Njeriu kërkon të shpëtojë prej papërsosmërive të jetës nëpëmjet dashurisë

Enida Sheshi Haxhi

Në filozofinë fenomenologjike, e cila fillon me Edmund Husserl-in dhe zhvillohet nga filozofë si Martin Heidegger dhe Hans-Georg Gadamer, argumentohet se ne nuk mund të kemi asnjë lloj qasjeje “të pastër” ose “objektive” ndaj realitetit. Duke u nisur nga ky këndvështrim, edhe me tekstet letrare presupozohet të jetë e njëjta gjë. Çdo përvojë leximi është e ndërmjetësuar nga vetëdija dhe nga mënyra jonë e të menduarit. Po kështu edhe poezia nuk është thjesht një objekt që ka një kuptim të brendshëm të përkufizuar, por është një fushë përvojash të mundshme.
Interpretimi i një vepre është një dialog mes lexuesit dhe tekstit. Ky dialog nuk është një dekodim i kuptimit të fiksuar të autorit, por një bashkëveprim ku lexuesi sjell në lojë përvojat, bindjet dhe ndjesitë e tij, duke formuar kështu një kuptim të ri. Sa lexues ka një vepër, po kaq kuptime të reja mund t’i jepen asaj.
Meqënëse ne e kemi pranuar se e vërteta nuk është absolute, atëherë çdo lloj kërkimi për të është në fund të fundit një akt subjektiv, një përpjekje e subjektit për të vendosur versionin e tij të së vërtetës. Kështu, kur interpretojmë një poezi, ajo që në të vërtetë bëjmë është se ne projektojmë mbi të perceptimet dhe përvojat tona, duke krijuar një kuptim që na shërben, jo domosdoshmërisht duke kapur një “të vërtetë” të vetë poezisë.
Madje, në këtë kontekst, akti i interpretimit nuk është përpjekje për të zbuluar një kuptim të brendshëm, por për të vendosur në të një kuptim që na përshtatet.
Në analogjinë e famshme të Platonit për shpellën, njerëzit shohin vetëm hijet e realitetit të vërtetë, të projektuar në muret e shpellës. Ata interpretojnë hijet, duke besuar se po shohin realitetin e vërtetë, por në të vërtetë po perceptojnë një version të kufizuar dhe të shtrembëruar të tij. Kjo është e ngjashme ose mund të merret si analogji me interpretimin e veprës.
Në një tekst, ne nuk jemi duke iu qasur një “të vërtete” të pandryshuar, por jemi duke krijuar një vizion të deformuar të tij, bazuar në perceptimet tona, si një akt që na mban të lidhur me perceptimet tona të kufizuara, pa qenë kurrë në gjendje që të arrijmë “realitetin” e plotë të vetë tekstit.
Filozofët ekzistencialistë si Jean-Paul Sartre dhe Simone de Beauvoir theksonin se ne jemi qenie të vetëprojektuara.
Në psikologjinë psikanalitike, termi “projeksion” përdoret për të përshkruar aktin e hedhjes së mendimeve, dëshirave dhe ndjenjave tona te një objekt ose person tjetër. Në një mënyrë të ngjashme, kur interpretojmë një poezi, ne shpesh projektojmë në të mendimet dhe ndjenjat tona. Kjo na lejon të shohim në poezi ato që ne dëshirojmë ose që kemi frikë t’i shohim, më shumë sesa ato që poezia në vetvete synon të thotë.
Si të thuash, poezia nuk është një enë ku ne gjejmë të vërtetën objektive të saj, por një pasqyrë ku reflektojmë veten tonë.
Këtu dalim te ideja se kur flasim për poezinë, flasim më shumë për veten tonë sesa për tekstin vetë.

***

Pasi lexova poezinë e Ana Castillo-s
” Unë kërkoj të pamundurën” te përkthyer nga Arlinda Guma për revistën “Defekt – Teknik” më ngacmoi sidomos një varg i saj.
A nuk thamë se kur përpiqemi ta interpretojmë poezinë flasim më shumë për veten sesa për atë vetë?
Epo le të dialogojmë pak me tekstin.
Poezia flet për dashurinë, se si do të donte vajza që ta dashuronin, me nje dashuri të përkryer, ideale, të pakushtëzuar me asgjë.

Poezia:

Unë kërkoj të pamundurën – Ana Castillo

Unë kërkoj të pamundurën: më duaj përgjithmonë.
Më duaj atëherë kur e gjithë dëshiira të jetë venitur.
Më duaj me mendësinë unike të një murgu.
Atëherë kur bota në tërësinë e saj,
dhe të gjitha ato që ti i konsideron të shenjta të këshillojnë kundër kësaj: më duaj edhe më shumë.
Kur zemërimi të mbyt dhe nuk ka emër: më duaj.
Kur çdo hap nga dera e shtëpisë në punë të lodh –
më duaj; dhe kur kthehesh nga puna për në shtëpi sërish, më duaj, më duaj.
Me duaj kur je i mërzitur –
atëherë kur çdo grua që sheh është më e bukur se e fundit që ke parë,
apo më patetike; më duaj siç më ke dashur gjithmonë:
jo si admirues apo si gjykatës, por me dhembshurinë që ruan për veten në vetminë tënde.
Më duaj teksa shijon vetminë tënde,
pritjen e vdekjes tënde,
misteret e mishit, teksa ai loton dhe shërohet.
Më duaj si kujtimin tënd më të çmuar të fëmijërisë –
dhe nëse nuk ke asgjë për të kujtuar –
përfytyro një kujtim, më vendos aty me ty.
Më duaj të vyshkur ashtu siç më deshe të re
Më duaj sikur të kem ekzistuar përgjithmonë –
dhe unë do të bëj të pamundurën
një akt të thjeshtë,
duke të dashur, duke të dashur ashtu siç unë di.

Përktheu: Arlinda Guma

Me vargun e fundit autorja thote “Do të të dua siç di unë,”
Këtu gjejmë thelbin e një paradoksi: ajo kërkon dashuri të përkryer nga tjetri, por në të njëjtën kohë pranon se dashuria që ajo jep është ashtu siç mundet dhe ashtu siç ajo di. Përballë këtij dyzimi, njeriu është kapur mes dëshirës për përjetësinë emocionale dhe pamundësisë së tij për ta ofruar atë në kthim.
Ajo që na vë përballë ky varg është fakti se dashuria është gjithnjë e mbështetur në kapacitetin individual, në botëkuptimin e secilit prej nesh dhe në përvojën tonë personale. Castillo, përmes vargut të saj, ndoshta na thotë se të kërkosh dashurinë e përkryer nga dikush është sikur të kërkosh nga bota një qiell pa re, ndërkohë që vetë jemi të paaftë të ofrojmë.
Por pse kërkojmë që dikush të na dojë me përsosmëri në një kohë kur vetë ne nuk mund të ofrojmë një dashuri të tillë? Ndoshta sepse njeriu ka një dëshirë të pashuar për të qenë i plotë, për t’u ndjerë i sigurt dhe i përkryer përmes dashurisë së tjetrit. Në këtë kërkim, iluzioni bëhet mburoja jonë ndaj dhimbjeve të realitetit. Ne ndërtojmë një kështjellë iluzionesh rreth partnerëve tanë, duke projektuar mbi ta fantazitë tona për dashurinë ideale.
Dashuria nuk është e përsosur dhe as nuk duhet të jetë.
Në fund të fundit, dashuria nuk është një akt absolut, por një proces që ndërtohet.
E gjithë përpjekja që bëhet për ta paraqitur atë si të përkryer, ndodh sepse njeriu kërkon të shpëtojë prej papërsosmërive të jetës nëpëmjet dashurisë.
Ndaj njeriu e idealizon dashurinë: jo për ta bërë të vërtetë, por për të bërë të përballueshme papërsosmërinë e jetës.