të një festivali letrar, Diana Çuli, kur akt-ekspertiza e së cilës dërgoi për pushkatim dy poetë?/Arlinda Guma

in A(rt)ktivizëm/Kronikë nga Dogville/Letërsi by

Arlinda Guma

Ka disa ditë që po më dalin përpara syve fotot e një ngjarjeje “të bujshme” letrare këtu në Tiranë, të titulluar “Festivali Ndërkombëtar Letrar i të Rinjve”.
Dhe meqë ishte festival të rinjsh, kërkova me sy për ndonjë të ri në ato foto. Por nuk pashë asnjë… Qesha hidhur me vete. Një festival të rinjsh pa të rinj! Gjëra të zakonshme në këtë vend; festivale filmash pa kinema, festivale teatrosh pa teatër, etj.
Por nuk dua të ndalem këtu apo tek fakti që shihja të ekspozuara bujshëm foto individësh mediatikë që nuk kishin shkruar kurrë asnjë libër në jetën e tyre, por që reklama që u kushtohej ishte më e madhe edhe se ajo e shkrimtarit fisnik që këtë vit fitoi Çmimin Nobel. Nuk dua të ndalem as te shfaqja bajate e Kryetarit të Bashkisë, i cili nuk lë rast pa shfrytëzuar për t’u shfaqur si babaxhan, si mendjehapur që e përkrah artin para kamerave, kur në të vërtetë ai përkrah vetëm artistët pa shtyllë kurrizore që i shfrytëzon për të fituar vota dhe askënd tjetër përveç tyre, sepse, siç shkrova më lart, këto gjëra janë bërë mëse të zakonshme dhe aq groteske në këtë vend, sa nuk kemi më fuqi as të qeshim.
Dua të ndalem tek diçka tjetër që më bëri përshtypje. Sa herë që hapja facebook-un, ngado nëpër foto më dilte Diana Çuli.
Për ata që nuk e dinë, e kanë harruar apo që bëjnë sikur e kanë harruar, Diana Çuli ka kryer analizën e poezive “armiqësore” të poetëve Vilson Blloshmi dhe Genc Leka, të cilët, si rrjedhojë e saj, u dënuan me vdekje. Ishte viti 1977.
Ai bombardim i vazhdueshëm fotosh më kujtoi diçka që më ka mbetur në mendje. Para disa vitesh Diana Çuli ishte e ftuar në një emision televiziv dhe kur e pyetën për këtë temë, u përgjigj gjithë arrogancë se, megjithëse e re në moshë, ajo u kishte bërë një analizë të shkëlqyer poezive të tyre, madje u mrekullua me veten se sa e zonja ishte treguar me atë analizë, që nuk i kishte rënduar, ndoshta kërkonte edhe dekoratë për këtë.
Dhe s’do mend, gjithë faji i atyre poetëve ishte se ata ishin më të kulturuar dhe më të talentuar se Diana Çuli.
Por sikur të mos mjaftojë kjo, këtë zonjë të palodhur vazhdojmë ta shohim ngado; nëpër juri konkursesh letrare, në juri për aplikime grantesh, e shohim si drejtuese emisionesh televizive, etj. Ngado që të hedhësh sytë të del Diana! Diana me njëqind duar në tepsi. Ku i dihet, ndoshta ndonjë ditë mund të marrë edhe statusin e të persekutuarës, sepse duhet të ketë vuajtur shumë, atje në zyrën e ngrohtë, ku shiu përplasej në xham dhe ajo që me një pamje melankolike analizonte poezinë “Saharaja”, e të tjera analiza që dërgonin njerëz për pushkatim!
Dhe jo, nuk ka asnjë justifikim për këtë, sepse të gjithë e dimë mirë se edhe brenda atyre institucioneve të tmerrshme ka patur njerëz humanë që i kanë mbrojtur dhe ndihmuar të dënuarit. Edhe në radhët e vetë komunistëve. Gjërat nuk janë asnjëherë bardhë e zi siç përpiqen t’i paraqesin. Nuk e di si ndihesh ti lexues, që tani po i lexon këto rreshta, por kur unë shoh që kjo shkrimtare ftohet ngado, natyrshëm më lind një pyetje:
Ç’vlera mund t’iu përcjellë të rinjve, dikush, kur me një analizë ka dërguar poetë për pushkatim? Çfarë do t’u mësojë ajo atyre? Mos vallë si të kryejnë një akt-ekspertizë? Mos vallë si t’i bëjnë gropën, si ta elimonojnë shokun që është më i talentuar se ata? Apo mos do t’u flasë për letërsinë e saj fund e krye mediokre?
Sot në Shqipëri, të gjitha ngjarjet letrare janë të dominuara nga njerëz të tillë. Dhe kjo për mua është shumë shqetësuese. Sepse shfaq lakuriq krizën e tmerrshme që ka përmbytur shoqërinë shqiptare. Mungesën e parimeve. Një përmbysje apokaliptike të vlerave njerëzore universale. Shoqëria shqiptare sot më shumë se kurrë është në një udhëkryq qorr. Sot ngado nëpër media dhe televizione propagandohet e keqja si vlerë. E mira, e drejta, ajo e dhembshura dhe parimorja, qëllimisht sfumohen, errësohen, zhvlerësohen, gjuhen me gurë. Dhe kjo po depërton agresivisht në nënndërgjegjen e njeriut të thjeshtë, duke e modeluar pakuptuar. Tashmë ai ka filluar të besojë se ajo humania, e drejta, janë anakronike. Se sot ka ardhur koha e pelivanëve pa asnjë parim dhe pa shtyllë kurrizore, të cilët ndryshojnë qëndrime në varësi të pagesë-ofertës.
Në ato foto dallova edhe Drejtoreshën e Qendrës Kombëtare të Librit që dëgjonte e nemitur. Është vërtet e trishtueshme kur sheh që është katandisur  thjesht një zëdhënëse bajate e Ismail Kadaresë. Ajo nuk paguhet nga subjekti privat Kadare, por nga shteti shqiptar, dhe në veprimtarinë e institucionit të saj duhet të përfshijë të gjithë spektrin letrar, mbi të gjitha promovimin e shkrimtareve që vuajtën në diktaturë dhe jo shkrimtarët e rinj dhe të vjetër të vijës së partisë, të partisë së djeshme dhe të kësaj të sotmes.
Përfytyroj sesi mund të ndihen të afërmit e këtyre poetëve kur e shohin Diana Çulin të dalë ditë për ditë në televizor. Përfytyroni sesi mund të ndihen ata kur e dëgjojnë të japë mend dhe të flasë për vlera! Letërsia është shkencë humane, ti nuk mund të dërgosh njerëz në litar dhe pastaj të kërkosh që të të gjykojnë vetëm për artistikën e veprës tënde. Ti je i pandarë nga ajo.
Para disa kohësh, dëgjova një lajm për një grua shumë të moshuar në Gjermani, që do të dilte para gjyqit për krimet që kishte kryer në kohën e nazizmit. Gruaja ishte me një këmbë në varr dhe ishte fshehur në një azil, por drejtësisë gjermane nuk i interesonte kjo. Sepse fjala “shtet” atje do të thotë reagim ndaj së keqes, do të thotë ndërgjegje publike. Do të thotë që ta vësh në vend të drejtën edhe pas njëqind vjetësh.
Ndërkohë çfarë bëjmë ne shqiptarët? (Në televizione e në media tani duhej të ishin duke gëluar debatet mbi këtë temë. Ku të viheshin pikat mbi “i”. Ku të shihnim veten me guxim në pasqyrë pas kaq e kaq kohësh që përpiqemi t’i dredhojmë.) Por ne, jo vetëm që nuk reagojmë, jo vetëm që nuk jemi solidarë dhe empatikë ndaj dhimbjes së tjetrit, por këta njerëz që kanë shkaktuar kaq makabaritete në njerëz të pafajshëm, ne i vëmë në podiume e i duartrokasim!

E turpshme!

Sot po i shkruaj këto rreshta sepse nuk dua të pajtohem më këtë farsë. Sot po i shkruaj këto rreshta sepse një ditë atyre që do të vijnë do t’u vijë turp për ne, për apatinë tonë si shoqëri. Për këtë shtyllë kurrizore që e kemi thyer vetë dhe që nuk po bëjmë asnjë përpjekje për ta shëruar. Ne as që marrim guximin t’ia hedhim sytë plagës, jemi ende tek faza e mohimit. 30 vite dhe ende në fazën e mohimit është një argument i rëndë për një komb.

Unë e di që ka kosto të ngresh zërin, kur kritikon, kundërpërgjigjia arrin deri aty sa ty të mohohet edhe ekzistenca jote letrare. Kur kritikon letërsia jote dënohet me një heshtje të përjetshme, mundësisht edhe pas vdekjes. Por nuk mund dhe nuk dua të hesht, sepse nuk jam vetëm shkrimtare por edhe njeri, nuk mund të hesht sepse e keqja në këtë vend është bërë si një mullar gjigant. Një grusht njerëzish, këta oligarkë të letrave kanë marrë në dorë gjithçka dhe i imponohen publikut vazhdimisht me mungesën e tyre të vlerave.
Nëse do të kishin pak ndërgjegje vetjake, këta njerëz do të duhej largoheshin vetë nga skena dhe podiumet. Sepse të larguarit me klas nga jeta publike është art më vete dhe një lloj fisnikërie. Por duket se atyre u mungon dukshëm kjo, sepse jo vetëm që nuk largohen, por të çpojnë sytë në çdo ngjarje letrare.
Dje Dianat dërgonin për pushkatim poetë, sot të dërgojnë për pushkatim me mënyra të tjera…

©Arlinda Guma 

Këtu mund të shihni disa foto nga festivali, publikuar në faqen zyrtare të  Institutit të Promocionit: Diana, Diana, Diana, Diana… dhe përsëri Diana…

Arlinda Guma është autore e tre romaneve:”Bulevardi i Yjeve”-2014, “Terma humanitarë si fjala bombardim”-2016, dhe “Bob Legjenda”, 2021. Ajo është krijuese e faqes defekt-teknik.com.

Shënim për gazetën shqiptarja.com:

Do përgjigjeni juridikisht për vjedhjen e këtij shkrimi!

Helmeta dhe shpata e Gjergj Kastriot Skënderbeut/Pikturë nga Gazmend Freitag-u

in Pikturë by

Gazmend Freitag

Në vitin 2014 vizitova armët e Skënderbeut në muzeun historik në Vjenë. Kur pashë helmetën dhe shpatën e Skënderbeut më përshkroi një rrënqethje e madhe dhe e gjatë në të tërë trupin. Ishte një ndjenjë lumturie e papërjetuar kurrë më parë para ndonjë objekti apo elementi kombëtar. M’u duk sikur takova vetë Skënderbeun! Ishte një takim imi me Skënderbeun pas 500 vjetësh!

Vetëm pas këtij takimi shpirtëror u pasqyrua tek unë një frymëzim i madh për t’i pikturuar armët e tij. Nga fotot e bëra, që i shihja gjithmonë, ku dy vjet më vonë, pra, në janar të vitit 2017, fillova t’i pikturoj me vaj, gjë që zgjati gjysmë viti.

Përgjatë procesit të pikturimit të armëve të Skënderbeut, kam qenë i përmbushur me atë energjinë pozitive që mora nga vizita në muze, ku qëndrova me orë të tëra.
Mendoj edhe sot për pasardhësit e tij, kush janë dhe kah janë të shpërndarë nëpër botë.
Unë jam i lidhur shpirtërisht me heroin tonë legjendar, Skënderbeun, ashtu siç jam edhe me shumë figura të tjera kombëtare. Pos që janë frymëzim në punën time, ndiej një krenari të madhe për ta bartur imazhin pozitiv të tyre me anë të artit.

   

Gjergj Kastrioti – Skënderbeu është heroi kombëtar i shqiptarëve, i këtij populli të lashtë dhe me histori shumë të veçantë, është figura më e madhe, figura me të cilën identifikohen shqiptarët, është figura që i bën krenarë, që i frymëzon në të gjitha fushat, pra, edhe në art. Gjatë pesë shekujve, Skënderbeu ka qenë gjithmonë figura që i ka bërë bashkë shqiptarët, që i ka frymëzuar me atdhedashuri, me vullnet dhe përkushtim për t’u bashkuar, sepse, siç thoshte edhe vetë Skënderbeu: Të bashkuar bëhemi më të fortë. Gjergj Kastrioti frenoi për 25 vjet agresionin e Perandorisë Osmane drejt Evropës në kufijtë e trojeve shqiptare.

Poezi nga Shpëtim Selmani

in Letërsi/Tharm by

Poezi nga Shpëtim Selmani

 

*
kam parë shumë gra të vetmuara,
të bukura, që prisnin

me cigare në mes gishtave, nëpër
qoshet e pallateve gati të rrënuara,

kam parë disa prej tyre tek shëtiteshin
nëpër bregun e detit,

duke soditur anijet e largëta dhe duke
mos menduar në asgjë që shihnin,
e terri binte,

i kam parë tek rrinin të vetmuara,
ndonjëra prej tyre duke qarë në heshtje,
më këputej shpirti,

nuk ka më të bukura se gratë e vetmuara
që presin, presin,

barbarët.

VJESHTA PA NËNËN- Eduart Sulollari

in Letërsi/Tharm by

VJESHTA PA NËNËN- Eduart Sulollari

 

Asnjë metaforë

nuk kam për këtë vjeshtë.

 

Shira të verbër,

eshtrat e thyera të stinës që shkoi

u lexojnë epitafe.

 

Nëpër pyje endet plaku i qiellit.

 

Nga xhepat e grisur e verdha pikon,

edhe e kuqërremta që ylberi e harroi

gjinjve të zhveshur të luginës.

 

Mbeti larg vendlindja,

heshtën ngul në vetminë time,

e zemrën më ther e saja bukuri.

 

Çdo mbrëmje një oaz i ri loti.

 

Kodra,

me sytë e nënës më sheh.

Klith shpirti,

si muret e kështjellës

tek dëgjojnë trokun e kuajve

që kurrë nuk kthehen.

 

7 Tetor, 2021

Albany, New York

U S A

Ç’DO TË NDODHTE?-MARIO BENEDETTI

in A(rt)ktivizëm/Letërsi/Tharm by

MARIO BENEDETTI

Ç’do të ndodhte nëse një ditë zgjohemi dhe e kuptojmë se jemi shumica?
Ç’do të ndodhte nëse papritur të gjithë, të gjithë sa jemi, të gjithë, jo ca, jo disa, por të gjithë, nuk pajtohemi me një padrejtësi, me një të vetme?
Ç’do të ndodhte nëse shumëfishohemi, mblidhemi, në vend që të vazhdojmë të ndarë, dhe zbresim armiqtë që zënë rrugën tonë?
Ç’do të ndodhte nëse organizohemi dhe në të njëjtën kohë përballemi pa armë, në heshtje, të shumtë, në miliona vështrime, me fytyrën e shtypësve, pa “rroftë”, pa duartrokitje, pa buzëqeshje, pa rrahje-shpine, pa himne partiake, pa himne?
Ç’do të ndodhte nëse unë kërkoj për ty që je aq larg, dhe ti për mua që jam kaq larg, e të dy bashkë për të tjerët që janë shumë larg dhe të tjerët për ne edhe pse jemi larg?
Ç’do të ndodhte nëse britma e një kontinenti do të qe britma e gjithë kontinenteve?
Ç’do të ndodhte nëse do vendosnim gjoksin në vend që të qaheshim?
Ç’do të ndodhte nëse i thyejmë kufijtë dhe avancojmë, e avancojmë, e avancojmë, e avancojmë?
Ç’do të ndodhte nëse i djegim gjithë flamujt për të pasur vetëm një, atë tonin, atë të të gjithëve, ose më mirë asnjë pasi nuk na nevojitet?
Ç’do të ndodhte nëse papritur reshtim së qeni patriotë për të qenë thjesht njerëz?
Nuk e di… pyes veten, ç’do të ndodhte?

Përktheu: Erion Karabolli

1 45 46 47 48 49 160
Go to Top