Author

Admin - page 6

Admin has 1811 articles published.

Disa nga shprehjet më të bukura të poetit palestinez Mahmoud Darwish

in Letërsi by

Lindur në vitin 1941, Darwish u bë shpejt zëri i popullit palestinez, duke fituar çmime të shumta, deri në vdekjen e tij në vitin 2008 në Hjuston, pas disa ndërlikimeve të një operacioni në zemër. 
Duke derdhur zemrën dhe shpirtin e tij në poezi; shkrimtari botoi afërsisht tridhjetë përmbledhje me poezi dhe prozë, të cilat janë përkthyer në më shumë se njëzet e dy gjuhë (edhe pse, nëse do të tregoheshim të sinqertë, ato bëjnë efekt të ndryshëm në arabisht.)
Për dashurinë e tij me izraeliten Rita, ai do të shprehej :
Unë të dua, pavarësisht mërisë së fisit dhe qytetit tim. Por kam frikë se nëse i shes të gjithë, ti do më shesësh dhe unë do të kthehem me zhgënjime”.
Kur u zbulua se e dashura e tij punonte për inteligjencën izraelite Mossad, ai tha:
“U ndjeva sikur atdheu im u pushtua përsëri. Dreqin!”

Ja disa nga shprehjet e tij më të bukura:

Mahmoud Darwish

1. “Pas teje asgjë nuk ikën dhe asgjë nuk kthehet.”

2. “Ata më pyetën: ‘a e do deri në vdekje?’ Unë u thashë: ‘flitni për të mbi varrin tim dhe shikoni sesi ajo më rikthen në jetë”.

3. “Ajo thotë: “Kur do të takohemi?” Unë them: “Pas mbarimit të luftës.” Ajo thotë: “Kur përfundon lufta?” Unë them: “Kur të takohemi.”

4. “Në tren ne këmbyem vendet, ti doje të shikoje nga dritarja dhe unë doja të të shikoja ty.”

5. “Ti po më vret dhe po më pengon të vdes. Kjo është dashuria.”

6. “Imazhi i dashurisë e zbulon veten atje; në një mungesë thellësisht të pranishme.”

7. “Dhe ti bëhesh si kafeja, në shije, në hidhësi dhe në varësi.”

8. “Dashuri! Ne nuk kemi qëllim tjetër përveçse të mundemi prej luftërave të tua.”

9. “Të gjitha rrugët të çojnë tek ti, edhe ato që kam marrë për të të harruar.”

10. “Dikur thamë se vetëm vdekja do na ndante. Vdekja u vonua dhe ne u ndamë.”

11. “Dashuritë e para nuk vdesin, por dashuria e vërtetë vjen për t’i varrosur ato për së gjalli.”

12. “Unë nuk mund të të harroj, jo sepse kam kujtesë të fortë, por sepse kam një zemër që nuk i mohon kurrë ata që u strehuan në të dikur.”

13. “Të kam dashur në një mënyrë që do të doja që dikush të më donte mua”.

14. “Nuk ka asgjë në botë si aroma e të dashurve tanë, edhe po të shtrydhet e gjithë Franca në një shishe parfumi”.

15. “Më pëlqen të flas me ty, edhe nëse nuk kam asgjë për të thënë”.

16. “Një diplomë universiteti, katër libra e qindra artikuj dhe unë ende bëj gabime kur lexoj. Ti më ke shkruar ‘mirëmëngjes’ dhe unë e kam lexuar ‘Të dua'”.

17. “Nuk do ta gjesh të njëjtin person dy herë, madje as tek i njëjti person.”

18. “Po të ishte një copë letër, do ta grisja, po të ishte një shishe, do ta thyeja, po të ishte mur, do ta shembja. Por është zemra ime.”

19. “Malli im qan për çdo gjë. Ai më godet; për të më vrarë apo për t’u vrarë.”

20. “Si mund të them që më ka marrë malli në një mënyrë të tillë që ty të të dhembë zemra ashtu siç më dhemb mua?”

Përktheu: Arlinda Guma

Mendo për të tjerët- Mahmoud Darwish

in Letërsi/Përkthim/Tharm by

Mendo për të tjerët- Mahmoud Darwish

Ndërkohë që përgatit mëngjesin – mendo për të tjerët.
Mos harro të ushqesh pëllumbat.
Ndërkohë që udhëheq luftërat e tua – mendo për të tjerët.
Mos harro ata që duan paqe.
Ndërkohë që paguan faturën e ujit – mendo për të tjerët.
Mendo për ata që mund të pinë ujë vetëm prej reve
Ndërkohë që shkon në shtëpi, në shtëpizën tënde – mendo për të tjerët – mos harro ata që jetojnë në tenda.
Ndërkohë që fle dhe numëron yjet, mendo për të tjerët – ka njerëz që nuk kanë një strehëz mbi kokë.
Ndërkohë që e çliron veten nëpërmjet metaforave, mendo për të tjerët – për ata që e kanë humbur të drejtën për të folur.
Dhe ndërkohë që mendon për ata të tjerët e largët – mendo për veten dhe thuaj: “Do të doja të isha një qiri në errësirë.”

Përktheu: Arlinda Guma

Tre të qindtat-Kushtuar Fuat Boçit pas vdekjes/Arben Velo

in Esé by

Arben Velo

Edhe pse ka ikur nga kjo jetë, më duket sikur ende vijon të krijojë çdo ditë humor me të gjithë. E sidomos me ata që rrinë e kalojnë ditët në pritje duke prodhuar vetëm … thashetheme!
Ndërsa rri e vras mendjen se çfarë emri ka kjo erë jugmurlan myzeqar, ajo më godet në brinjë. Pastaj, duke u shkëputur nga brinja ime, më lind  një ndryshim në qëndrim e në pikëpamje. Nën privilegjin e këtij ndryshimi, përpiqem të gjej pse engjëlli i vdekjes përzgjedh t’i marrë fizikisht artistët, ndërsa qindra personazhe të lindur prej tij, vdekja nuk i merr kurrë në dorëzim, por jetojnë dhe nuk pyesin për kosën e saj. Ndryshe nga hadithet profetike ku engjëjt frymëzojnë e besojnë njeriun, në këtë rast ata besojnë e frymëzojnë jetën e personazheve të krijuara nga artisti njeri. Kështu ka ngjarë edhe me Fuat Boçin. Në këndvështrimin tim, artistë si Fuat Boçi, më kujtojnë ujkonjën e lashtë romake. Ai, edhe pse ngutet të përballojë gjithë vështirësitë në jetën e tij fizike, të shkurtër sa kjo erë jugmurlan, nuk harron t’u japë nga shpirti i vet sherbetin e pavdekësisë. Artistë si ai, kanë vuajtur, janë lodhur, por sërish kanë lindur personazhe nga brinjët e vetëvuajtjes, që duke i sjellë për t’i rritur e burrëruar te spektatori, u kanë dhënë lirinë për të jetuar sa të duan. Nuk janë pak, por 600 brinjë të dala dhe të shkëputura nga ish-trupi i tij fizik, dikur  i hajthëm, tashmë i tretur në arkëmortin e botës tjetër. I shkëputi, i krijoi, u vuri emër dhe dinjitet si personazhe dhe me sedrën e merakliut, i dërgoi të jetojnë përjetësisht, për të mos u plakur kurrë te spektatori. Përpara se të meket kjo erë myzeqare, i strukur nën shtroherën e marinave të sapoçelura, më vjen  vërdallë një duhmë erëdredhëzash. I keni parë besoj sesi rrotullohen erëdredhëzat nëpër fusha dhe kripore Myzeqeje, mes zhukave, xanave dhe ilqeve, si hinka natyrore të stërmëdha, ku buzët e plasaritura të dherave u fryjnë duke i drejtuar drejt qiejve për të trembur e nisur zhegun drejt deteve? Ashtu më duket edhe zëri i personazheve të Fuatit, si erëdredhëzat e mbështetura në buzët e tij. Ai u jep forcë dhe frymë, i kthen në kite të grunjta zërash e karakteresh.“Ooooeee”j! “Ku jeee, o eeejj”! Tani siç duket po më thërrasin mua këta zëra, Fuat! Përpara se t’u përgjigjem, ore të kam pyetur dikur unë, në një nga bisedat tona, të më thoshe të drejtën, nëse ishe më shumë voshtinas apo fierak? Sepse atë ditë korriku me pak erë, kur ti ike përgjithmonë nga Fieri (gjithmonë kur takoheshim më thoshe se nuk do të ikje kurrë nga Fieri), atë ditë pra, që unë nuk erdha në shtëpinë ku jetoje (atje në katin e dytë ishte parajsa jote), ne na ndau flama dhe virusi; ti ike dhe unë nuk e mora dot përgjigjen.
Më ndodh të kaloj shpesh përballë shtëpisë tënde dhe të dëgjoj zëra. “Ooooo, po ku je o Arben”!” Kam ngecur”! Nuk po gjej dot çelësin e derës së parajsës të vij”! Në fakt, unë nuk dëgjoj vetëm këtë nga ty. Të dëgjoj të shumëfishuar në zëra që e kanë mbushur plot shtëpinë tënde. E ke dhënë shtëpinë këtu në tokë me qera? Kujt ia kë dhënë? Dikujt që ngjan me ty? Me kujtimin e bashkëshortes së ikur prej dhjetëra vjetësh nga kjo botë dhe me dhimbjen e ikjes së parakohshme edhe të djalit të vetëm? Apo te personazhet e tu? I madh je! I vërtetë! Qibar pa ikur nga kjo botë dhe qibar ke ngelur dhe në atë botë. I ke përzgjedhur personazhet aq bukur dhe me finesë e ngjyrim myzeqar, saqë u ke dhënë edhe strehë për të mos vdekur. U ke dhënë madje edhe shtëpinë me qera.
Njëherë kur kalova pashë se luajti një perde dritareje. Ishte Gjergua. Po po, Gjergua, ai mo, personazhi i cili e ka parathënë prej kohësh që do të vinte një kohë që nuk do të kishte më miq. Nuk e kishte fjalën për ty. Jooo! E kishte fjalën për mua!
“Koopeenëë, ku e kam koopeenëë”! bërtet një zë tjetër. Dhe del në ballkon e sheh nga kopshti dhe nga lulishtja e re ngritur përballë pallatit ku ti banoje. E shoh këtë personazh myzeqar, tipik tangërllëks që kërkon ende të nderojë miqtë dhe shokët e tij duke therur gjithë kopenë e deleve. Ai sorollatej nëpër ballkon dhe dikush tjetër nga brenda i kujtonte ujkun. “Ujkuuuu”!, ulërinte ai, me kapelen e myzeqarit hedhur mënjanë ballit. Dhe qeshte! Po po, qeshte. “Ndiheni më tepër personazhe myzeqarë apo Fuat myzeqarë”? I pyes unë krijesat e tua. Ata heshtin dhe nuk përgjigjen. Është e njëjta pyetje që të bëra dikur Fuat Boçi: “Ndiheni më tepër voshtinas, apo myzeqar”? Ishte një ditë korriku me një puhizë erë, ku në ajër kulloste pak shpresë njeriu për shi. Ti u mendove dhe u mendove për t’u përgjigjur. Sytë e tu depërtues, njësoj si zëri i veçantë, u mjegulluan, por tu kthjellua zëri. “Myzeqeja është ushqimi im i përditshëm. I kam rënë bregut të Semanit, Gjanicës Vjosës, në këmbë. Këtu kam zhvilluar hobet e mia, identitetin tim”, ma nise rrëfimin. Më ndodh të çlodhem udhëve dhe kur dëgjoj: “Llazi, o Llazi”! Dil më kët’ anë reeee, jo m’at’ anë”. “Më thërrasin njerëz që as i njoh. Më vjen mirë, është e folura myzeqare që aq shumë e dua. Më trishton që gjuha safi myzeqare po humbet”, më the dhe u mbushe thellë me frymë, sikur të mbusheshe për të qenë i pazbrazur kurrë me aromën e veçantë që ruan për të katër stinët Myzeqeja e bukur. Kur në vitin 1937 babi yt, Ibrahimi, vendosi që Fieri do të ishte streha e re për familjen, nuk e kishte menduar se ti, atëherë vetën gjashtë vjeç, do ta doje kaq shumë këtë trevë dhe shumë më shumë këtë qytet. “Këtu kemi qënë dhe këtu do të jemi deri sa nata e madhe të na i mbyllë sytë dhe të mos i shohim më hallet tona”, më thotë personazhi i skalitur nga shkrimtari dhe regjisori Andrea Prifti në filmin “Lamtumirë Mik!”. Dhe sapo ai hesht, si për të marrë frymë e për të pritur radhën për të folur në filmin “Lamtumirë Fuat!”, (film që nuk besoj se do të xhirohet kurrë), mua më kalon nxitimthi ideja se vështirë të xhirohet një film për ty Fuat, pa shtirje e uri për pará e lavdi.

NJË BURRË-Aleksandër Bardhi

in Letërsi by

NJË BURRË-Aleksandër Bardhi

Mbrëmë takova një burrë.

Një burrë të imët, të fshehtë, të përhënur,
ku vetonin ato misteret e klithmave të ujit
në çastin kur takohen me tokën e zhuritur.

– Eja, – më tha.
Me mua do të të duket se s’do të vdesësh kurrë!

Dhe për aq sa bëhet një kryq në heshtje,
nisi një këngë.

Këngë për një satanike të vogël.
Si ato flakëzat e kaltra që ndizen nëpër erëra,
që tani shuhej e mpakej
diku lart në male duke mbledhur shkarpa për zjarret në shpellë.

Dhe pastaj heshti.
Heshti gjatë.
O, ç’heshtje e errët!
Si ajo heshtja e qilarëve
të freskët në vjeshtë,
ku verërat këndojnë këngë demonësh
vrarë pa gjyq netêve me hënë.

KËMISHA E LINDJES- Sueton Zhugri

in Letërsi/Tharm by

KËMISHA E LINDJES- Sueton Zhugri

Dikush thotë se
ka lindur me këmishë,
Tjetërkush i përgjigjet:
të lumtë,
të shkosh në varr
me kostum!
Është si atëherë
kur shpërthimet diellore sulen drejt hapësirës me formën e kravatave
me fyt të mbyllur…
Ofshamat i ndiejmë deri në tokë.
Rrezatimin e vdekjes
përthith shtresa e ozonit
si të ishte kapak i një syri të çeliktë
dhe
mburremi se
edhe njëherë ua hodhëm flakëve të ferrit…
Pa këto ulërima diellore nuk do kish
ngrohje globale as gënjeshtra
që i shkruajmë mbi qiell me satelitë.
Si për shembull:
“Në vlerat tona jemi të përjetshëm.”
Fati ynë qëndron në faktin se ne
ndodhemi një pikë më pas
asaj të një trajektoreje
të një plumbi që ka humbur
gjithë shpejtësinë e tij.
Ne i buzëqeshim fatit të një idioti
që nuk e njeh çastin e njohjes.
Unë dhe ti zotëri armik,
jemi një përqeshje kozmike
Klounë me kravata në dasmën e humbjeve,
por ndihemi se kemi lindur me këmishë…
Ditë e natë, natë e ditë…
Do vijë çasti që plumbi del
nga gryka e një arme më të fuqishme
Dhe zgjohemi si Adami me Evën
Nga lakuriqësia me plagën e mëkatit
thellë në shpirt…

24.4.2022

LUTJE PËR TË DASHUR DHEMBJEN-Francis Jammes

in Letërsi/Tharm by

LUTJE PËR TË DASHUR DHEMBJEN-Francis Jammes

 

(1868-1938)

Kam vetëm dhembjen time dhe s’dua kurrgjë tjetër.
Besnike e kam pasur, tani e kam më tepër.
Pse do më mbetej qejfi, përderisa në çastet
kur të poshtmen e zemrës shpirti po ma çepkaste
ajo gjendej këtu, e ulur përbri meje?
O Dhembje, hoqa dorë nga respekti ndaj teje,
se, jam i sigurt, kurrë s’ke për të më lëshuar.
E pranoj: je e bukur veç duke ekzistuar.
Je njëlloj si ata që s’ma braktisën kurrë
të trishtin kënd të zjarrtë të zemrës së sëmurë.
Je më e mirë, o dhembje, sesa një dashuri:
sepse e di që ditën kur do jem n’agoni,
ti pranë do më shtrihesh, në shtratin me mundime,
dhe do rrekesh sërish të hysh në zemrën time.

Përktheu: Alket Çani

Fragment-Rafael Noboa

in Letërsi/Tharm by

Rafael Noboa

Nuk e kam falur kurrë vëllanë tim binjak që më braktisi, më la vetëm, për gjashtë minuta të tëra në barkun e nënës sime. Gjashtë minuta në errësirë të thellë, ku pluskoja si astronaut i humbur në zbrazëtirën e pafund. Nga ana tjetër dëgjoja puthjet, pllaq-plluq, që i jepnin tim vëllai. Dalloja çdo tingull dhe secila nga ato puthje më përjashtonte akoma më shumë.
Ato gjashtë minuta, më të gjatat e jetës sime vulosën një të vërtetë të pakthyeshme: im vëlla do të ishte më i madhi, i parëlinduri dhe kanakari i nënës sime.
Që nga ajo ditë m’u bë zakon ta lija gjithnjë pas. Vrapoja i pari të dilja nga dhoma, shtëpia, shkolla, kinemaja – edhe pse e humbisja fundin e filmit. Nuk duroja dot më të isha i dyti.
Megjithatë, një ditë unë humba fillin. Atë ditë ishte ai që mori drejtimin dhe doli në rrugë para meje. Më kujtohet buzëqeshja e tij e ëmbël dhe e dëlirë teksa shikonte nga unë. Pikërisht në atë çast e goditi një veturë.  
Kur nëna dëgjoi zhurmën e përplasjes, doli me shpejtësi nga shtëpia dhe më kaloi pranë duke vrapuar. Me krahët drejt trupit të tim vëllai, ajo thërriste emrin tim.
Që prej atij çasti nuk ia korrigjova kurrë nënës gabimin.
« Unë vdiqa, kurse im vëlla mbijetoi »

Përktheu: Adriana Koxha

Unë vij prej andej-Mahmoud Darwish

in Letërsi/Tharm by

Unë vij prej andej-Mahmoud Darwish

Unë vij prej andej dhe kam kujtime
Lindur si gjithë të vdekshmit, e kam dhe unë një nënë
Dhe një shtëpizë me shumë dritare,
Kam vëllezër, miq,
Dhe një qeli burgu me një dritare të ftohtë.
Imja është dallga e rrëmbyer nga pulëbardhat,
Kam timen panoramë,
Dhe një fije bari më shumë.
Imja është hëna në skajin më të largët të fjalëve,
Dhe bujaria e zogjve,
Dhe ulliri i pavdekshëm.
E kam shkelur këtë tokë përpara se shpatat
Ta kthenin trupin e saj të gjallë në një tryezë të mbushur dëng.
Unë vij prej andej. Ia kthej qiellin nënës së saj
Sa herë që qielli qan për të.
Dhe lotoj që të më njohë një re e rikthyer
I mësova të gjitha fjalët e denja për gjyqin e gjakut
që të guxoja e të thyeja rregullat.
I mësova të gjitha fjalët dhe i shpërbëva një e nga një
Për të formuar një fjalë të vetme: Atdhe…

Përktheu: Arlinda Guma
 

Fat fshati-Arben Velo

in Letërsi/Tharm by

Fat fshati-Arben Velo
 

Në fshatin pa njerëz,
mua më ha zhdukja.
Marr frymë thellë, kollitem,
brinjët mbush me ajër.
Në rrugën kalldrëm,
metro kaq e bukur,
çdo gur ngjan
një kokë bashkëfshatari,
nga trupi e këputur.
 
Portat i hodhën gjerdheve si këmisha,
Dritaret i nderën mbi mure si bluza.
Çatitë si kapele vunë mbi kokë,
oxhakët kthyen si çibukë mbi buzë.
Shtëpitë
që torbat s’i mbanin dot,
Hopaa!
I mbartën në shpinë.
Dhe u nisën,
për rrugë.
 
Ikën larg.
Çfarë fati u ra,
e dinë bunarët e lotëve.
Si bizhu i groposën në tokë
qeshjet,
brengat,
kollën,
çdo lemzë.
Ca nuskëza trëndafilash
varën nxitimthi në qafën e kopshteve,
si hajmali kundër syrit të keq.
 
Kërcejnë tani në atë fshat
vetëm xhindet.
Kur erërat
oborreve u bien si def.

Si filloi poezia moderne/Gazmend Krasniqi

in Esé by

Gazmend Krasniqi

Charles Baudelaire
(9 prill 1821 – 31 gusht 1867)

U desh kohë që modernizmi të përcaktohej kështu siç e kuptojmë sot, po studiuesit pajtohen në idenë se një nga burimet kryesore të tij shihet poezia e Baudelaire-t, i cila zbulon anën estetike të të shëmtuarës dhe dhimbjes. Kodet estetike të Bukurisë dhe Sublimes nuk janë më absolute. Edhe i përzier në turmë, njeriu do të jetojë në vetmi. Bashkëkohorja, e sotmja, bëhet prirja e re në letërsi. Pra, fillesat duhen kërkuar te simbolizmi, i cili përfaqëson një numër prirjesh të ndryshme dhe përpjekjesh individuale. Çfarë kanë të përbashkët ata autorë, esencialisht është protesta kundër shoqërisë moderne dhe teorisë pozitiviste.
Të shohim poezinë programatike të simbolizmit, atë të quajtur “Përkime”:

Natyra është tempull ku kolona bujare
Shpërndajnë anembanë fjalë që s’merren vesh:
Njeriu ca pyje simbolesh përshkon përmes
Përgjuar prej tyre me shikime familjare.

Si jehona të gjata, të pleksura jehona,
Në një nyjë të vetme, të errët dhe të thellë
Siç rri ditë e plotë me natën humbellë,
U përgjigjen plot tinguj, ngjyrime dhe aroma.

Aroma të brishta janë, si një mish fëmije,
Të gjelbra si rudina, të ëmbla si magji,
Shpërbërë krejt disa, disa dehur prej lavdie.

Kanë shtrirje si gjërat tej në pafundësi,
Posi myshqet, temjani, rrëshira e pishave
Që këndojnë dalldisjen e shpirtit dhe shqisave.

Qëllimi i poetit është të ndjekë një sens intuite, me të cilin ai është i pajisur, por edhe me perceptimin analogjik te përkimet që përmbledhin aspektin letrar të metaforës, simbolit, krahasimit dhe alegorisë. Për të pasur këto përkime, duhet gjendur ambivalenca ndërmjet ndijimeve të ndyshme – aromave, ngjyrave, tingujve etj. Baudelaire aludon këto për fenomenin e sinestezisë, ku përzihen ndijimet me njëri – tjetrin. Në realitet kjo nuk mund të ndodhë, por metaforat e bëjnë të mundshme. Arti letrar mund të realizojë një fushë energjie. Ky art, që përmban një element deliri, sidoqoftë është një metodë. Në esenë “Arti romantik”, studim për piktorin Delacrois, Baudelaire thoshte se universi është një magazinë imazhesh dhe shenjash, të cilave imagjinata u akordon një vend dhe një vlerë relative. Në njëfarë mënyre, ai është një tagji që imagjinata duhet ta tretë dhe ta transformojë.
Ndryshe nga poezia e romantikëve, poezia e Baudelaire-t u adresua më tepër nga shpirti, sesa nga zemra. Ajo kishte si qëllim të trazonte zonat më të errëta të mendjes, pjesët përtej ndjeshmërisë së njeriut. Ajo krijoi një bukuri njerëzore jo gjithmonë të lirë nga pasioni, duke u zhytur më tepër në një atmosferë ferri, sesa parajse. Libri “Poema të vogla në prozë” është pjesë plotësuese e domosdoshme për vlerësimin e origjinalitetit të Baudelaire-it. I parë si vazhdim i ciklit “Tabllo pariziane” te “Lulet e së keqes”, ky vëllim vlerësohet si i pari projekt i përcaktuar qartë për të shkruar “në një prozë poetike, muzikore, pa ritëm e pa rimë, mjaft të rrjedhshme e mjaft të hallakatur për t’iu përshtatur lëvizjeve lirike të shpirtit, valëzimeve të ëndërrimit, tronditjeve të forta të ndërgjegjes”.
Siç thotë Elioti, Baudelaire është i pari poet francez që u bë fakt evropian, me gjithë traditën e madhe franceze. Simbolistët francezë, Arthur Rimbaud, Stephane Mallarme dhe pararendësi i tyre Charles Baudelaire, së bashku me kritikun dhe poetin Paul Valery, qenë paraqitur në Britani së pari nga poeti dekadent Arthur Symons në studimin “The Symbolist Movement in Literature” (1899).

1 4 5 6 7 8 182
Go to Top