Spartak Lalaj

Hodhi shikimin nga xhami i avullt, andej nga u dëgjua “Taksi”, por e shpërfilli. Kokën e kishte ende të nxehtë. Sytë i dhimbnin nga drita e kuqe e semaforit. Iu duk sikur dëgjoi një sirenë alarmi të zgjatur diku në largësi.
– Ma lini mua timonin. E dua timonin të gjithin për vete dhe atëherë do të shihni se ç’do të bëhet me këtë vend, – u dëgjua një politikan në radio. Taksisti nënqeshi hidhur dhe e shtrëngoi më fort timonin, a thua se dikush do t’ia merrte në çast. “Kujtojnë këta se është i lehtë timoni”, – mendoi zymtë dhe e fiku fare radion. Semafori u hap. Dikush tjetër thirri “Taksi”. “Jo tani”, mendoi.
Shikimi i rrëshqiti tek një grup djemsh dhe vajzash me çanta shkolle që po qeshnin gjithë hare me njëri-tjetrin. “Me siguri studentë. Heh, bythqirët e vegjël”, – tha me vete dhe u ndërdhëmb në buzëqeshje. “Kot e kanë, një mut do ndryshojnë.”
– Taksi!
– Tani po, – tha dhe e afroi taksinë pranë klientit. Klienti, një djalë i ri, i veshur mirë, mbylli çadrën dhe u fut brenda me nxitim. “Qenka i shkolluar”, – tha taksisti me vete.
– Përshëndetje! – tha djali.
– Për ku, zotëri?
– Në Bllok, pranë ish vilës së Enverit.
– Patjetër, – tha taksisti dhe ndezi taksimetrin.
E nisi makinën fare lehtë, aq sa po të mos shihje nga xhami nuk e kuptoje nëse makina ishte nisur apo po qëndronte në vend. Klienti mund të mbante një gotë me ujë në dorë dhe nuk do të ndiente as dridhjen më të vogël në sipërfaqen e ujit.
– Çfarë shiu sot, ë, tmerr, sikur po hapet qielli, – tha taksisti.
– Çfarë t’i bësh, – tha tjetri paksa indiferent, duke parë telefonin, gjë që nuk i pëlqeu aspak taksistit. Taksisti pëlqente kryesisht klientët që kishin dëshirë të shkëmbenin dy fjalë, që kishin dëshirë të dëgjonin historira.
– Si është njeriu nganjëherë, – tha taksisti, – unë me taksi punoj dhe dua të bëj sa më shumë pará, sa më e gjatë rruga, aq më mirë për mua, mirëpo në ditë me shi ndihem paksa në faj, sepse i bie t’i marr më shumë pará klientit për shkak të trafikut dhe këtyre semaforëve të mallkuar. Unë nuk dua, por a të lë kjo? – tha dhe preku taksimetrin, që lëvizte numrat e kuq me një ritëm të ngadaltë, por të pandalshëm. – Nuk të lë, ecën fiks ashtu siç e thotë ligji. Nuk i shpëtojmë dot ligjit.
Klienti vetëm vuri buzën në gaz dhe iu rikthye telefonit.
– Qenke nisur në një takim të rëndësishëm, – tha taksisti pas një hopi heshtjeje.
– Po, – tha tjetri.
– Sigurisht. E kuptova nga kujdesi në veshje, serioze por elegante. Për një vajzë apo jo? A jam i saktë?
– Po, në fakt… – tha klienti pak i hutuar.
– E nuhata menjëherë. Ja, ndaj më pëlqen të punoj si taksist. Njerëzit nuk para e vrasin shumë mendjen për taksistin, nuk kanë konsideratë për të. Mirëpo ta them unë, taksisti është psikolog, madje psikolog i shoqërisë. Ku tjetër ka njeriu mundësi të njohë njerëz nga të gjitha klasat e shoqërisë dhe të shkëmbejë dy-tre biseda me ta, pavarësisht rangut? Ku tjetër veçse në taksi? Çfarë nuk dëgjon dhe shikon njeriu në taksi. Unë me shkollë të mesme jam, por e kompensoj modestisht me eksperiencën që kam si taksist. Mjafton të vëzhgosh me kujdes. Taksistët e tjerë nuk ndajnë të njëjtin mendim, por ja që mua më pëlqen të jem i vëmendshëm me klientët e mi, më pëlqen t’i studioj, në veshje, në qëndrim, në muhabet, ja kështu, t’i psikologjis nga pak. Duhet njeriu që të jetë dhe i qetë ekonomikisht që ta ketë mendjen në detaje të tilla të vogla. Unë për shembull, nga kjo anë jam në rregull. I kam vënë punët në vijë, që herët madje. Në 98’ bleva një shtëpi në Tiranë. Nuk më kapi kjo koha moderne e kredirave e më the të thashë. Kam këtë taksinë, punoj për vete. Ëndërr e kam patur Tiranën gjithmonë, por në kohën e “xhaxhit” kush të linte të jetoje në Tiranë pa leje nga lart? Po ja, erdhi demokracia dhe menjëherë iu vura punës dhe e bleva në 98’.
– Herët e paske blerë, – tha tjetri, – po sa të kushtoi atëherë?
– Tridhjetë milionë lekë të vjetra, bashkë më një mobilim të mirë të kohës, – tha taksisti.
– Paske qënë tip i shkathët. Tridhjetë milionë lekë nuk kanë qënë pak për kohën, madje edhe sot nuk është e lehtë t’i bësh tridhjetë milionë lekë. Si ia dole të grumbullosh aq shumë pará?
– Si taksist. Nuk i jam ndarë profesionit asnjëherë unë, por ashtu ishte koha atëherë. Bëra siç bënë të gjithë. Të ishe i ndershëm në atë kohë ishe thjesht budalla. Heh, sot gjykohet ndryshe, po hajde flit kur njerëzit të ndalonin në rrugë me automatik te koka dhe të merrnin gjithçka kishe me vete, nganjëherë dhe jetën. Qëndro po deshe i ndershëm. Apo e kam gabim?
– Kohë të çmendura, – tha klienti – Ende vazhdojnë pikëpyetjet për disa krime të asaj kohe, nuk dihen vrasësit, arsyet e krimit. E harruam shumë shpejt, por ende i vuajmë pasojat. Nisi me komunistët, çmenduria e krimeve të padënuara dhe ende vazhdon. Kjo është e keqja e këtij vendi, nuk kemi dënuar askënd, kriminelët janë të lirë.
Pranë kaloi një makinë policie dhe në taksi ra heshtja. Drita blu e makinës së policisë rrotullohej me një ritëm të shpejtë si një sy në ankth, dukej sikur po kërkonte dikë me ngut dhe meqë nuk e gjeti, vazhdoi rrugën përpara.
– Çfarë po thoshim? – tha taksisti.
– Po flisnim për krimet e pazgjidhura.
– Ke qënë i vogël atëherë, nuk e ke jetuar as komunizmin, as 97’.
– Po, por kemi lexuar libra, dëgjuar, parë imazhet në televizor. Disa gjëra i shohim sot më qartë se ju që e keni jetuar atë kohë.
“Qenka nga këta bythqirat e librave”, mendoi gjithë përbuzje taksisti. Ai nuk i duronte njerëzit e librave. Kishte respekt vetëm për të shkolluarit. Për taksistin njerëzit e shkolluar dhe njerëzit e librave ishin dy kategori krejt të ndryshme. I shkolluari ishte i veshur me kostum dhe kollare, me një rrogë të mirë, me punë të mirë në një zyrë shteti, punë që taksisti e kishte ëndërruar gjithmonë, por që mungesa e shkollës së lartë e kishte përjashtuar nga kjo ëndërr. Ishte i bindur se po të kishte patur diplomën e shkollës së lartë, qoftë dhe Bachelor, ministër ndoshta jo, por deputet do të ishte bërë patjetër.
Ndërsa njerëzit e librave, pra ata që merreshin me libra edhe pasi ishin shkolluar, për të ishin të papërcaktuar, të mistershëm, por padyshim një lloj i veçantë budallai.
Ky mendim i ishte mpiksur në 90’, pikërisht te Pallati i Kulturës së qytetit të tij, në ditët e shkatërrimit të gjithçkaje që lidhej me sistemin e vjetër. Dëgjoi nga dikush në rrugë se po thyhej Pallati i Kulturës dhe menjëherë kishte rrëmbyer një shufër hekuri dhe pa e bërë të gjatë kishte vrapuar të merrte ndonjë tapet, karrige a tavolinë të mirë për shtëpinë.
Kur mbërriti atje kuptoi se këtë mendim e kishin dhe shumë të tjerë. Një pjesë e ndërtesës ishte në flakë, të gjithë nxitonin për të vjedhur karrige, tapetë, tavolina zyre. Vetëm një piktor që e mbanin për të kulturuar e të lexuar, kishte bllokuar një dhomë dhe kërcënonte me pistoletë këdo që i afrohej, sikur brenda të kishte florinj. Disa djem të rinj u tunduan që të përlesheshin me piktorin dhe të futeshin në dhomë, pasi dyshonin se brenda kishte diçka me vlerë, gjersa piktori ishte i gatshëm të vritej për ta mbrojtur, por askush nuk guxonte të futej i pari.
– Zhgarravina ka, lëreni, – u tha një burrë i thinjur që mbante në kurriz një tavolinë të madhe zyre.
Taksisti e pa të gjithë skenën dhe vetëm kur doli jashtë, duke mbajtur disa karrige që arriti të merrte, pa piktorin bashkë me të vëllanë që po nxitonin drejt daljes duke mbajtur disa piktura dhe dosje me fletë të vizatuara. Turma jashtë ndërtesës bënte sehir dhe komentonte vjedhjet me kureshti. “Goxha tapet paska marrë” ose “Shih sa karrige e bukur kjo.” Kur turma pa piktorin me të vëllanë u hutua, nuk dinte ç’të mendonte. “Po këta ç’paskan marrë kështu? Këta qenkan budallenj fare.” “Janë nga këta që e ngrysin ditën mbi libra”, shtoi dikush tjetër.
– Kohë të çmendura, – përsëriti djali i ri.
– Po, por ama mund të bënte lekë kushdo, – u përmend taksisti, – rrëmujë vërtet, por kishte gjallëri, kishte lëvizje jeta, jo si sot. Përpiqu sot ti që të blesh shtëpi në Tiranë. Të shkon blerja e shtëpisë një jetë. Pse jetë i thua ti asaj? Apo e kam gabim? – tha taksisti.
– Mos u kthefshin më ato kohë.
– Eh, po dhe rehatia është gjë e keqe. Në rehati nuk rritet njeriu, nuk piqet burri në rehati. Ja kështu. Ju të librave më dukeni shumë të butë.
Klienti shfryu një të qeshur.
– Nuk e keni njohur mirë ashpërsinë e jetës. Nuk e dini ju ç’është lufta! Apo e kam gabim?
– Pse e di ti ç’është lufta? – pyeti me ironi klienti.
“Ah bythqir i dreqit” tha me vete taksisti, “kujt i flet kështu ky pizeveng? Mua?” – tha me vete dhe preku shkopin që e mbante anash sediljes.
– Mos qesh, ta them unë. Jeni të butë sepse nuk jeni të aftë të vrisni një njeri me duart tuaja. As nuk ju shkon në mend se një ditë mund t’ju duhet të vrisni dikë. Unë për shembull e di, mundem fare mirë, e di që mundem nën rrethanat e duhura të vras një njeri më këto dy duar që po mbaj timonin, por nuk e bëj, nuk më del llogaria. Po të më dilnin llogaritë, dija unë ç’bëja. Tipat si puna jote nuk i lija në qarkullim.
Në taksi ra heshtja. Të dy qëndruan si të ngrirë, duke parë njëri-tjetrin në pasqyrë, pa folur asnjë fjalë.
– Shaka e pavend, – tha klienti, por një dridhje e lehtë e zërit e tradhëtoi frikën e tij.
– Jo, pse shaka? – tha taksisti, në dukje fare i qetë. Nxori shkopin dhe e goditi me furi disa herë shpejt në kokë klientin, pastaj shkeli gazin duke e rrotulluar timonin sa majtas-djathtas në rrugë. Klienti u përplas nga njëra anë në tjetrën duke mos qenë në gjendje që të mbante ekuilibrin, me gjakun që i rridhte curril nga koka. Sapo kapej pas sediljes, taksisti bënte një lëvizje tjetër të papritur dhe pasagjeri humbiste ekuilibrin, i gjithi në mëshirën e lëvizjeve të makinës, gjë që taksistit i dukej shumë komike.
– Mos je i çmendur? Ndalo, ndalo të thashë!
Taksisti qeshte gjithë vetëkënaqësi. E fërkoi makinën me makinat e tjera në rrugë duke lëshuar një zhurmë të tmerrshme metalike. Nga lëkundjet e shumta, pasagjerit më në fund iu përplas koka fort në xham, trupi u lëshua fare dhe ra pa ndenja. Tani lëvizte si marionetë e komanduar nga lëvizjet e taksisë.
– Ja, deri para pak çastesh mendoje se gjithçka ishte normale, se thjesht do hipje në taksi, se taksiti do të shërbente me bindje, se do të shkoje nga pika A në pikën B, se do më thoshe “Natën e mirë” e do takoje atë kuçkën që do takoje, pra mendoje se e kishe jetën nën kontroll, pa më llogaritur fare si njeri që në vena i rrjedh shumë gjak. Pse vetëm interesit tënd do t’i shërbej unë? Po interesit tim? Posi, kam interesa dhe unë, interesa të egra. Na bëje dhe moralistin për ato kohë ti. Tani rri aty i shtrirë si bythqir! A e di kush jam unë? – briti taksisti me të madhe. – Unë nuk jam thjesht një taksist. Unë jam dreqi vetë!
Frenoi me fishkëllimë në rrugë pranë një semafori. Ngjyra e kuqe e semaforit i ra në fytyrë me një forcë të padurueshme, aq sa nuk shihte gjë tjetër veç dritën e kuqe dhe piklat e shiut që ngjanin si pika të vogla gjaku. Mbylli fort sytë por sinjali i kuq i semaforit depërtonte aq fort saqë për një çast nuk e kuptoi në i kishte sytë hapur apo mbyllur. Për disa çaste pa damarët e qepallave, që pulsonin gjak gjithë ankth. Drita e kuqe u fik dhe u ndez jeshilja. Taksisti hapi sytë. Këmba shtypi lehtë gazin.
Ashtu i tronditur pa nga pasqyra. Klienti po shihte i qetë rrugën. Taksisti lëshoi një psherëtimë të lehtë. Deri ku kishte shkuar në bisedë me të? Ky shqetësim i natyrshëm dhe shumë herë i përsëritur iu fashit shpejt. Nuk kujtonte as se ku po e dërgonte klientin, por trupi i tij e dinte. Me kujdes të madh taksisti e çoi klientin në vendmbërritje dhe e ndaloi makinën fare butë në rrugë, që klienti të mos ndjente asnjë tronditje. Djali bëri pagesën sipas taksimetrit dhe pasi tha “Natën e mirë” u largua fare i qetë. Taksisti ndaloi taksimetrin, nisi makinën dhe për disa çaste ishte krejtësisht i humbur, lëvizi kuturu nëpër qyetet. I dukej sikur drita e kuqe e semaforit do të ndriçonte përsëri fort, do derdhej mbi qënien e tij dhe ai nuk do rrëzohej i dorëzuar.
Mori frymë thellë disa herë. Trupi i ishte bërë ujë nga djersët. Shiu vazhdonte të binte me forcë të madhe duke shkaktuar brenda në makinë një zhurmë të tmerrshme. Kokën e ndiente të nxehtë. Luajtja e gjithë ngjarjes në imagjinatë ndërkohë që i jepte makinës me kujdesin më të madh e kishte drobitur. Mendonte shpesh nëse do të ishte në gjendje që të jetonte në një imagjinatë të dhunshme kur të futej në vitet e pleqërisë, nëse fiziku do t’ia përballonte këtë sforcim të madh. Ndoshta do të vdiste një ditë pikërisht duke përfytyruar një torturë pasagjeri. Çfarë fundi!
“Taksi” – thirri një burrë nga rruga.
I ishte aq shumë mirënjohës trupit që mund të shkonte ashtu, në autopilot, vetëm me memorie muskulare. Frymëmarrja iu çlirua paksa. Nisi ta ndiente veten pak më mirë.
“Jam një taksist i shkëlqyer”, – i tha vetes. “Ky jam unë, thjesht një taksist. Nuk kam qenë asgjë tjetër asnjëherë. Nuk jam asgjë tjetër dhe nuk kam pse shqetësohem për asgjë tjetër. Jam një taksist i jashtëzakonshëm. Jam i aftë t’i jap makinës dhe në gjumë. Këtë nuk duhet ta harroj kurrë. Jam një taksist i shkëlqyer. Jam një taksist dhe asgjë tjetër.”
“Taksi” – thirri dikush tjetër por e shpërfilli.
I duhej dhe pak kohë të qetësohej plotësisht. Kishte qënë një ditë e keqe për të. Të gjithë klientët e tij të ditës kishin pësuar një si ftohje kur ai kishte folur ashtu për 97’.
“Për kë të isha i drejtë unë? Për të çmendurit dhe ujqërit? Ky brezi i sotëm nuk di asgjë nga historia. Asgjë! Mendojnë ata se jeta është ngrënie bari fushave si dele. Po kur të vijë lukunia e ujqërve, çfarë, si do të mbrohen delet? Tani na doli se është moral të qenit dele”. – Ndjeu humorin t’i kthehej nga ky arsyetim. “Bythqirët e vegjël”, – tha me vete dhe nënqeshi, i etur për një tjetër përjetim intensiv, ndoshta i fundit për mbrëmjen. Për një çast mendoi të merrte një pasagjere femër, ose më mirë akoma, një grup vajzash. Donte t’iu dëgjonte zërin dhe të përfytyronte britmat e tyre, aq të ngjashme me britmat që lëshojnë gjatë aktit seksual. Kishte shumë kohë pa shkuar me një femër. “Mosha ka bërë të veten”, – i thoshte vetes duke parë në pasqyrë lëkuren e ashpër të fytyrës, që i ngjante si një shollë e djegur. Tani edhe prostitutat i largoheshin, sikur ai të rrezatonte një sinjal të padukshëm që i bënte ato të mendonin “ndal, rrezik”.
Taksisti e ndaloi befas makinën. Iu duk sikur dëgjoi dikë të thërriste “taksi”. Nuk deshi të ndalonte, por trupi reagoi vetë. “Të marrtë dreqi”, – tha por nuk u largua. Hetoi përreth nëse dikush po i afrohej taksisë por nga avulli i xhamave nuk shihte dot gjë. Jashtë shiu rrëzohej me furi. Sapo u mat të largohej një burrë hapi derën e taksisë dhe hyri brenda duke sjellë me vete aromën e një dhome të paajrosur. Ishte veshur me një xhup lëkure të stërpërdorur shumë, xhinse të rregullta por të çngjyrosura. Në përgjithësi të jepte përshtypje e një njeriu të pluhurosur, madje të pastrehë. Për një çast taksisti mendoi se tjetri ishte nga ata tipa që nuk të paguan as paratë në fund të udhëtimit. Me tipa të tillë kjo ishte e keqja më e vogël. Mundej që dhe ta grabiste. Megjithatë njëfarë moshe e ka, mendoi taksisti, fizikisht mund ta mposht. Preku shkopin që mbante anash sediljes, i bindur që nuk do ta përdorte. Burri dukej i hequr fizikisht dhe shumë i lodhur, sikur kishte jo net, por vite pa gjumë. Taksisti nuk ishte tip që trembej lehtësisht nga fytyrat e dyshimta. Ai e konsideronte vetë veten një fytyrë të dyshimtë, madje fort e justifikuar në ato ravijëzimet e ashpra dhe në trashësinë e lëkurës, që atij i dukej si një shollë e djegur. E megjithatë, tjetri seç kishte diçka të mistershme dhe të errët. Për më tepër po i dukej sikur e kishte parë diku më parë.
– Për ku?
– Te “Sheshi i Zi”, – tha tjetri.
– Në “Zog të Zi”, dakord, – tha taksisti. Ndezi taksimetrin dhe e nisi taksinë butë.
Klienti nuk po fliste, gjë krejtësisht e pritshme kjo nga taksisti.
– Çfarë shiu i tmerrshëm, sikur do të hapet qielli. Do të përmbytet qyteti, e sigurt fare.
– Ashtu duket, – tha klienti.
– Shtet i poshtër, – tha taksisti – Një shi bie dhe përmbytet gjithçka. Ja, vetëm mendo çfarë trafiku u krijua sot, një shi i madh dhe bllokohet gjithçka.
Tjetri vetëm tha “hmm” mendueshëm.
– Si është njeriu… – tha taksisti – Në këto ditë dhe unë si taksist ndihem në faj të them të drejtën, sepse ja, për shkak të trafikut, shto këtu këta semaforë të mallkuar, më duhet ta faturoj klientin më shumë. Nuk kam çfarë të bëj, të lë kjo e mallkuar, ecën kjo, sipas ligjit. Nuk i shpëton dot ligjit.
Tjetri nuk tha ndonjë gjë por taksistit iu duk sikur ai buzëqeshi hidhur me fjalinë e fundit.
– Dukesh shumë i shqetësuar, – tha taksisti.
– Qenke i mprehtë, – i tha tjetri thuajse i zhgënjyer.
– Po duhet të jetë psikolog i mirë taksisti që ta shijojë siç duhet punën e tij. Është gabim të shihet taksisti thjesht si taksist. Taksisti është psikolog. Në taksi hipin njerëz nga e gjithë piramida e shoqërisë. Bisedoj me ta si i barabartë të them të drejtën. Mirë shkolla dhe librat, por pa eksperiencë je kot dhe unë kam plot eksperiencë. E pranoj se duhet edhe të kesh pak stabilitet ekonomik që të jesh i qetë në timon për të bërë psikologjira. Ja, unë përshembull, disa gjëra shyqyr Zotit i kam rregulluar, më kryesoren, shtëpinë, e bleva që në 98’, s’paguaj qera apo kredira unë. Punoj për vete.
– Sa të madhe e more shtëpinë?
– Dy dhoma e kuzhinë, – tha taksisti gjithë krenari.
– E more të mobiluar?
Taksisti e pa të panjohurin me habi. Tjetri dukej vërtet kureshtar. Taksisti ndjeu një mirënjohje t’ia ngrohte trupin, sikur prej vitesh të kishte pritur pikërisht këtë pyetje.
– Jo, ishte pallat i ri në atë kohë, e ndërtoi një shok imi i fëmijërisë dhe pata fat, ma dha lirë si apartament, më tepruan lekë dhe e mobilova vetë, me mobilje të kohës. Të them të drejtën, e kam patur ëndërr të jetoja në Tiranë, por në kohën e “xhaxhit”, kush të linte të vije në Tiranë? Po ja, erdhi më në fund demokracia dhe ia mbërritëm ditëve më të mira.
– I morët të mira mobiliet?
– Po po, mobilje të mira që edhe sot po t’i shohësh ngjajnë të kohës. Shtëpinë e rregullova për merak atëherë, kishte lezet të ftoje miq apo të afërm. Të gjithë e lëvdonin.
– Në total sa të shkoi, nëse mund të pyes?
– Tridhjetë milionë lekë bashkë me mobilimin.
– Pra… – tha tjetri mendueshëm, – tridhjetë milionë lekë…
– Po, – pohoi taksisti gjithë krenari, i kënaqur që biseda po merrte kaq për mbarë.
– Shumë e madhe lekësh për kohën, – tha tjetri, – edhe sot është shumë e vështirë t’i bësh aq shumë pará. Si ia dole atëherë, me taksi?
– Po, me taksi, nuk i jam ndarë profesionit, por si të thuash, bëra dhe unë si të gjithë në atë kohë, – tha taksisti me një buzëqeshje në dukje të sikletshme, por krenare.
– Si kush të gjithë?
Taksisti ndjeu një sëmbim në zemër.
– Të të bëj një pyetje? Si mendon se janë pasuruar ata që u pasuruan në atë kohë? Unë di ca gjëra që as studiuesit nuk i dinë, ose bëjnë sikur nuk i dinë. Të paktën këta që dalin në televizor, nuk i thonë kurrë.
– Po çfarë? Më bëre kureshtar, – tha burri.
– Po meqënëse po pyet, do ta sqaroj rastin tim, por ki parasysh që isha në fund të zinxhirit, imagjinoji vetë ata lart. Me drogë i kam bërë një dorë të mirë lekësh, dhjetëshen e parë. A e di çfarë lufte është bërë atëherë me drogën apo jo? Janë vrarë e copëtuar të fuqishmit kush do e kontrollonte atë punën e drogës. Të gjitha vrasjet për kontrollin e drogës janë bërë, pa leji këto pallavrat e demokracisë, socializmit dhe heronjve. Pastaj nisi kjo puna e kontrabandës së armëve dhe e naftës, që u thye embargoja. Kam qenë njeri i besuar unë dikur, i atyre lart, – tha taksisti duke i shkelur syrin, – aty e vura dhjetëshen e dytë unë, që në 94-95′. Dhjetëshen e tretë pastaj, ja, një punë e vogël këtu, një aty, gjithmonë si taksist, nuk kam lëvizur nga profesioni unë.
Në rrugë u shfaq një semafor tjetër. Taksistit ju duk se dëgjoi një sirenë policie. Ndaloi taksinë i mpirë. Taksia u la nga ngjyra e kuqe e semaforit dhe taksisti ndjeu një terror të vërtetë, sikur ishte pranë një rreziku të tmerrshëm. Semafori u hap dhe i habitur taksisti vuri re se e kishte kaluar Zogun e Zi, madje po dilte nga Tirana. Në pasqyrë shikoi klientin. Burri kishte një pamje të munduar. Kishte mbuluar fytyrën me duar dhe qëndronte ashtu, si i shtypur nga pesha e një halli të madh.
– Çfarë halli ke? – e pyeti taksisti duke ndjerë se trupi i kishte kaluar në autopilot.
– Po ja, më ka vdekur djali i vogël 7 vjeç.
Taksistit i shkoi një rrëqethje në trup.
– Po më vika shumë keq. Tani shpejt?
– Jo, shumë vite më parë.
Taksisti ngriu.
– Kur?
– Në 97’, – tha burri.
Taksisti e pa me vëmendje burrin dhe vërtet, ai ishte i veshur sikur të kishte dalë drejt e nga viti 97’, flokët i kishte të paqethura, një gëmushë me kaçurrela. U rrënqeth i gjithi.
– Pra, – tha tjetri fare i qetë, me një pikëllim të pafundëm, – jeta e djalit tim paska humbur për një shtëpi në Tiranë me mobilje të kohës?
Taksisti shkeli gazin me sa fuqi kishte. Duart i lëviznin vetë, herë e rrotullonin timonin nga e majta, pastaj nga djathta, në panik. Tjetri u mbajt fort në sedilje. Taksisti menjëherë kapi shkopin dhe e goditi egërsisht fort në dorë dhe pastaj në kokë. E lëvizi prapë timonin me shpejtësi dhe tjetri e përplasi mirë kokën në xham, duke e krisur xhamin dhe duke humbur ndjenjat. Taksisti merrte frymë me zor por shpejtësinë nuk e uli.
Nuk po i besohej që i ati i djalit e kishte gjetur se kush ishte. “Si, pas kaq shumë vitesh? Mos ka folur ndonjë nga të pranishmit? E pamundur, thjesht e pamundur.”
Disa herë pas asaj nate të tmerrshme, kishte ndier një dëshirë të madhe për t’u vetëdorëzuar, për të rrëfyer të vërtetën, për ta hequr më në fund atë maskë prej njeriu normal që po i rëndonte po aq shumë sa pjesëmarrja në krim. Edhe çastet më të shpenguara dhe të gëzuara të jetës i fikeshin nga kujtimi i asaj nate. Nuk flinte dot më gjumë.
Në fillim e qetësonte veten duke menduar se me kalimin e kohës gjithçka do të zbutej, se do e harronte, se do ta mendonte ndryshe të gjithën, nga një pikëpamje tjetër, por ajo ndjenjë e mallkuar faji e tërhiqte poshte si drejt një humnere. Sa shumë donte të dorëzohej, të dorëzohej drejt e në polici dhe atje në burg të bënte një gjumë të qetë, të paqtë, si sipërfaqja e gotës së ujit në taksinë e tij.
Kur dëgjonte në radio apo në televizor fjalën ndërgjegje e kapnin djersët. I dukej se të gjithë fajin për gjendjen e tij e kishte ajo e mallkuar ndërgjegje. Ai kishte parë njerëz pa ndërgjegje, që vrasin si kafshët pa e prishur gjumin. Jo të gjithë njerëzit torturohen nga krimi dhe ai tërbohej pse bënte pjesë te grupi i atyre që torturohen, te ata me gjysëm ndërgjegjeje.
“Duhet të dorëzohem. Kështu nuk jetohet, është gjëja e duhur për t’u bërë. Të shkoj në polici bashkë me viktimën,” – i tha vetes por menjëherë një zë tjetër refuzoi egërsisht. “Po te kush do të dorëzohem, te policët dhe gjykatësit kriminelë? Pse nuk i njoh unë? Të gjithë janë kriminelë. Në djall të shkoje e gjitha,” – briti.
Mbante në dorë i egërsuar shkopin me gjak me një dëshirë të freskët për të shpëtuar veten, për të zhdukur çdo gjurmë, çdo shenjë. Do t’i përballonte të gjitha torturat e brendshme, netët pa gjumë, vetminë, por të dorëzohej, të kapej, të mbyllej në qeli, kurrë.
E vendosi, duhej ta vriste dhe ta fshihte trupin, nuk kishte zgjidhje tjetër. Kjo ishte gjëja e domosdoshme. Fiku dritat brenda në taksi dhe duke mbajtur ritmin e duhur të shpejtësisë, u kthye dhe e pa burrin të palosur pa ndjenja pas xhamit, me një shprehi dhimbjeje në fytyrë. Nuk e bëri të gjatë, me një dorë mbajti timonin, me dorën tjetër e goditi burrin me shkop kokës disa herë, aq sa mënga e dorës iu stërpik me gjak. U sigurua që burri nuk do të lëvizte më. Tani thjesht i duhej të shkonte në një zonë të thellë, të mos ndalonte askund, të mos i fliste askujt, vetëm të arratisej, të ikte, të ikte sa më shpejt dhe sa më larg. Karburantin e kishte plot, mund të ecte për kilometra të tëra, mjaftonte që të mos ndalonte askund.
Një pyetje e tmerrshme iu ngrit në kokë. “Me çfarë do ta hap varrin?”. “Me thonj po të jetë nevoja”, – i dha zemër vetes aty për aty.
Pamja e gjakut, në vend që ta trondiste, e qetësoi. Tani gjithçka ishte zgjidhur.
E pushtoi një qetësi që nuk e kishte menduar të mundur për veten. “Mbaroi më në fund” i tha vetes i çliruar.

***

“Maskat”, siç quheshin atëherë, ngaqë vinin në kokë geta femrash dhe fytyrat e tyre të shtypura ktheheshin në pamje grotekse e të paidentifikueshme, ishin banda që grabisnin natën udhëtarë nëpër rrugët kryesore të vendit. Ai dikur kishte punuar si taksist për një nga këto banda. Vetë taksisti nuk përfshihej në grabitje, në përplasje fizike apo në gjuajtje me armë, ndonëse qëndronte i armatosur. Ai priste në distancë që banda të kryente grabitjen dhe detyra e tij e vetme ishte që t’i largonte nga vendngjarja sa më shpejt që të ishte e mundur.
Që në nisje për te vendi i pritës, banda papritur vendosi të bënte qitje me kafshët që kullotnin fushave atë pasdite të vonë, ndërkohë që makina ishte në lëvizje. Ia dolën të vrisnin një gomar në fushë, gjë që i gëzoi të gjithë. Taksisti nuk i kishte parë kurrë aq të emocionuar para një sulmi.
Atë mbrëmje ai kishte fshehur taksinë anash rrugës kryesore, pas një ferre, pranë një pylli dhe qëndronte paksa i mënjanuar nga të tjerët, me getë në kokë, duke menduar për një shtëpi që kishte parë në Tiranë, pa i dhënë shumë rëndësi punës së mbrëmjes. I hallakaturi, kështu e quanin më kokëkrisurin e grupit, lëvizte lart e poshtë nga padurimi, ndërkohë pjestarët e bandës po rrinin në pritje të një preje të majme për të sulmuar, duke pirë duhan. Gjithçka varej nga lloji i makinës dhe nga targa. Nga larg panë një furgon që po afrohej. “Targa Tirane më duket”, tha i hallakaturi i cili mbante dylbi me vete. Banda vendosi të hidhej në sulm. Bllokuan rrugën dhe nisën të gjuanin në ajër me kallashnikov përpara furgonit dhe duke britur “Ndal, dilni jashtë të gjithë. Duart lart!”. Furgoni ndaloi. Banda i nxori të gjithë nga furgoni. Zakonisht ata nxirrnin vetëm burrat, por kësaj here nxorën edhe gratë bashkë me fëmijët. Gratë po qanin, burrat dukeshin më agresiv se zakonisht, nuk u bindeshin menjëherë urdhrave, ndoshta ngaqë mendonin se mos banda do kryente ndonjë perversitet me gratë. Ndërkohë banda u jepte udhra poshtëruese dhe kontradiktore “Duart lart! Duart poshtë! Duart lart!”, madje duke shtuar dhe tallje “Vigan, shkurtabiq” e pastaj “Thuaj që jam bythqir, thuaj që jam shkërdhatë. Thuaj që jam demokrat. Tani thuaj që jam socialist.”
I hallakaturi i bandës, për të shtuar terrorin, nisi të luante me armën, të gjuante në ajër dhe t’ia drejtonte një burri që nuk i bindej urdhrave. Atëherë i hallakaturi i gjuajti me tytën e kallashnikovit në brinjë. Burri rënkoi fort nga dhimbja dhe befas njëri u shkëput nga pasagjerët dhe vrapoi drejt burrit. I hallakaturi u tremb nga lëvizja e beftë. U dëgjua një krismë që oshëtiu në ajër si bubullimë, më pas taksisti dëgjoi britmën e tmerrshme “E vrave”. I hallakaturi dukej tejet i tronditur dhe vrapoi drejt taksisë. Pjesa tjetër e bandës qëndroi si fillim e ngrirë por më pas ia mbathën nga sytë këmbët në panik. Taksisti ngriu në vend. Nuk i hiqte dot sytë nga fëmija i gjakosur dhe i ati që e mbante në krah. Ai e kishte përqafuar të birin dhe shihte rrotull me sy lutës duke britur për ndihmë.
“Në spital, në spital,” – thanë pasagjerët e tjerë. Taksisti nga tronditja hoqi maskën. Reagimi i parë instiktiv ishte që të braktiste bandën, të merrte djalin bashkë me të atin e t’i dërgonte në spital sa më shpejt. Nëse dikush nga banda do kishte kundërshtim, do t’ia numëronte me pistoletë kokës.
Nuk bëri asgjë nga këto. Mbuloi përsëri fytyrën me maskë, vrapoi në taksi dhe u zhduk në terrin e natës.
Edhe pse taksisti vendosi që do ta linte menjëherë punën me bandën, u deshën shumë muaj që kjo gjë vërtet të ndodhte. Ia kishte vënë syrin shtëpisë në Tiranë dhe ishte fare afër ëndrrës për ta blerë. Ishte krejtëisht i mpirë nga kjo dëshirë. Pas disa muajsh më në fund e bleu shtëpinë dhe e la punën me bandën.
Dy prej anëtarëve të bandës, përfshi dhe të hallakaturin, u vranë në vitet në vijim. Dy të tjerët që mbijetuan u larguan jashtë shtetit, madje ndërtuan dhe familje.
Taksisti u përpoq ta vazhdonte përpara me jetën, por e kishte të pamundur. Nuk flinte dot gjumë. Si një shirit i pambarimtë, i luhej në kokë e gjithë skena e tmerrshme. E gjente veten vazhdimisht duke mbajtur fjalime të gjata imagjinare përpara një trupi gjykues, ku tregonte me hollësi ngjarjen dhe ku ai mbronte pafajësinë e tij.
Gjithmonë pjesën e fjalimit kur ai rrëfente për babain me djalin e vdekur, e rrëfente me lot në sy, sikur donte kështu të prekte gjykatën dhe t’ia bënte të qartë pozicionin e tij të vështirë, që ta nxirrte veten më njerëzor në raport me pjesën tjetër të bandës.
“Unë taksistin bëja zoti gjykatës. Jam treguar shumë profesionist, nuk jam përzier në asnjë sulm, qoftë dhe një herë të vetme. Të shumtën e kohës nuk kam qenë i pranishëm as në grabitje. I nderuar gjykatës, shpresoj se kjo do të merret parasysh në uljen e dënimit. Pjesëtarët e bandës që mbijetuan, krijuan familje. Unë nuk munda zoti gjykatës. Si të mundesha unë të sillja një fëmijë në jetë dhe të sillesha si njeri normal? E pamundur zoti gjykatës, krejtësisht e pamundur. Ndërgjegjen e kam të torturuar që nga ajo ditë. Ndaj dua të vë në dukje se unë e kam vuajtur dënimin më të tmerrshëm, atë të ndërgjegjes. Tani jam njeri i ndryshuar. A nuk është ky qëllimi i burgut?”
Fjalimet imagjinare para trupit gjykues shumë shpejt u shndërruan në biseda justifikuese me klientët në taksi, me të cilët përfundonte gjithmonë me fantazi përleshjesh dhe rrahjesh, si një mënyrë për të nxjerrë helmin nga trupi i tij.

*

Shiu kishte pushuar. Qielli, i mbushur plot me re të rrëmujshme ngjante i rrëzuar. Kishte udhëtuar thuajse për dy orë. Ishte në mes të hiçit. Vetë nuk e dinte ku po shkonte, por trupi në autopilot e dinte. Kishte dalë nga rruga kryesore dhe po udhëtonte në një rrugë të braktisur. Ndaloi pranë një pylli buzë rrugës dhe doli nga taksia. Përreth ishte një heshtje varri. Ndezi dritën e telefonit dhe mori frymë thellë për disa çaste. “Jepi, forca dhe pak merr fund gjithçka dhe pak mbaron tortura.”
Hapi derën e pasme të taksisë.
– Jo, jo, jo, – thirri taksisti duke vënë duart në kokë. Trupi nuk ishte aty. Burri i gjakosur ishte zhdukur. “Jo, jo, jo. Tani do të fillojë gjithçka nga e para”.
Befas u hutua keq, nuk e kuptonte ku ishte dhe çfarë po bënte, sikur kishte humbur rrugën në jerm. Për një çast nuk iu kujtua as emri i tij. Rinisi një shi i rrëmbyer. Papritur dëgjoi hapa që vinin nga pylli. Drejtoi dritën nga vinin hapat dhe pamja që iu shfaq e tmerroi në palcë. Burri ishte në këmbë, krejtësisht i gjakosur, duke mbajtur në duar djalin e vdekur. Ai po ecte në heshtje drejt tij. Taksisti bëri dy hapa pas dhe u rrëzua.
– E vratë djalin tim, e vratë… – tha burri dhe u ul në gjunjë duke përqafuar fëmijën e vdekur, si një skulpturë e përjetshme e dhimbjes. Taksisti u përmend, kuptoi se kishte udhëtuar tek vendi i ngjarjes dhe u shkreh në lot.
“Unë… unë nuk kisha faj. Nuk kisha çfarë bëja. Nuk duhej të ndodhte, ishte e tmerrshme… Nuk kisha asnjë faj. Unë isha thjesht taksisti. Jam thjesht një taksist. I kam mallkuar me shpirt ata kriminelë. Pse më shfaqesh mua? Nuk e vrava unë djalin tënd. Nuk kam asnjë faj.”
Burri nuk iu përgjigj. Taksisti e shihte i tmerruar babain që mbante ashtu, me një trishtim të pafundëm, trupin e të birit dhe ndjeu se po çakërdisej krejt nga mendja. Nxitoi dhe u fut në taksi. I merrej fryma, kollitej. Përsëri pati një çast të tmerrshëm hutimi. Nuk e dinte ku ishte dhe as pse po nxitonte, por sapo ndezi taksinë, trupi bëri të veten, kaloi në autopilot. Erdhi përsëri në vete. “Nuk kam asnjë faj. Nuk e vrava unë të gjorin. Nuk e vrava unë. Pse më shfaqet vetëm mua? Oh i mjeri unë! Ah ndërgjegje e mallkuar.” – briti egër.
Nuk guxonte të shihte në pasqyrë nga frika se mos gjente përsëri burrin aty, duke e parë me sytë e tij pafundësisht të trishtë. Përsëri e kapi ndjesia e dorëzimit, t’i linte të gjitha, atë Tiranë të mallkuar, atë shtëpi të mallkuar ku nuk e kishte bërë gjumin e qetë asnjë natë. “Kaq duhet të bëj, thjesht të shkoj drejt e në polici dhe të tregoj gjithçka.” “Jo!” – hungëriti si bishë, shkeli gazin me sa fuqi kishte dhe u largua me taksinë që rrëshqiste në rrugë, herë majtas e herë djathtas.
“Unë jam thjesht një taksist. Jam thjesht një taksist. Jam një taksist profesionist. Jam një taksist i shkëlqyer. Këtë nuk duhet ta harroj kurrë. Askush nuk e mban timonin si unë. Jam një taksist i jashtëzakonshëm. Kaq jam unë, nuk jam asgjë tjetër e nuk duhet të jem asgjë tjetër.”
Shifrat e kuqe të taksimetrit faturonin kilometrat e arratisë, drejt rrugëve pa krye, netëve të pafundme, nën klithma të mbytura fantazmash.