Pse shkruani? Revista defekt-teknik ua drejtoi këtë pyetje disa shkrimtarëve dhe poetëve shqiptarë, brenda dhe jashtë vendit.

Përgjigjia e radhës erdhi nga shkrimtari Krenar Zejno.

Ajo vijon më poshtë.

Pse shkruaj?-Krenar Zejno

Shkruaj ngaqë, qysh nga mot kështjellash në rërë, bregut nëpër zheg e vapë, rrah të bëj veç atë çka di të bëj më mirë. E heq të sipërmen me dorë e krah e llërë, me majë shkopi kalem e bëj gropë, ia marr brendinë për në sipërfaqen përbri, dhe e lë të rrjedhë… gjersa ngrehet e plotë, pastaj e fshij nga faqja e dheut të tërën dhe ia nis prapë. Më pëlqen gjesti i të shkruarit, sidomos nisja, sikur nxjerr shpatën apo gërnetën nga këllëfi sedef, dhe me ta nxjerrë njëherë lypset medoemos ta ngulësh diku a të zësh t’i biesh e ta luash një motiv. Gjersa klarinetës i qan e këputet ajo sumbull e avullt fryme ustai. Sa herë shpatën nxjerr nga milli që fjalët e gjënë ti ndaj më dysh, ndrijnë bulëza lot në tehun e saj. Dhe pikon ai pikëllim prej të mprehte mëdyshëse, tek mëshiron të zotin mbathur petkash shpatari kryqtar. Shkruaj ngase dashjepadashje kjo ndodh. Sepse qysh në fëmijëri më pëlqente të shihja si çante dru druvari! Matej, merrte frymë thellë dhe aty i binte me sopatë duke bërë ah, si duke hequr në shpirt. Kishte raste që i duhej të fuste qysqinë dhe ca spica. Fërkonte duart, pasi frynte pickita pështyme dhe ndërkaq hapej tutje t’ia raste me vare. Pastaj s’i binte më, terrej djerse, përshëndetej me ndonjë kalimtar, kruante kokën, lëvizte festen me nge dhe zinte sërish të bërtiste: “dru me pre!”
Shkruaj edhe ngaqë veç kështu mund të zësh të bësh sikur bën ç’të ka ënda, duke u endur sa në një faqe në një tjetër nga të tuat, për shembull të vdesësh si në faqen 64; të pyesësh prapë veten nga e para në faqet e fundit; të vetëvritesh në fund të kapitullit të parë që pret të vijojë në të dytin por s’di nga t’ia fillojë; të ngjitesh si në malin e Tomorrit, ose dhe në Sinaj apo Athos, i vetëm e në fshehtësi të plotë, dhe si për çudi as të mos e fshehësh dot dhe të të shohin nga mëhalla; të zbresësh si në purgator në faqen 43 dhe të mos e dijë asnjë njeri që s’ke gjetur asnjeri aty, siç nuk ka asnjeri në faqen 69; të zilepsesh me faqen 78 që nuk e bën dot më dhe njëherit të ftillohesh për vrasjen pa paramendim të faqes 38, të ngjallësh dikë në faqen 43, dhe bile të ngjallësh zilinë e atij që e ke lënë pa e shkruar por që në profil duket gati si të ishte ai, aty mes faqeve 82-88; të shihesh në pasqyrimin e faqes 167 dhe askush mos të të quajë dot narciz; të mbarsësh dikë publikisht në faqen 59 dhe të mos pësosh as detyrimin ligjor që të paguash detyrim ushqimor për pasojën tënde të gjorë.
Shkruaj, se po të mos e bëj për një kohë të gjatë, më merren mendtë, si tani. Dhe ngaqë kam qejf pozat dhe fantazmagoritë, aq më tepër këto të miat. E sepse, tekefundit, kush nuk e do publikun! Shkrimi im është gati t’vejë bast me timin mendim që njerëzit duan t’u tregosh, por jo të tregosh çfarë. Madje nëse nuk e di as vetë, mjafton të duket sikur kjo mbahet peng përgjithmonë, mes mua dhe meje. Sepse kam provuar që kjo është nga ato të pakta gjëra për të cilat, po të të pyesin përse e bën, mund të përgjigjesh me siguri si pa teklif që e bën kot. Dhe kur bashkëbiseduesi nuk e dëgjoi mirë, ta përsëritësh nën formën: kam nevojë të shtyj kohën, se më pëlqen të kotem, porse jo kohën në kuptimin e të mbeturit gjallë, gjë kaq private sa publikja nuk ta fal.
Shkruaj, sepse do doja nesër-pasnesër t’mos shkruaj më. Ashtu si një herë e një kohë, as të lexoj. Të fle dua.
E sidomos të zgjohem, t’ia ngul sytë papafingos, pa menduar hiçgjë. Fare. Absolutisht. Zëre se nuk ekziston as vargu as poeti, as gjithfarëturlisoj mendimesh sublime. E le të qesëndisë pastaj në daç dhe Bodleri meqë, sipas tij, do të shfaqesha aq pak elegjiak e aspak prej eteri sa do t’i kallja krupën… edhe një noteri.
Shkruaj për të dëftuar, e për t’u dëfryer me dredhitë e shkrimit, sidomos kur kthehet sfilitur nga detaje të krimit, gjë që do ta kesh shpikur më vonë në faqen tjetër, sidoqë po të shastis dhe mpin qysh tani.
Shkruaj meqë po më shkruhet. Pse më është bërë si kruarja, që e kruan edhe kur nuk të kruhet! Nga një gjendje pothuaj hareje si prej kruarjes pa shkak. Gjersa, në fund, të ketë dalë pak gjak! E kjo më zbavit akoma së tepërmi. Dhe kështu, vazhdon shkrimi sepse më ka mbetur vazhdimi, e ndoshta se më është bërë vazhdë. Plus, për të pritur të papriturat e radhës, shto këtu edhe befasitë e rastit dhe se sa do të bëhej e mundur t’mos bëheshin të mundura; ç’mund të ngjaste sikur këto të mos ngjisnin, si mund të ngjante pa këto ngjasa dhe se çfarë do të ndodhte kur të mos ndodhnin!
E ke parasysh, mbase shkruaj edhe ngaqë gënjeshtrat, po s’i shkrove, skadojnë. Zihen, përzihen në data; u kallin datën të vërtetave grënjare. S’durojnë e zhgapërryhen. Pak më vonë plasin e të helmojnë. E sepse, tekembramja, ndonjë mendim duhet ta ruaj njeriu, për n’udhën e qumështit. Siç na i ruanin nënat dhëmbët e parë në sirtar. Ishte si të shihje arkëmortin tënd në miniaturë. Kocka nga të tuat në një kuti shkrepse maket. Kështu mësohesh, të miqësohesh me vdekjen. Si venedikasit, kur u jepnin helmin të vegjëlve, përditë e pak më shumë, gjersa efekti të firojë. Mosozot, të mbetet të shtrëngohesh për ta thënë gjithë çke mu nën grahmën e firomës së fundme! Ta shkruash, të tërën, me atë frymë fundore ta frysh të gjithën, në atë shkrim shkrirjeje plot e përplot zanore e bashkëtingëllore veç me një komandë zotimi të vetme prej kobi, sa të zëshëm sa të pazëshëm.
Ndoshta shkruhet si për t’u çuditur sesi gjuha dëgjon, po as nuk të bindet. S’e mbërrin mendimin! S’bëhet zap, e zë të zaptojë troje e kroje për të sajin hesap, hazdiset e u turret
mendimeve të tjera, si të vjetra edhe të reja. Duke gremisur, edhe vetë mendimin që po mbante sipër. Si kali kalorësin. E pse, mbasi ndodh e gjithë kjo, ndjen një lloj afshi, një lëmsh mu në lartësinë e lukthit e të vjen etje. Pastaj uri, pastaj nevoja a domosdoja për njeri, aq më mirë të gjinisë femërore, që ndjen thellë problemet që kanë të bëjnë me barrën e pjelljen dhe mund të të kuptojë gjer në fund, pa shumë fjalë. Mandej, si krijohet ajo zbrazëtirë, e fill pas shkrehjes boshllëk në humbëtirë dhe shtysa për të shkruar sërish!
Shkruaj se më pëlqen në fakt jashtë mase kraharori i femrës, nuk ka gjë më të madhërishme. E se si madhështia bëhet madhësi, sapo ti ua shkëmben vendin fjalëve. Paskëtaj, vetëm me një të rënë lapsi, të pëlqen jashtë mase kraharori i saj.
Shkruaj edhe për të ndjerë atë shndërrim të tharmit që deri para pak rrinte si shtypje, gjë që është aq e komplikuar, sa gjithë gjërat e komplikuara. Pastaj, si lëndëzohet e del jashtë, gjëra aq lehtësuese, sa çdo akt jashtëqitjeje i kësaj natyre! E se si nëpër shkrim e në përshkrim e sipër përshtypjesh, mësëpari bëjnë përshtypje gjërat që, vetë shkruesi nuk i dinte, pra nuk i kishte parë të ditura, s’e kish ditur që i pat ditur.
E kështu, mbjell zëra duke selitur heshtjen. Veç kësaj, shkrimi duket një mënyrë komode të foluri me zë të lartë, si Tarzan në qytet apo Robinson në shezlon, hiç pa e prishur qetësinë publike. Pa patur kërrkënd përballë që, për zakon, s’është në një mendje dhe nxiton të të presë fjalën si gjithmonë.
Po dhe për shkak të pashkakësisë ose, siç i thonë shpesh, prej pasjes pasion. Dhe ende vdes të pres gjatë në pritë për një presje, që me shumë gjasë edhe kur ta has nuk do di ku ta vendos dhe ndërkohë shkruaj që të mos e ndiej kohën e pritjes në pritë.
Ndodh shkrimi edhe si për t’u familjarizuar me një gjëndje kërcimi. Hedhje zgupthi për të kapur me vërtik atë diçka që është lart. Pak më larg, pak më lart se kërcimi! Se duke shkruar diç mëson nga vallëzimi por, ja që harron atë diçka për të cilën ia nise.
Dhe tashmë nuk ka ç’të të mbetet tjetër, veç valles.
Është mjaft e lezetshme shakaja se si të sajosh sipas ëndjes tënde fantazma që të pikëllojnë apo gajasin njëlloj si të ishe jashtë, mes realiteti. E kupton qysh në fillime, që nga kur e zëvendësova inatin ndaj njeriut-njeri tek nisa të shaja mbarë e prapë një shajni. Pa le, kur t’bëhet qejfi a të mbetet hatri dhe të hipën gazi me ca çikërrima rimash të kësaj bote, edhe pa qenë në asnjë regjistrër inventari të saj.
Shkruaj, se kjo është si gjithë të tjerat gjëra, ëndje dhe gjendje, të cilat me sa duket, varen krykëput nga endje e rendje ëndrrash e gjëndrash. Pra, për të vrarë kohën vërdallë nën një vorbull centrifugale, duke bërë një vërë në ujë e duke bërë sikur mbush me ujë vërën.
Shkruaj meqenëse sa vjen ora e lojës symbyllazi me veten mund t’i mbash sytë hapur, kur pozon në gji të gjindjes, mjaf që të dukesh syhapët, e t’mos shohësh domosdoshmërisht vetëm me sy. Plus që nuk kam as ndonjë përgjigje të kënaqshme ndaj pyetjes pse nuk shkruan, e se qysh prej Xhojsit nuk ka më arsye të arsyeshme për t’mos shkruar.
Shkruaj sepse kështu një sërë flluskash sapuni mundet t’i shumëzosh me një numër gjigand;
mandej, ta ngresh rezultatin në katror, edhe në kub si në ankand pikture kubiste, apo para një kubisteje në pub. Të tjerët të dorëzohen e t”i venë emra domethënës njerëzish kësaj “kreatyre”, në vend të një mirazhi thjesht ajror flluskash shumëngjyrëshe fëminie.
Shkruaj pse kështu më vjen sikur e kam më kollaj për të kuptuar nëse bie drita pa zbret dita, apo zgjohet dita dhe bie drita!
Ose ngaqë, me sa duket, i ngjaj një paraziti. Sepse, në fakt, nuk dua t’i përngjaj. Sipas gjithë gjasave, më dëfren loja, loja e ndërrimit të vendeve që iu bëj insekteve, kafshëve shtëpiake edhe faunës së shkrimtarëve, nga historia me famë e njërit, te trillimi i tjetrit. Si ia këmbej kafshës insektin që paraziton mbi të me parazitin që në fakt bujt në një tjetër kafshë!
Sa më pëlqen të trazoj gjërat, gjë që natyra s’e bëka dot! Kam qejf të tranzitoj e të parazitoj në kurmin e gjallmë të shkrimit në mënyrë sa më të shëndetshme e tërë solemnitet mondani, p.sh., si plesht faqeje romani klasik hygojan në trupin e një luani. Që pickohet prej grimcës gjakpirëse të cilën kafsha krenare as nuk e dallon fare, pulit sytë, tund bishtin, bezdisur e nevrik gjer në pafuqi. Kurse pleshtit i lind e drejta të thotë açik: unë kam gjak luani!

(Fragmente nga vëllimi “Shkronjë”, K. Zejno, Zenit, 2008)