Author

Admin - page 84

Admin has 1813 articles published.

Të kuptuarit-Bertolt Brecht

in Letërsi/Përkthim/Tharm by

Të kuptuarit-Bertolt Brecht

 

Mund të të dëgjoj tek thua:

Ky flet për Amerikën

Ky nuk merr vesh asgjë nga Amerika

Ky kurrë nuk ka qenë atje.

Por, besomë

Ti më kupton tërësisht kur unë flas për Amerikën

Dhe gjëja më e mirë e Amerikës është

Se e kuptojmë.

 

Një pllakë guri asiriane

Mund të jetë diçka që e kupton veç ti

(muhabet i vdekur, sigurisht)

Po a nuk duhet të mësojmë prej njerëzve

Që e kanë kuptuar se si

Ta bëjnë veten të kuptueshme?

Ty, zotnia im i dashur

Nuk të kupton askush

Por kushdo e kupton Nju Jorkun.

Po të them:

Këta njerëz e kuptojnë se ç’po bëjnë

Pra, janë të kuptueshëm.

 

Përktheu: Arbër Zaimi

 

Shpesh më duket sikur jam duke shkruar të njëjtin roman prej shekujsh, ndryshojnë vetëm jetët/Bisedë me autoren Arlinda Guma

in A(rt)ktivizëm/Biseda/Letërsi by

Bisedë e çlirët me autoren Arlinda Guma mbi romanin “Bob Legjenda” (2021), motivet dhe thelbin e shkruesisë, realitetin e sotëm letrar, figurën e shkrimtarit, me një rol protagonisti ky në romanin e fundit të Gumës, por që kërkon të dalë mbi  mediokritetin dhe klishetë. Shkrimtari i Gumës ngjan me pak të tjerë, ka dalë nga ky mikrokozmosi letrar shqiptar, por duket se qëndron mbi të, sikur i ka shpëtuar moçalit.

Vezhgimet e tij të mprehta, hera-herës cinike, e bëjnë tërheqës dhe të dashur Bobin, një alter-ego që kërkon të na thotë ca gjëra troç mbi një realitet mbytës egosh të fryra letrare, mbi frenetizmin mediatik, jetën vanitoze, të gjitha këto të përshkruara me një humor fin dhe satirë.

Lexuesi për të cilin është i njohur ky lloj realiteti e kap veten duke bërë përngjasime me jetën letrare, atë realen, dhe ndodh të kthehet edhe ai në një lloj thumbuesi edhe ironizuesi vetmëvete. Një “lojë” kjo që nuk i humb ritmin rrëfimit edhe atë lloj kërshërie që kërkohet shpesh gjatë leximit.

Jorida Pasku

…të shkruarit të bën të shpëtosh shumë jetë, jetën e shkrimtarit përfshirë… dhe një Zot e di se sa nga jetët e mia ka shpëtuar… Arlinda Guma

      Bisedoi: Jorida Pasku

Jorida Pasku: “Bob Legjenda” shihet si një lloj alter-egoje që po do të thotë ca gjëra troç, pa artifice, mbi egot e fryra të shkrimtarëve, përçartjen dhe hallakatjen e medias, por edhe  natyrën njerëzore që del zbuluar nën dritën e dashurisë . Ju vetë përse vendosët ta shkruanit këtë libër?

Arlinda Guma: Këto ditë isha duke shfletuar tre romanet e mi, po kërkoja diçka që mbaja mend se e kisha lënë midis faqeve të njërit prej tyre dhe më bënë përshtypje tri fjali nga çdonjëri prej të treve. Po i citoj:

“Jemi kaq të terrorizuar nga patetizmi sa nuk arrijmë të kuptojmë që vetë terrori ynë është patetik”- Romani Bulevardi i Yjeve, 2014

“Njerëzimi e humbi shpirtësinë kur krijoi fjalën “patetizëm”- Romani Terma humanitarë si fjala bombardim, 2016

“E shkrova me një frymë dhe nuk m’u desh t’i rikthehesha e të bëja ndonjë rregullim më pas. Të gjithë elementet ishin në vendin e duhur. Patetizmi gjithashtu.” – Romani Bob Legjenda, 2021.

Siç e shihni, kuptimi që i japim termit “patetizëm” në kohërat moderne duket që duhet të më shqetësojë shumë. Sikur kemi filluar të abuzojmë me të. Ne i japim këtë term gjithçkaje që është njerëzore, e ngrohtë, e shëndetshme. A nuk është alarmante? Me këto kritere vlerësimi kam frikë se kemi lënë si të pranueshme dhe jopatetike vetëm të keqen. Nuk e kisha vënë re më parë këtë ndërparalelizëm që i kam dhënë kësaj fjale në të tre librat e mi. Ndër vite shoh që kam ngulmuar te ky shqetësimi i vazhdueshëm se sa më komodë dhe teknologjikë bëhemi në të përditshmen tonë, aq më shumë parehati shpirtërore kemi. Pavarësisht subjekteve të ndryshme e të pangjashme të tre romaneve të mi, te të gjithë ata kjo temë shërben si sfond, por nëse në dy të mëparshmit është trajtuar dramatikisht, në romanin tim të ri “Bob Legjenda” ajo është trajtuar ironikisht, autoironikisht, komikisht.

Te romani “Bulevardi i Yjeve” unë vazhdoj edhe më tej kur shkruaj se “ne njerëzit e kohëve moderne e kemi zakon të shtojmë nga një dozë cinizmi në ligjëratat tona të përditshme, sa për të mos ngjarë patetikë…” Edhe Bobi ka dalë nga kjo tablo moderne. Nga kjo lloj vetëpërmbajtje dhe prirje për të censuruar e për t’i shtypur kokën gjithçkaje bruto-shpirtërore, me pretekstin se ajo është joelegante dhe e papërpunuar. Dhe si rrjedhojë e të gjithë kësaj shtypjeje kemi një shoqëri të tërë të depresionuar. Bobi e lufton këtë me humorin, shpërfilljen dhe autoironinë e tij. Në të vërtetë, më thelbësorja te ky personazh është ajo që nuk thuhet e që nënkuptohet, sesa ajo që artikulohet me fjalë.

I solla këto fragmente, të ndërshtrirë nëpër vite, sepse shpesh më duket sikur jam duke shkruar të njëjtin roman prej shekujsh, ndryshojnë vetëm jetët. (E kam thënë këtë edhe diku në një poezi.)

Por ka dhe një arsye tjetër më tokësore pse shkrova një roman të tillë. E nxora këtë përfundim një ditë pasi e ula me forcë veten përballë dhe e pyeta si ndonje psikanaliste me përvojë se pse në ato pak dalje të miat në ndonjë televizion (shumë të rralla) kam patur gjithmonë shqetësimin se mos poshtë emrit tim te titrat, autorët e programit shkruanin fjalën “shkrimtare”. Nuk e doja gjëkundi këtë fjalë, këmbëngulja vazhdimisht të shkruanin “autore”. Gjithmonë i jam përvjedhur kësaj parehatie që kisha ndaj kësaj fjale, e cila për hir të së vërtetës është shumë fisnike dhe do t’i bënte nder gjithkujt. Dhe vetja, pas shumë dredhish, m’u përgjigj më në fund se refuzimi im ndaj saj lidhej me një distancim që pavetëdija ime kërkon të mbajë ndaj figurës së shkrimtarit shqiptar, që në 90% të saj dallohet për një korrupsion të frikshëm moral. Kështu, këtë distancim ndaj kësaj figure, shqetësuese për mua, e shpreha duke krijuar një personazh si Bobi; një djalosh letrash, të papërlyer. Ishte si një lloj terapie, si një lloj pajtimi që doja të bëja me fjalën “shkrimtar”. Dhe ndiej se Bobi im deri diku më ka pajtuar me të.

Jorida Pasku: Znj. Guma, romani juaj i fundit,“Bob Legjenda”, ka dy muaj që është botuar.  Çfarë ndodh pas botimit të një vepre në një realitet letrar si ky yni, në kushtet e mungesës së kritikës, në rrëmujën e promovimeve jo gjithmonë cilësore, ku për një autor apo një vepër ndodh të mos flitet edhe për vite?

Arlinda Guma: Në të vërtetë nuk ndodh asgjë. “Kritikët”, “elitat kulturore”, gazetarët e kulturës, janë tepër të zënë duke folur me zjarr për libra që nuk i kanë lexuar. Këta njerëz kanë krijuar një moçal të qelbur kutërbues, pjesë e të cilit unë kam zgjedhur të mos jem. (Në fakt i gjithë realiteti letrar në Tiranë as nuk të stimulon intelektualisht.) Ky moçal mund të grishë lehtësisht lexuesin e masës, i cili kryesisht informohet nga televizionet dhe merr si vlerë të mirëqenë çdo broçkull që thuhet aty, por jo lexuesin tim. Unë tashmë e kam krijuar lexuesin tim dhe ai më ndjek në çdo libër që botoj.

Përkthyesja Eleana Zhako më ka thënë dikur: “Ti ke arritur të çash jashtë sistemit”. Dmth., ia ke dalë pa qenë pjesë këtij sistemi. E risjell shpesh në mendje këtë. Nuk di sa ia kam dalë të çaj, por është e vërtetë që kam qenë gjithmonë jashtë sistemit. Të njëjtën gjë mendoj edhe për lexuesit e mi, shpesh më duket sikur edhe ata janë jashtë tij. Sepse shpirtrat e ngjashëm e gjejnë lehtë njëri-tjetrin.

Ashtu si librat e mi të mëparshëm, edhe romani im i ri, i cili në 4 Prill bëri 3 muaj që ka dalë, nuk u duk në asnjë “vitrinë libri”. As me infon më të vogël. A thua se u botua në ndonjë realitet tjetër paralel. Gazetaret e kulturës, të mbushura me veten e tyre, presin që autori të shkojë e t’u fshijë këpucët, t’u lutet si gjynahqar që të shkruajnë për librin e tij dhe ato të sillen me të sikur i kanë jetën në dorë. Unë nuk e kam bërë kurrë këtë. Ndaj mbetem, si të thuash, një autore underground. Është kjo marrëveshja e gjithëpranueshme që nga koha e realizmit socialist, e trashëguar përpikmërisht edhe te individët që në titra televizionesh na shfaqen si “studiues letërsie”, për të mos folur për shkrimtarët që nuk llokoçiten në moçalin e tyre. Madje edhe kur “listojnë” romancieret gra të viteve të pas 90-ës, që janë pak, sepse Shqipëria ka shumë poete gra dhe pak gra romanciere, unë nuk figuroj fare, a thua se gjithë këto kohë kam qenë duke bërë letërsi fantashkencore. Pra, në njëfarë mënyre kjo ligësi arrin deri aty sa të mohohet edhe ekzistenca. Dhe, të them të drejtën, nuk di se çfarë është më e rëndë nga këto të dyja; mohimi i ekzistencës apo ndarja e shkrimtarëve sipas gjinisë, si në kohërat primitive; dhoma e grave veç, dhoma e burrave veç.

Por këto ishin gjëra të pritshme e të parashikueshme për mua, as nuk më befasuan e as nuk më zhgënjyen. Në fund të fundit, Mark Zukerberg-u me median sociale më ka dhënë mundësinë të komunikoj me lexuesit e mi e t’i informoj për librat, gjithashtu edhe revista ime defekt-teknik-Revolucioni nuk do të transmetohet, e cila vazhdimisht filtron lexues cilësorë, por, përfytyroni se çfarë ka bërë kjo mendësi me shkrimtarët disidentë të kohës së socializmit. Kur mendoj se me çfarë iu është dashur të përballen, ndiej gjithmonë një dhimbje të madhe e të sinqertë për ta. Ndiej dhimbje mbi të gjitha sepse përpara se ata shkrimtarë të arrestoheshin, atyre u plaçkiteshin veprat dhe më pas botoheshin nën emrin e ndonjë shkrimtari të thekur partiak. Dhe unë e njoh këtë dhimbje. Me pak dallime, kjo ndodh edhe në ditët e sotme. Sigurisht “arrestimi” ynë ndodh në formën e përjashtimit, të heshtjes së gjithëpranuar, në formën e përçudnimit sa herë që ngremë zërin për plagjiatorët, sepse përgjithësisht dhe çuditërisht shoqëria shqiptare solidarizohet gjithmonë me hajdutin. (Ajo e sajdis hajdutin vazhdimisht si ndonjë mysafir që i ka ardhur në shtëpi: “Mos ke ftohtë?” “Mos të mërdhijnë këmbët?” “Mos bën korrent dera?”)

Megjithatë unë kam fituar imunitet nga të gjitha këto. Megjithatë ka jetë edhe përtej kësaj. Është procesi i shkrimit që më bën të lumtur dhe jo pjesa që vjen pas publikimit.

Jorida Pasku: “Bob Legjenda” duket se ka në fokus pikërisht këtë mikrokozmosin tonë letrar,  kur kalohen si nëpër një skaner problemet prej të cilave lëngojnë letrat shqipe, të përshkruara më një humor shpesh të zi. Nuk po duam këtu të bëjmë përqasjen e rëndomtë mes autorit dhe veprës së tij, por bie në sy edhe një profil i veçantë juaji kundrejt këtij realiteti, që sikur ju rri ngushtë, sikur ju lë të pakënaqur dhe të tërhequr. Gabohemi kur e themi këtë?

Arlinda Guma: Bobi, personazhi im, është një personazh fiction, edhe ngjarjet në këtë roman janë fiction, por shumë prej qëndrimeve të Bobit janë edhe të miat. Natyrisht, bashkë me pikëpamjet unë i kam përcjellë atij edhe humorin dhe ironinë time në këndvështrimin e shumë fenomeneve. Ky roman është një lloj parodie e jetës letrare kudo.

Unë e krijoj ngjarjen në funksion të asaj që dua të them dhe jo që ngjarja të më diktojë mua ato që duhet të shkruaj.

E vërtetë, të dyve na rri ngushtë realiteti banal letrar. E vërtetë është edhe që unë nuk marr pjesë në asnjë eveniment letrar, që nuk shfaqem nëpër televizione… dhe gjëja më interesante e gjithë kësaj është fakti se megjithë këto kufizime, unë kam lexues. Kjo më duket gjëja më e bukur që mund të më ndodhte.

Jorida Pasku: A ka qenë i qëllimshëm stili lakonik (fjalitë e prera) i të shkruarit të këtij romani?

Arlinda Guma: Para një viti dëgjova një mesazh interesant që aktori komik italian, i cili luan personazhin e famshëm të Keko Zalones, ua drejtoi nxënësve të shkollave në ditën e librit. “Fëmijë”, u tha ai, “më është dashur të lexoj shumë libra për të bërë injorantin.” (rolin e injorantit.) Në vazhdën e kësaj unë do të thosha se edhe mua më është dashur të punoj shumë-shumë-shumë për të shkruar një roman në dukje të thjeshtë. Por vetëm në dukje, sepse në shumë nënshtresa ky roman nuk është aspak i thjeshtë. Kam përdorur stilin si pikë të fortë të romanit dhe jo ngjarjen. Dhe për sa i përket atij them se kam shkruar romanin që unë si lexuese doja të lexoja. Doja ta ndillja lexuesen Arlinda, doja që rrëfyesi të më kapte për dore deri në fund të romanit. Doja që personazhi im të më thoshte: “Tani ulu dhe më dëgjo!” Sepse para së gjithash unë jam lexuese, pastaj shkruese. Ndërtova këtë personazh që flet me fjali të shkurtra, të mprehta, që ka një lloj nervi (impulsi) gjatë gjithë kohës, për ta mbajtur veten time lexuese të mbërthyer pas librit. I keni parasysh ata njerëzit kur janë të nevrikosur me diçka dhe i thonë gjërat në mënyrë disi impulsive, të cilët ne i admirojmë për mënyren gjenuine dhe çarmatosëse me të cilën shprehen, edhe pse mund të mos biem dakord me ta për çështje të ndryshme. Pikërisht kështu doja ta ndërtoja personazhin tim, doja që gjithë thellësinë e mendimit të tij, ai ta përcillte me fjali të natyrshme, pa akademizma, me një lloj gjenuiniteti të cilit nuk mund t’i rezistosh. Dhe e gjithë kjo nuk erdhi me një të kërcitur të gishtave. Erdhi me një vetëpërmbajtje të kujdesshme gjatë procesit të shkrimit. Me një teknikë dhe përpjekje për ta ruajtur ritmin e brendshëm të psikologjisë së këtij personazhi.

Për mua gjëja më e rëndësishme dhe më e vështirë e një romani janë tre-katër faqet e para. Janë faqet ku fshihen kodet e padeshifruara të veprës. Embrioni i saj premature. Pavetëdija jote si shkrimtare i parashtron të kyçyra dhe të nyjëzuara atje, dhe vetëm kur shkruan fund atëherë kur e mbaron romanin, vetëm atëherë ato kode zbardhen plotësisht. Ato faqe për mua janë vendimtare. Janë pjesa më e rëndësishme e romeneve të mi. Janë kasaforta e çmuar veprës.

Ndryshe nga dy romanet e mi të mëparshëm ku rrëfehet në vetë të tretë dhe është shkrimtari ai që e bën këtë, te ky roman është personazhi ai që rrëfen, pra personazhi është edhe aktor i ngjarjes edhe rrëfyes. Dhe kjo është një peshë e madhe për të, shumëfish më e vështirë, sepse kamera është më afër personazhit nga sa do të ishte në rrëfimin në vetën e tretë. Është ai kudo, dhe nuk ka personazhe mbështetës apo “dublantë” që të mund ta zëvendësojnë. Kamera nuk shfokusohet në peizazhe apo personazhe të tjerë, qysh nga fillimi e deri në fund është ai dhe vetëm ai që e çon ngjarjen përpara, sikur të jetë duke interpretuar ndonjë monolog në një skenë teatri, kam shkruar në pasthënien time për lexuesin.

Jorida Pasku: Bob-i, personazhi kryesor i romanit, është “Autor i Vitit” por duket krejt indiferent ndaj çmimeve, vlerësimeve, qokave, e kotë ta përsëris që jo më larg se këtu, çmimet letrare sa vijnë edhe e humbin edhe më besueshmërinë. Keni ju një koment për këtë?

Arlinda Guma: Personazhi është indiferent sepse është tipike prej shkrimtari serioz ta vësh veten në pikëpyetje herë pas here. Dhe këto pikëpyetje kanë më shumë peshë se një çmim i dhënë. Të shkruarit e mirë nuk është diçka që e ke të garantuar në mënyrë të përjetshme, sot mund të shkruash një kryevepër e nesër mund të nxjerrësh veprën më mjerane cilësisht. Është gjithçka në duar të qiejve dhe nuk varet shumë nga shkrimtari.

Sa për çmimet, shpresoja të mos më bënit pyetje të tilla sepse unë do jap të njëjtën përgjigje që kam dhënë gjithmonë e autoriteve përgjegjës as nuk do t’u skuqet dhe as nuk do t’u nxihet faqja, sado që flitet vazhdimisht dhe evidentohen korrupsioni dhe pisllëqet. Përgjigjia ime është kjo: Unë nuk di ndonjë vit kur të mos ketë marrë ndonjë çmim Mira Meksi. Ngjan si e abonuar në ato çmime.

Jorida Pasku: A mendoni se indiferenca dhe shpërfillja është mënyra më e mirë për t’iu përgjigjur këtij realiteti ose për të vazhduar të shkruarit pa u ndikuar nga ajo që ndodh, që shpesh nuk motivon?

Arlinda Guma: Indiferenca dhe shpërfillja i bën mirë qetësisë tënde shpirtërore të përkohshme si individ, por me indiferencë dhe shpërfillje nuk ndryshojnë gjërat. Nuk mund të fusësh kokën në rërë si struci e të pretendosh se gjithçka shkon mirë. Jemi të gjithë qenie politike përderisa katrahura që shkakton përditë politika ndikon në jetët tona. Edhe shkrimtarët janë të tillë. Edhe pse tashmë as edhe një ndërtesë zyrtare nuk kanë ku të mblidhen e të diskutojnë të drejtat e tyre dhe pse jo, edhe krijimin e një sindikate. Zyrtarët e reformës në drejtësi, reformën duhej ta nisnin nga vetja, me atë uzurpim që i bënë ndërtesës së lidhjes së shkrimtarëve.

Jorida Pasku: Si u ndjetë pasi e përfunduat? A i bëri mirë vetë së pari autores krijimi i këtij personazhi?

Arlinda Guma: Kur mbaron së shkruari një roman, një peshë të lehtësohet prej supeve e një tjetër të futet e të rëndon mu në zemër. Kur e përfundova u trishtova, sepse m’u desh të ndahesha me një personazh që për afro 4 vite solli shumë diell në jetën time. Më duhet të theksoj se këtë roman nuk e shkrova për t’i nxjerrë të palarat korrupsionit moral dhe institucional letrar të Tiranës. Ai vazhdon në të tijën si të flasësh si të mos flasësh. Këtë roman e shkrova për vete. Për veten time si lexuese, ta rilexoj në kohë të vështira dhe ai dielli i Bobit të më mbajë ngrohtë. Sepse Bobi im është një personazh shumë diellor, gjatë rrjedhës së romanit ai shpesh mund të të duket cinik, por kjo është vetëm një farsë, ai e mban diellin e tij të kyçur fort brenda vetes dhe vetëm në ndonjë rast i humbet vigjilenca dhe e lë të lirë, si për shembull kur takon vogëlushen Ema, “futuristen” që bën pirgje me dhé.

(Hannah Arendt në një shkrim të saj kushtuar Auden-it, të cilin m’u desh ta përktheja para disa ditësh, ka dhënë versionin e saj për këtë lloj pseudocinizmi që shpesh ndihet te artistët e të gjitha kohërave.)

Më kujtohet që e nisa romanin në vitin 2016, në nëntor dhe gjatë vitit 2017 shkrova pjesën e parë tij. Atë vit nuk ra shumë shi dhe unë doja që të binte vazhdimisht, sepse më dukej se kur ndodhte shkruaja më mirë dhe këtë dëshirë për shi ia përcolla dhe personazhit. Ndonjëherë kur personazhi më dukej se ndjente ndonjë mërziti timen, më ngjante sikur dilte te cepi i ekranit, varte këmbët jashtë, përkundej atje dhe zgjaste duart të më përqafonte duke më thënë se gjithçka do të shkonte mirë. Pastaj thoshte ndonje batutë shpotitëse, me mënyrën e tij çuditërisht aq të qashtër. Ndoshta kjo e fundit ishte thjesht një tentativë e pavetëdijes sime për të më imunizuar nga gjërat që nuk shkojnë. Ndoshta i gjithë romani ishte rezultat i kësaj. Nuk di… Kur bëhet fjalë për procesin e shkrimit, autori asnjëherë nuk mund të pretendojë se i di plotësisht të gjitha shkaqet.

Robert Frost ka thënë se kur nuk ka lot te shkrimtari nuk ka as te lexuesi. Unë do të shtoja se kur nuk ka dashuri te shkrimtari as te lexuesi nuk do të ketë. Këtë personazh, ashtu si të gjithë personazhet e mi, e kam mbrujtur me shumë dashuri dhe këtë dashuri e kam ndjerë edhe te lexuesi, një lexuese më shkroi një ditë se po të ekzistonte vërtet Bobi ajo do binte në dashuri me të.

Të lexuarit të bën të jetosh shumë jetë, ka thënë Umberto Eco, por unë do të shtoja se të shkruarit të bën të shpëtosh shumë jetë, jetën e shkrimtarit përfshirë… dhe një Zot e di se sa nga jetët e mia ka shpëtuar…

Jorida Pasku: Nuk do të doja që mbyllja e bisedës të ishte në tone pesimiste. A keni ju nje mesazh inkurajues për çdo shkrues të ri, që motivon për vazhdimësinë, për t’u marrë sërish edhe ende me letërsi?

Arlinda Guma: Kam shumë vlerësim për vajzat dhe gratë shkrimtare në Shqipëri që kanë çarë vetë pa rekomandime “korifejsh” dhe pak ose aspak për disa burra të caktuar shkrimtarë shqiptarë. I di vështirësitë që gratë shkrimtare kanë hequr dhe heqin. I kam provuar në kurriz. Kështu, shkrimtareve të reja do t’u thosha të mos shkurajohen për faktin se do t’u duhet të përballen me një ambient maskilist e seksist. Shumë herë, kur soji i këtyre burrecëve do të kuptojë se talenti juaj qëndron më lart, ai do t’ju sulmojë me një pafytyrësi të pashoqe, por ju vazhdoni të ecni. Do t’ju sulmojnë ndoshta edhe me ndonjë lloj fjalori vulgar që ju nuk e zotëroni, por ju mos u thyheni. Shumë herë do t’ju thonë se “jeni një vajzë e bukur” dhe dijeni se ky nuk është një kompliment, ju nuk po pozoni për një revistë mode, kjo është vetëm një tentativë e ulët për të minimizuar talentin tuaj, kërcënues për ta. Shumë herë do t’ju këshillojnë të merreni me tema të lehta rozë, “se ato u shkojnë grave”, por ju mos ua vini veshin. Shumë herë do t’ju thonë se jeni “zonjat e vogla të letërsisë shqipe”, por ju mos e pranoni këtë, ju jeni zonjat me të drejta të plota në letërsinë shqipe. Shumë herë do t’ju thonë se fakti që ka pak gjeni femërorë në letërsi i dedikohet asaj që gruaja është paracaktuar nga Zoti që t’i kushtohet mëmësisë, por ju mos u shkurajoni, jeni shumë më shumë se një mjet riprodhues. Shumë herë do dëgjoni se do përkrahen financiarisht dhe moralisht ato shkrimtare, të cilat, për t’i hapur rrugën vetes, pranojnë të sillen si koketa dhe si çingije për të kënaqur tekat e maskilistëve primitivë, por ju mos u shkurajoni, ju vazhdoni të ecni, ju jeni shkrimtare dhe shkrimtarët në vendet e civilizuara sundojnë opinionin publik me peshën e qëndrimeve të tyre. Shkrimtarët e modelojnë njerëzimin ashtu siç modelojnë personazhet e tyre. Dhe fuqia e daltës së tyre është hyjnore. Ajo fuqi mund të mos ndihet në shekullin ku jetuat, por do të ndihet në shekujt që do të vijnë. Ju po punoni për të ardhmen e në të ardhmen. Shkrimtari është i kufizuar vetëm në jetën fizike të tij dhe jo në efektet e përjetshme që vepra e tij lë pas nëpër shekuj.

Dhe nëse dikush kërkon t’ju pengojë në rrugën që keni zgjedhur, ai bishti i daltës hyjnore që ju shërben për të gdhendur personazhet, mund t’ju shërbejë edhe si mjet mbrojtës, për t’i dhënë ndonjë çokë kokës atij që e meriton!..

Jorida Pasku: Ju faleminderit!

Arlinda Guma: Ju falënderoj unë juve, mbi të gjitha që e lexuat librin tim. Nuk ndodh shpesh me gazetarët.

Klithma nën qepalla-Sueton Zhugri

in Letërsi/Tharm by

Klithma nën qepalla-Sueton Zhugri

 

Të fshehtat më të errëta i ruajmë të stivosura thellë në shpellat e shpirtit
si pëllumba të rimtë që në kafazë letargjie ushqehen me pritje.
Përgjatë jetës
për t’mos dëgjuar klithmat e tyre
qepallat fort shtrëngojmë
e lotët derdhim rrëke…
Kur vdesim sytë së fundi
mbeten hapur
që ato të lira të fluturojnë
dhe me gjysëm zëri
… sikur lutemi,
si atëherë kur porositim fëmijët
në ngutin e mëngjeseve kur u themi:
“Mos harroni të mbyllni derën. Ju puth.
Ika unë!”

23.3.2017

Pse shkruaj?/Desantila Qerimaj

in Letërsi/Pse shkruaj? by

Pse shkruani? Revista defekt-teknik ua drejtoi këtë pyetje disa shkrimtarëve dhe poetëve shqiptarë, brenda dhe jashtë vendit.

Përgjigjia e radhës erdhi nga poetja Desantila Qerimaj.

Pse shkruaj?/Desantila Qerimaj

Asht pyetje që ja kam ba aq shpesh vedit e asnjiher’ s’i kam dhanë ndoj përgjigje që m’bind. Dij që kur shkruej shkarkoj barrën e padukshme t’pështjellimit shpirtnor dhe e kundërta. Sot, po e marr pak ma seriozisht! Edhe pse pyetja fluturon, asht ikëse, që mund t’më çojë gjithkáh, po rrekem me gërmue çka ka zan’ vend në mue der’ tash, diçka ma e kjart’ ndoshta del e kështu i afrohem disi t’vërtetës teme…

Pse shkruen m’kujton pyetjen: pse ndjen dashni? Gjej sa e sa arsye: çka e si jam un’, çka vjen prej jashtë, çka m’ka krijue, njohja, thellimi, kërkimi, mandej ma shum njohje, thellim, përlotje, rrëmujë, gëzim e të tjera që s’kanë fund. Janë arsye që shemben, për me krijue arsye të reja prandaj… s’e dij pse shkruej!!! Ndojher’ shkruej gjana pa dritë, pa dritore, mundohem me u vesh’ copëza t’kujtimeve, saksi me lule, filiza t’oborrit t’fëminisë, pemë kumbulle n’shpërthim të plotë afër pusit, por ajo çka shkrova duket ma e vërtetë ashtu si ishte në zanafillë, ashtu u krijue, me pak dritë pak dritore, dhe ashtu ka kuptim, ashtu asht rranja e saj, ndaj duhet shkrue diçka ma e vonë për kumbullën. Ndaj duhet shkrue prap’! Çdo fjalë, sido që t’jetë… asht pragu jem. Kaloj pragun dhe m’presin stinët, ferri e parrízi, lotët e vetvedi, éngjuj e dreqën. Ndojher’ shkruej male të that’, dhé e gur, thellësive të shkambit gurgullon freskia, freski që s’e shof por e kërkoj, kuptoj se qëndroj mbi shkamb… edhe nji vetëtimë prej nalt kishte m’e përmbushë kët’ përsiatje t’shpirtit, të l’kurës teme që e rrah koha. Pres t’vijnë dallga e qiellit dhe e tokës, le të çahet dheu e t’më çlirojë freskia, t’vijnë ngjyrat e pranverës e dimnit, shkëndija e hija e vetvedit, të tjerët dhe “përqafimi”/ përqafimi i tyne. Ndojher’ s’shkruej asgjá, më mbledh n’vedi kotësi e papritun, përpiqem m’u largue prej t’shkruemit, por fjala e ndjenja kthehen vetë, kadal’… u bien portave me forcë dhe diçka del në letër. Diçka! Nji poezi e pabukur, e asht fenomen që m’intrigon. Edhe poezia e paplotsueme s’më pyet mue, e gjen vetë rrugën m’u shfaqë. Si mund ta dij pse shkruej kur edhe absurdi, kotësia e vërteta, bukuria dalin në dritë njisoj? Ndoshta shkruej me plotësue dritëhijet e territ e të dritës që mbaj…

Ndojher’ shkruej me vendosë në shkallë dashnitë, mendimet e kujtimet, asht lojë e befasishme e zemrës, din vetë çka ban, lojë që rrotullohet shpejt, dhe e vërteta e çastit risjell ndjenjën e fundit, at’ ma t’harruemen… në majën ma t’naltë. Shkruej se… mos me shkrue asht e rand’; asht si t’mos ushqej krijesën teme, asht si t’mos këndoj kangën që flet për mue, si t’mos kërcej ritmin që lëviz brinjët tue ngjallë rrjedhje e gjak, si t’mos pij ujë kur kam etje ose si t’largoj diellin kur më djeg me ngulm mes turbullimesh.

Ndojher’ jam e sigurt, por ma së shumti e pasigurt pse shkruej. Kur dyshimi kërkon t’vërtetën ngjizet nji poezi ndërsa vdes nji siguri, kur e vërteta fundoset ngjizet nji poezi ndërsa vdes nji “lumtuni”, kur lumtunia asht e rrejshme ngjizet nji poezi ndërsa lind pezmi i nevojshëm i thellimit. Tana këto, mund ti shoh anasjelltas ose t’zhvendosuna. Ndërsa lind pezmi i nevojshëm i thellimit e lumtunia asht e vërtetë, ngjizet poezi. Ndërsa vdes nji “lumtuni” dhe e vërteta del në dritë, ngjizet poezi. Ndërsa lind nji siguri dhe dyshimi s’kërkon të vërteta, ngjizet poezi. Due me thanë, s’mund t’kem përcaktim të saktë. Çka ndjej asht mbijetesa jeme, poezia asht ndjenjë. Dimensioni i ndjenjës m’dhuron poezinë, por pse shkruej… s’kam përgjigje deri në fund, deri në thelb.

Mbamendje-Nurie Emrullai

in Letërsi/Tharm by

Mbamendje-Nurie Emrullai

 

Lëngun e ditëve të mërzisë e pimë në gota uji.
Nuk zbrazet asnjëherë.
Jemi mësuar të themi: “mjafton!” pas dy-tre gllënjkave.

Pastaj hamë në pjatat krijuar për njerëz- me mungesa.
Luga fluturon sa në njërin skaj, në tjetrin.
Jemi mësuar të themi: “s’mundem më! Edhe ajri më ngop!”

Pas buke duhet të pimë barnat e harresës.

Karusel-Sueton Zhugri

in Letërsi/Tharm by

Karusel-Sueton Zhugri

 

Dikush pa në gropat e syve të saj
fundin e një pusi fshati.
Në ujin e një gjymi ushtari
zbuloi ditët e tij të humbura.
Një doktor vështroi në vrimën
e zemrës time një vejushë lakuriqe.
Mjegulla dhe shirat e vjeshtës
mund të gjejnë tek shpirtrat
të humburit ose fitimtarët.
Varet nga asgjëja edhe gjithçkaja.
Një hapje sysh mund të zgjojë
pafundësinë
ose ta shuajë atë.

2017

Pse shkruaj?/Krenar Zejno

in Letërsi/Pse shkruaj? by

Pse shkruani? Revista defekt-teknik ua drejtoi këtë pyetje disa shkrimtarëve dhe poetëve shqiptarë, brenda dhe jashtë vendit.

Përgjigjia e radhës erdhi nga shkrimtari Krenar Zejno.

Ajo vijon më poshtë.

Pse shkruaj?-Krenar Zejno

Shkruaj ngaqë, qysh nga mot kështjellash në rërë, bregut nëpër zheg e vapë, rrah të bëj veç atë çka di të bëj më mirë. E heq të sipërmen me dorë e krah e llërë, me majë shkopi kalem e bëj gropë, ia marr brendinë për në sipërfaqen përbri, dhe e lë të rrjedhë… gjersa ngrehet e plotë, pastaj e fshij nga faqja e dheut të tërën dhe ia nis prapë. Më pëlqen gjesti i të shkruarit, sidomos nisja, sikur nxjerr shpatën apo gërnetën nga këllëfi sedef, dhe me ta nxjerrë njëherë lypset medoemos ta ngulësh diku a të zësh t’i biesh e ta luash një motiv. Gjersa klarinetës i qan e këputet ajo sumbull e avullt fryme ustai. Sa herë shpatën nxjerr nga milli që fjalët e gjënë ti ndaj më dysh, ndrijnë bulëza lot në tehun e saj. Dhe pikon ai pikëllim prej të mprehte mëdyshëse, tek mëshiron të zotin mbathur petkash shpatari kryqtar. Shkruaj ngase dashjepadashje kjo ndodh. Sepse qysh në fëmijëri më pëlqente të shihja si çante dru druvari! Matej, merrte frymë thellë dhe aty i binte me sopatë duke bërë ah, si duke hequr në shpirt. Kishte raste që i duhej të fuste qysqinë dhe ca spica. Fërkonte duart, pasi frynte pickita pështyme dhe ndërkaq hapej tutje t’ia raste me vare. Pastaj s’i binte më, terrej djerse, përshëndetej me ndonjë kalimtar, kruante kokën, lëvizte festen me nge dhe zinte sërish të bërtiste: “dru me pre!”
Shkruaj edhe ngaqë veç kështu mund të zësh të bësh sikur bën ç’të ka ënda, duke u endur sa në një faqe në një tjetër nga të tuat, për shembull të vdesësh si në faqen 64; të pyesësh prapë veten nga e para në faqet e fundit; të vetëvritesh në fund të kapitullit të parë që pret të vijojë në të dytin por s’di nga t’ia fillojë; të ngjitesh si në malin e Tomorrit, ose dhe në Sinaj apo Athos, i vetëm e në fshehtësi të plotë, dhe si për çudi as të mos e fshehësh dot dhe të të shohin nga mëhalla; të zbresësh si në purgator në faqen 43 dhe të mos e dijë asnjë njeri që s’ke gjetur asnjeri aty, siç nuk ka asnjeri në faqen 69; të zilepsesh me faqen 78 që nuk e bën dot më dhe njëherit të ftillohesh për vrasjen pa paramendim të faqes 38, të ngjallësh dikë në faqen 43, dhe bile të ngjallësh zilinë e atij që e ke lënë pa e shkruar por që në profil duket gati si të ishte ai, aty mes faqeve 82-88; të shihesh në pasqyrimin e faqes 167 dhe askush mos të të quajë dot narciz; të mbarsësh dikë publikisht në faqen 59 dhe të mos pësosh as detyrimin ligjor që të paguash detyrim ushqimor për pasojën tënde të gjorë.
Shkruaj, se po të mos e bëj për një kohë të gjatë, më merren mendtë, si tani. Dhe ngaqë kam qejf pozat dhe fantazmagoritë, aq më tepër këto të miat. E sepse, tekefundit, kush nuk e do publikun! Shkrimi im është gati t’vejë bast me timin mendim që njerëzit duan t’u tregosh, por jo të tregosh çfarë. Madje nëse nuk e di as vetë, mjafton të duket sikur kjo mbahet peng përgjithmonë, mes mua dhe meje. Sepse kam provuar që kjo është nga ato të pakta gjëra për të cilat, po të të pyesin përse e bën, mund të përgjigjesh me siguri si pa teklif që e bën kot. Dhe kur bashkëbiseduesi nuk e dëgjoi mirë, ta përsëritësh nën formën: kam nevojë të shtyj kohën, se më pëlqen të kotem, porse jo kohën në kuptimin e të mbeturit gjallë, gjë kaq private sa publikja nuk ta fal.
Shkruaj, sepse do doja nesër-pasnesër t’mos shkruaj më. Ashtu si një herë e një kohë, as të lexoj. Të fle dua.
E sidomos të zgjohem, t’ia ngul sytë papafingos, pa menduar hiçgjë. Fare. Absolutisht. Zëre se nuk ekziston as vargu as poeti, as gjithfarëturlisoj mendimesh sublime. E le të qesëndisë pastaj në daç dhe Bodleri meqë, sipas tij, do të shfaqesha aq pak elegjiak e aspak prej eteri sa do t’i kallja krupën… edhe një noteri.
Shkruaj për të dëftuar, e për t’u dëfryer me dredhitë e shkrimit, sidomos kur kthehet sfilitur nga detaje të krimit, gjë që do ta kesh shpikur më vonë në faqen tjetër, sidoqë po të shastis dhe mpin qysh tani.
Shkruaj meqë po më shkruhet. Pse më është bërë si kruarja, që e kruan edhe kur nuk të kruhet! Nga një gjendje pothuaj hareje si prej kruarjes pa shkak. Gjersa, në fund, të ketë dalë pak gjak! E kjo më zbavit akoma së tepërmi. Dhe kështu, vazhdon shkrimi sepse më ka mbetur vazhdimi, e ndoshta se më është bërë vazhdë. Plus, për të pritur të papriturat e radhës, shto këtu edhe befasitë e rastit dhe se sa do të bëhej e mundur t’mos bëheshin të mundura; ç’mund të ngjaste sikur këto të mos ngjisnin, si mund të ngjante pa këto ngjasa dhe se çfarë do të ndodhte kur të mos ndodhnin!
E ke parasysh, mbase shkruaj edhe ngaqë gënjeshtrat, po s’i shkrove, skadojnë. Zihen, përzihen në data; u kallin datën të vërtetave grënjare. S’durojnë e zhgapërryhen. Pak më vonë plasin e të helmojnë. E sepse, tekembramja, ndonjë mendim duhet ta ruaj njeriu, për n’udhën e qumështit. Siç na i ruanin nënat dhëmbët e parë në sirtar. Ishte si të shihje arkëmortin tënd në miniaturë. Kocka nga të tuat në një kuti shkrepse maket. Kështu mësohesh, të miqësohesh me vdekjen. Si venedikasit, kur u jepnin helmin të vegjëlve, përditë e pak më shumë, gjersa efekti të firojë. Mosozot, të mbetet të shtrëngohesh për ta thënë gjithë çke mu nën grahmën e firomës së fundme! Ta shkruash, të tërën, me atë frymë fundore ta frysh të gjithën, në atë shkrim shkrirjeje plot e përplot zanore e bashkëtingëllore veç me një komandë zotimi të vetme prej kobi, sa të zëshëm sa të pazëshëm.
Ndoshta shkruhet si për t’u çuditur sesi gjuha dëgjon, po as nuk të bindet. S’e mbërrin mendimin! S’bëhet zap, e zë të zaptojë troje e kroje për të sajin hesap, hazdiset e u turret
mendimeve të tjera, si të vjetra edhe të reja. Duke gremisur, edhe vetë mendimin që po mbante sipër. Si kali kalorësin. E pse, mbasi ndodh e gjithë kjo, ndjen një lloj afshi, një lëmsh mu në lartësinë e lukthit e të vjen etje. Pastaj uri, pastaj nevoja a domosdoja për njeri, aq më mirë të gjinisë femërore, që ndjen thellë problemet që kanë të bëjnë me barrën e pjelljen dhe mund të të kuptojë gjer në fund, pa shumë fjalë. Mandej, si krijohet ajo zbrazëtirë, e fill pas shkrehjes boshllëk në humbëtirë dhe shtysa për të shkruar sërish!
Shkruaj se më pëlqen në fakt jashtë mase kraharori i femrës, nuk ka gjë më të madhërishme. E se si madhështia bëhet madhësi, sapo ti ua shkëmben vendin fjalëve. Paskëtaj, vetëm me një të rënë lapsi, të pëlqen jashtë mase kraharori i saj.
Shkruaj edhe për të ndjerë atë shndërrim të tharmit që deri para pak rrinte si shtypje, gjë që është aq e komplikuar, sa gjithë gjërat e komplikuara. Pastaj, si lëndëzohet e del jashtë, gjëra aq lehtësuese, sa çdo akt jashtëqitjeje i kësaj natyre! E se si nëpër shkrim e në përshkrim e sipër përshtypjesh, mësëpari bëjnë përshtypje gjërat që, vetë shkruesi nuk i dinte, pra nuk i kishte parë të ditura, s’e kish ditur që i pat ditur.
E kështu, mbjell zëra duke selitur heshtjen. Veç kësaj, shkrimi duket një mënyrë komode të foluri me zë të lartë, si Tarzan në qytet apo Robinson në shezlon, hiç pa e prishur qetësinë publike. Pa patur kërrkënd përballë që, për zakon, s’është në një mendje dhe nxiton të të presë fjalën si gjithmonë.
Po dhe për shkak të pashkakësisë ose, siç i thonë shpesh, prej pasjes pasion. Dhe ende vdes të pres gjatë në pritë për një presje, që me shumë gjasë edhe kur ta has nuk do di ku ta vendos dhe ndërkohë shkruaj që të mos e ndiej kohën e pritjes në pritë.
Ndodh shkrimi edhe si për t’u familjarizuar me një gjëndje kërcimi. Hedhje zgupthi për të kapur me vërtik atë diçka që është lart. Pak më larg, pak më lart se kërcimi! Se duke shkruar diç mëson nga vallëzimi por, ja që harron atë diçka për të cilën ia nise.
Dhe tashmë nuk ka ç’të të mbetet tjetër, veç valles.
Është mjaft e lezetshme shakaja se si të sajosh sipas ëndjes tënde fantazma që të pikëllojnë apo gajasin njëlloj si të ishe jashtë, mes realiteti. E kupton qysh në fillime, që nga kur e zëvendësova inatin ndaj njeriut-njeri tek nisa të shaja mbarë e prapë një shajni. Pa le, kur t’bëhet qejfi a të mbetet hatri dhe të hipën gazi me ca çikërrima rimash të kësaj bote, edhe pa qenë në asnjë regjistrër inventari të saj.
Shkruaj, se kjo është si gjithë të tjerat gjëra, ëndje dhe gjendje, të cilat me sa duket, varen krykëput nga endje e rendje ëndrrash e gjëndrash. Pra, për të vrarë kohën vërdallë nën një vorbull centrifugale, duke bërë një vërë në ujë e duke bërë sikur mbush me ujë vërën.
Shkruaj meqenëse sa vjen ora e lojës symbyllazi me veten mund t’i mbash sytë hapur, kur pozon në gji të gjindjes, mjaf që të dukesh syhapët, e t’mos shohësh domosdoshmërisht vetëm me sy. Plus që nuk kam as ndonjë përgjigje të kënaqshme ndaj pyetjes pse nuk shkruan, e se qysh prej Xhojsit nuk ka më arsye të arsyeshme për t’mos shkruar.
Shkruaj sepse kështu një sërë flluskash sapuni mundet t’i shumëzosh me një numër gjigand;
mandej, ta ngresh rezultatin në katror, edhe në kub si në ankand pikture kubiste, apo para një kubisteje në pub. Të tjerët të dorëzohen e t”i venë emra domethënës njerëzish kësaj “kreatyre”, në vend të një mirazhi thjesht ajror flluskash shumëngjyrëshe fëminie.
Shkruaj pse kështu më vjen sikur e kam më kollaj për të kuptuar nëse bie drita pa zbret dita, apo zgjohet dita dhe bie drita!
Ose ngaqë, me sa duket, i ngjaj një paraziti. Sepse, në fakt, nuk dua t’i përngjaj. Sipas gjithë gjasave, më dëfren loja, loja e ndërrimit të vendeve që iu bëj insekteve, kafshëve shtëpiake edhe faunës së shkrimtarëve, nga historia me famë e njërit, te trillimi i tjetrit. Si ia këmbej kafshës insektin që paraziton mbi të me parazitin që në fakt bujt në një tjetër kafshë!
Sa më pëlqen të trazoj gjërat, gjë që natyra s’e bëka dot! Kam qejf të tranzitoj e të parazitoj në kurmin e gjallmë të shkrimit në mënyrë sa më të shëndetshme e tërë solemnitet mondani, p.sh., si plesht faqeje romani klasik hygojan në trupin e një luani. Që pickohet prej grimcës gjakpirëse të cilën kafsha krenare as nuk e dallon fare, pulit sytë, tund bishtin, bezdisur e nevrik gjer në pafuqi. Kurse pleshtit i lind e drejta të thotë açik: unë kam gjak luani!

(Fragmente nga vëllimi “Shkronjë”, K. Zejno, Zenit, 2008)

Fragment nga libri “Në udhëtim”-Genci Gora

in Letërsi/Tharm by

Genci Gora

Dhe thashë: – Të bëhet dritë! Le të vijë një varg, për shembull, Pandora hapi sot kutinë.
Çfarë ndodhi tjetër sot?
Sot ndodhën të gjitha.
Sot toka ndjeu etje për dhi, flutura, njerëz dhe shqopë.
Pranvera siti dëborën e dimrave shekullorë, i dha tokës fuqi.
Sot fara e mbjellë në tokë ra n’dashni me bujkun e hodhi shtat.
Ëndrra e një kokrre gruri është një shtrat milingonash.
Shumë kokrra gruri të mbledhura bashkë ëndërrojnë të bëhen bukë.
Sot ylli i mbjellë në tokë ra n’dashni me zemrën e bujkut dhe hodhi shtat.
Mirësevjen Bethoveen!
Mirëmëngjes virtuozi Paganin!
Simfonia e ekzistencës i joshi yjet të bien në tokë.
Orkestra e ekzistencës do të luajë për engjëjt e rënë që të ngjiten sërish në qiell.
Sot Orakulli i Delfit foli e tha: – Vetëm kur ta mbaroni Kullën e Babelit do të flisni të njëjtën gjuhë dhe do ta kuptoni më në fund njëri-tjetrin. Zëri i arsyes që ju shpërndau si zogjtë e korbit nëpër botë, tani po ju thërret që t’ju bashkojë.
Sot çdo vigan një libër në dorë ka.
Sot të gjithë heronjtë mbajnë nga një laps me vete, e përtypin duhan e shqopë.
Me lapsin e Modilianit toka vizatoi gjirafat qafëgjata, qielli pikturoi pata.
Besnikëria joankimtare e stinëve na e bën rrugën e kthimit më të lehtë.
Sot toka mori fuqi të mbushet me grurë. Qielli mori angazhim të derdhë shpresë.
Sot nëna e fundit lindi foshnjën e parë. Sisë e saj kundërmon Eden.
Ulur në sofatet e përjetësisë, tri plaka, tri fati, një dhi dhe një hyjni, me fillin e Arjanës qepin e qëndisin të qeshurin fustan të botës.

NËN NJË YLL TË VOGËL-Wislawa Szymborska

in Letërsi/Përkthim/Tharm by

NËN NJË YLL TË VOGËL-Wislawa Szymborska

 

I kërkoj ndjesë rastësisë që e quaj domosdoshmëri.
I kërkoj ndjesë domosdoshmërisë nëse e kam gabim.
I lyp ndjesë lumturisë që e mbaj për vete.
Le të më falin të vdekurit që mezi i sjell në kujtesë.
I kërkoj ndjesë kohës për krejt botën që më përvidhet çdo çast.
I lyp ndjesë dashurisë së vjetër që kam parësore të renë.
Më falni, luftra të largëta, për lulet që mbaj në shtëpi.
Më falni, plagë të hapura, për gishtin që m’u gërvisht.

U lyp ndjesë klithmave të honeve për këtë minuet në disk.
Ndjesë njerëzve të stacioneve për gjumin tim mëngjesor.
I kërkoj ndjesë shpresës, që herë pas here qesh.
U kërkoj ndjesë shkretëtirave që një lugë ujë s’u shpura.
Dhe ti, skifter, në të njëjtin kafaz prej kohësh,
i shtangur, me vështrimin e ngulitur në të njëjtën pikë,
shfajësomë edhe sikur të ishe një zog i balsamosur.
I kërkoj ndjesë pemës së prerë për katër këmbët e tryezës.
U lyp ndjesë pyetjeve të mëdha për përgjigjet e vogla.

Vërtetësi, mos më kushto kaq vëmendje.
Seriozitet, të përgjërohem për përdëllimin.
Mister i ekzistencës, duro, që hallkat herë-herë zinxhirit tënd ia heq.
Shpirt, mos më qorto, që të kam veçse rrallëherë.
I kërkoj ndjesë gjithçkasë që nuk mundem të jem ngado.
U kërkoj ndjesë të gjithëve që nuk di të jem gjithkush.
E di që për sa jam gjallë, nuk më justifikon asgjë,
sepse pengesë e vetes jam unë vetë.
I kërkoj ndjesë gjuhës që i marr hua fjalë të rënda
dhe që pastaj bëj çmos që të duken të lehta.

Përktheu Alket Çani

PËR PROCESIN E KRIJIMTARISË LETRARE

in Letërsi by

Çfarë thonë shkrimtarët për shkrimin…

“Vargu i parë i një poezie është një fajkua që nuk e lë të iki prenë e tij.”

GABRIEL PREIL

“Të shkruarit nuk është produkt vetëm i magjisë, por edhe i këmbënguljes.”

RICHARD NORTH PATTERSON

“Fjalët janë droga më e fuqishme që ka shpikur njerëzimi.”

RUDYARD KIPLING

“Për mua, kënaqësia më e madhe e një krijimi letrar nuk është tema që trajtohet, por muzika që bëjnë fjalët në të.”

TRUMAN CAPOTE

“Të shkruash thjesht është po aq e vështirë sa të shkruash mirë.”

W. SOMERSET MAUGHAM

“Nuk është e detyrueshme të vuash për të qenë poet. Adoleshenca është mjaft e dhimbshme për këdo.”

JOHN CIARDI

“Kur jam e gatshme për të shkruar një libër, filloj nga fundi.”

MARCIA DAVENPORT

“Më jep helm për të vdekur ose ëndrra për të jetuar.”

GUNNAR EKELOF

“Jeta është tejet e pabesë dhe secili bën ç’të mundet për ta shmangur frikën, trishtimin dhe vetminë. Unë e bëj me librat e mi.”

ARTURO PÉREZ REVERTE

“Një libër është një vetëvrasje e shtyrë.”

EMILE M. CIORAN

“Para se të shkruash, mëso të mendosh.”

NICOLAS BOILEAU

“Të shkruarit është një mjeshtëri që mësohet duke shkruar.”

SIMONE DE BEAUVOIR

“Për të shkruar, nuk ka veç se tre rregulla, por askush nuk i di cilat janë.”

SOMERSET MAUGHHAM

“Të shkruarit është një formë terapie. Nganjëherë pyes veten se si ia bëjnë për të shpëtuar nga çmenduria, nga trishtimi apo nga tmerri, ata që nuk shkruajnë, që nuk kompozojnë muzikë apo që nuk pikturojnë.”

GRAHAM GREENE

“Unë shkruaj që të më duan: pjesërisht për të blerë dhe pjesërisht për të qenë viktimë e një mënyre interesante. Për t’i ngritur një monument dhimbjes sime dhe për ta shndërruar atë, nëpërmjet të shkruarit, në një reklamë bindëse.”

ADOLFO BIOY CASARES

Përktheu: Bajram Karabolli

1 82 83 84 85 86 182
Go to Top