Author

Admin - page 41

Admin has 1825 articles published.

A mund të bëhesh shkrimtar duke ndjekur kurse të shkrimit letrar? – Gazmend Krasniqi

in Esé/Letërsi by

Revista defekt-teknik u drejtoi një pyetje disa shkrimtarëve dhe poetëve shqiptarë.
A mund të bëhesh shkrimtar duke ndjekur kurse të krijimit letrar?
A mund të mësohet shkrimtaria?
Disa prej përgjigjeve erdhën menjëherë, të tjera janë duke u shkruar si esé të veçanta; një prej të cilave është kjo që vijon, shkruar nga Gazmend Krasniqi:

    Gazmend Krasniqi

Unë mendoj se kurset e shkrimit letrar janë shumë të mira, por edhe shumë të këqija. Si çdo mjet që përdor njeriu. Varet se në dorën e kujt bie mjeti që t’i kuptohet vlera. 
Po marrim rastin kur janë shumë të mira.
Kam parë në këto shkolla – kur kam pasur rastin të asistoj aty – krijues që kalonin muaj e vite mbi një poezi, të cilën e botonin të vetme, me ISBN, e cila ishte më e mirë se 3-4 romanet apo 3-4 vëllimet poetike (me nga 100 poezi) që shkruajnë shumë prej shkrimtarëve e poetëve shqiptarë, me atë frymëzimin fët e fët, ku mungesa e thellë e formimit nuk ka nevojë të ceket.
Shkollat e shkrimit letrar janë si të gjitha shkollat e artit, që të mësojnë zanat, por jo medoemos të bëjnë artist. Artist ose je, ose nuk je. Gjë që e mëson gjatë procesit krijues.
Jam (bashkë)autor në një libër që quhet “Arti i poezisë”, i cili është i natyrës së shkrimit krijues. Nuk do ta kisha shkruar, nëse do të ekzistonin në shqip libra të tillë. Do ta kisha përdorur kohën për krijimtari. Por libra të tillë i shoh më se të domosdoshëm. Po të kishim disa kurse të mira të shkrimit krijues, niveli i shkrimit dhe i diskutimit mbi letërsinë do të rritej dhe do te krijonte hendekun e pakapërcyeshëm me amatorizmin fatal të letërsisë sonë.
Fatkeqësisht, këtë amatorizëm dhe shkëputje nga rrjedhat botërore, te ne e mbështesin edhe qarqet akademike, me trajtimin historiko-kulturor që i bëjnë letërsisë shqipe. Të mos flasim për mekanizmin anti-kulturë të çmimeve letrare. Ky mentalitet, në një kohë globalizmi si e jona, pra kur nuk kemi arsye t’i vëmë pengesa vetes, është dramatik për fatin e letrave shqipe.
Në këto shkolla, fillimisht mëson se çfarë të lexosh (që do të thotë se çfarë nuk duhet të lexosh), kushti numër një për të hyrë në botën e letërsisë. Në internet, për shembull, mund të gjendet lista që u rekomandonte Donald Barthelme studentëve të tij. Për fat, kemi të përkthyer në gjuhën shqipe librin “Letra një shkrimtari të ri”, i Mario Vargas Llosa-s, i cili duhet të jetë libër jastëku për këdo që mendon se do të shkruajë romane. Nuk më intereson Llosa shkrimtar, por kur shkruan për letërsinë, gjithmonë është impresionues.
Leximet, edhe për lexuesin më të thjeshtë, kërkojnë një sistem. Kjo shpjegon faktin se librat më të lexuar të kohëve të fundit i përkasin shkrimtarit George Orwell, mënyra më e mirë për të mos e kuptuar këtë sistem. Ngatërrohet roli i misionarit me atë të shkrimtarit. Nuk bëhet dallimi i shkrimtarit të periferisë me atë të qendrës.
Letërsia duhet të flasë përmes kanoneve të saj letrare, dhe jo disiplinave të tjera që bota moderne i ka nxjerrë më vete.
Ka edhe të mira të tjera, por forma kushton shtrenjtë, do të thoshte Paul Valery, çka do të thotë se nuk duhej të mbyllej me një përgjigje kaq telegrafike diskutimi i kësaj teme, shenjë se po pajtohemi me fatin e njeriut postmodern.

You might be interested in

KOHË ME DIELL-Gazmend Krasniqi

KOHË ME DIELL-Gazmend Krasniqi Ikin avionët dhe zogjtë,Dhe heshtja, si gjithnjë me pak mund, Ngre skeptrin e ndryshkur;Sa, edhe qyteti

SPIRALJA E LLAVËS-Klara Koli

in Letërsi/Tharm by

SPIRALJA E LLAVËS-Klara Koli

 

Spiralja e llavës rrethon

dy rrathët e syve të mi

në qendër të llambës së mbushur me det.

S’di ç’t’i bësh asaj që ndien,

që asfaltin e ndan përgjysmë si çokollatë,

timonin e kthen nga retë,

rrugës për te krijesat me fije qelqi në trup.

Dhe kokën ke për të zhytur në rërën e plazhit

si zogjtë e farave,

sa herë të thyhet qoftë edhe njëra prej tyre.

Asnjë dallgë nuk do të duash të kapërcesh

kur të shikosh njerëz që u kanë ngjitur

dy kokrra rrushi në vend të syve.

Vizato ndonjë vetëtimë qiellore në sytë e tyre,

asgjë më tepër.

Do kuptosh se mirë është të rrish larg

faraonëve që shpresojnë vetëm siguri materiale.

Do të duhet të bësh gjithçka,

që t’u japësh jetë syve të tyre,

në kushedi sa brigje do kërkosh

parfumin e tyre të trupit…

Shtrihu në mes të plazhit,

çadrat rreth teje do të duken nga sipër si kërmij të frikësuar.

Mos e nis sikur të ishe punëtor hamall,

duke ngarkuar e shkarkuar mbeturina akulli

në strehën e tyre, as me ilaçe s’do t’i lumturosh.

Ndiz një zjarr dhe dëgjo tingujt e sonatës së zemrës, fli afër tyre në dhomën e detit,

do kuptosh se ç’është në të vërtetë ajo gjë që të çmendi.

You might be interested in

Për të degdisur fundin-Klara Koli

Për të degdisur fundin-Klara Koli Më rrëshqet duarveylli bishtsalamandërme të cilin doja të zbukuroja dhjetorin e ditëve të mia,për të

Lutja/Klara Koli

Lutja/Klara Koli Në këtë kohë të athëtirtëmë ndih o qiell,merr peshqirin që than më mirë ujërat e kësaj plagee dëgjomë

Mbuluar me gjethe në pyll-Sueton Zhugri

in Letërsi/Tharm by

Mbuluar me gjethe në pyll-Sueton Zhugri

 

Mobilje-gjethe-poliestër
flokë-fytyrë-lëkurë-alabastër
Muret njohin frymën dhe afrohen
T’i shohësh sytë e saj do të thotë të biesh në një hon:
Na e falni rrëmujën!
Por gjithçka është në vendin e saj të përsosur, gjithcka ndodhet aty ku prehet fjala: befas!
Shtëpia ka gojë, pëshpërit, të fërkohet me push këmbëve, dhe në shpirt ndjen një mjau…
E dhimbshme do thoje ti, por unë më s’e di,
nëse flet ti apo shtëpia
Letrat e bixhozit hedhur mbi tavolinë
dhe dysheme. Ka thirrje kujtimesh kur
rubineti i ndryshkur gërvin dhe pështyn
me gulçe një ujë të zi:
Na falni me rrëmujën! sërish muret si të vizatuara,
Gjithçka e përsosur në lëmshin e saj
Unë jam i falur, i flakur këtu, jam pjesë e orendive,
ja fotografia bardhezi e fëmijërisë në mur
epur anash dhe ora pa kapak me
akrepat që duket sikur koha i ka shtrembëruar
Këtu jemi të gjithë të zhveshur
Gjenitalet janë gjetheorendi,
Mbulohemi nga letra e mureve
— një vezë të zier? – pyet ti
Por unë po shoh si varen gurët e të shkuarës nën tavan në dritën e një abazhuri të kalbur
– hape sirtarin, do gjesh një kuti me puthje
që s’ti kam dhënë kurrë.
Merri dhe ik dhe nëse kthehesh herë tjetër këtu, mbylle derën pas teje…
Unë jam një orendi dhe kjo që ndjej
e bën kaq të besueshme këtë shtëpi,
sikur të isha i mbuluar me gjethe në pyll.

15.12.2022

You might be interested in

NATËN NËN QIELL-Sueton Zhugri

NATËN NËN QIELL-Sueton Zhugri Kjo është anija dhe ne të dy mblidhemi dritareve duke numëruar flakërimat e çuçurisim; Ti thua:Fryma

Algoritëm shpresash-Sueton Zhugri

Algoritëm shpresash-Sueton Zhugri Kur sheh detin në furtunëçdo gjymtyre e tij bie përsipër një tjetre ngjitur. Grushte gjigante shkume shpërthejnë

A mund të bëhesh shkrimtar duke ndjekur kurse të krijimit letrar?-Arbër Zaimi

in A(rt)ktivizëm/Esé/Letërsi by

Revista defekt-teknik u drejtoi një pyetje disa shkrimtarëve dhe poetëve shqiptarë.
A mund të bëhesh shkrimtar duke ndjekur kurse të krijimit letrar?
A mund të mësohet shkrimtaria?
Disa prej përgjigjeve erdhën menjëherë, të tjera janë duke u shkruar si esé të veçanta; një prej të cilave është kjo që vijon, shkruar nga Arbër Zaimi:

    Arbër Zaimi

A mund të mësohet shkrimtaria – po shkrimtaria nuk mund të formohet ndryshe, pos se të mësohet. A mund të mësohet në shkollë pastaj kjo është tjetër pyetje. Por padyshim që shkolla ndihmon, mund të të përafrojë me teknika e taktika, mund të të japë mjete për të zbërthyer mjeshtërinë dhe stilin e autorëve të tjerë, teksa përpiqesh të krijosh të tuat (jo vetëm mjeshtëri e stil, por edhe mjete zbërthyese e bashkuese).

E sigurt është se njeriu nuk mund të rrijë vetëm me veten e vet dhe nga ndonjë forcë mistike e brendshme t’i vijë vepra. Por fatkeqësisht sot ka mijëra shkrues që nisen pikërisht nga bindje të ngjashme, e pasandaj shumë syresh frustrohen kur veprat e tyre nuk marrin konsideratë prej njohësish të artit – edhe pse ndodh të marrin pëlqimet e lexuesve rastësorë në rrjete sociale. Çka ka rëndësi kjo, mund të thotë dikush, fundja secili ka shijen e vet, dhe s’është shija e lexuesit të kualifikuar apo të sprovuar më e rëndësishme se ajo e një tjetri. Një gjykim i tillë, që e çon analizën drejt sasiores e që përjashton dallimin cilësor, mund të bëjë psh. që dikush të thotë se kënga e re e Elvanës dhe e Kanyes është vepër arti më e arrirë se sa 4’33’’ e John Cage, meqë ka pakrahasimisht më shumë views në youtube. Mandej del edhe ndonjë video e ndonjë qeni akrobat që merr më shumë views akoma, dhe do themi se qeni akrobat është artist edhe më i mirë? Jo, thjesht po ngatërrojmë manipulimin e vëmendjes së publikut, që është mision i marketingut, me misionin e estetikës që është zgjerimi i fakulteteve ndjesore të njeriut. Teksa anestetika është ajo që t’i mpin ndjenjat, të topit e të vë në gjumë, estetika është ajo që t’i spreh, të trondit, ta shumëfishon gjendjen e të qenit i zgjuar, s’të lë të vësh gjumë në sy, të ballafaqon me mahnitësen po edhe pështirosësen, me çmeritësen e revoltuesen, me epshin e me neverinë, e me një sërë ndjenjash të tjera të forta që mund ta çojnë trurin e shqisën edhe më larg se teleskopi i ri i NASA-s.

Por a mund ta nxëmë këtë aftësi estetike në shkollë? Jo tërësisht, jo doemos, jo thjesht në shkollën si mekanizëm instruksioni në duart e një pushteti privat apo publik. Teksa vetëm e nga vetja është e pamundur, as thjesht me shkollë nuk do të thotë që arrin të bëhesh. Duhen lexuar shumë e shumë libra, parë shumë e shumë filma e vepra artesh të tjera. Mandej pjesa më e madhe e tyre duhen harruar, një pjesë duhen urryer e një pjesë duhen dashuruar, po gjithsesi duhen diskutuar me të tjerë. Ndërkohë duhet jetuar jeta me kuriozitet për valët dhe skutat e saj, duhen hapur kufijtë e vetes për të lejuar rrethana e persona të infiltrohen në ty, e duhet stërvitur mendja që ta kuptojë secilin, pa e humbur pikëpamjen e vet. Ai që nuk e gdhend aftësinë për ta kuptuar thellë secilin, nuk bëhet dot shkrimtar, ndërsa ai që humb pikëpamjen e vet, ai s’ka as ç’të shkruajë. Mandej duhet guximi për të shkruar, të cilin rrallë e kanë ata që kanë vërtet shije – sepse ç’është shija fundi i fundit, pos përbuzje e shijes së tjetrit. Frika më e madhe e një të tilli nuk do të ishte prej indiferencës e harresës, se sa prej lajkave që mund largqoftë t’i vijnë “nga ata që s’marrin vesh”. Ngjan si përshkrim snob ky që sapo i bëra shkrimtarit. Po nga ana tjetër shkrimtarët rrallë kanë fatin të lindin aristokratë e pasanikë – mirëpo as punëtorë e fshatarë nuk mbeten. Ata vërtet lundrojnë snobërisht në lagunat e përditshmërive tona, me një vëmendje përimtësuese por shpesh të çinteresuar për punët e botës, teksa presin herën e madhe kur do t’i ngrenë velat e do të dalin në oqean.

You might be interested in

A mund të bëhesh shkrimtar duke ndjekur kurse të krijimit letrar?

in Letërsi by

Revista defekt-teknik u drejtoi një pyetje disa shkrimtarëve dhe poetëve shqiptarë.
A mund të bëhesh shkrimtar duke ndjekur kurse të krijimit letrar?
A mund të mësohet shkrimtaria?
Disa prej përgjigjeve erdhën menjëherë, të tjera janë duke u shkruar si esé të veçanta, të cilat do të publikohen në ditët në vazhdim.
Këtu mund të lexoni disa prej përgjigjeve:

   Si të bëhesh romancier…

  Luan Rama

Sot të shkruarit e librave ka hyrë mesa duket në një fazë moderne. Dikur, në kohën e romancierëve të mëdhenj të shekullit XIX dhe XX, shkolla për tu bërë shkrimtar nuk kishte. Aktualisht, teknologjitë moderne si duket kanë krijuar mundësinë e krijimit të këtyre shkollave dhe kurseve të specializuara online apo direkt, siç janë shkollat e tjera të formimit artistik. Ateliere të tilla ka kudo në Francë, në qytete të mëdha apo të vogla. Madje ka dhe kurse që drejton një shkrimtar, kuptohet me pagesë, i cili ndjek mësimin e shkrimit nga idea, shkrimi dhe realizimi përfundimtar i romanit, novelave, tregimeve, etj. Por ka dhe shkolla më të mëdha që drejtohen nga disa shkrimtarë ku secili jep leksionet e tij të personalizuara ku njëri ka si objekt sesi ta letrarizosh një ngjarje reale, si të shkruash biografi, etj. P.sh. shkrimtarë të njohur si Eric Emmanuel Schmitt, i perkthyer disa herë edhe në Shqipëri, apo Bernard Werber, Bernard Minier, Florence Sultan, etj, janë pedagogë të këtyre shkollave, shoqërojnë projekte konkrete të atyre që duan të shkruajnë. Pra në këto ateliere mëson mbi skemën tregimtare, principet bazë të shkrimit, trajtimin e tekstit, si ta bësh atë intim, etj. Një nga këto shkolla është në Paris, École des écrivains», (Shkolla e shkrimtarëve). Por mjaft interesante duken ato të Nouvelle Revue Français nën kujdesin e Gallimard-it në Paris ku jepen leksione si në një universitet, me ateliere të veçantë, p.sh.: si krijohet një personazh, ç’është stili dhe si ta krijosh atë, ç’ndodh kur je para letrës së bardhë, etj., etj., çka lidhet me procesin krijues. Zakonisht, letrarët e mëdhenj nuk kanë lindur nga shkollat, kurset, etj. Por një formim i tillë mbase do të sjellë një ditë të kemi shkrimtarë, që duke pasur një lloj talenti, të arrijnë të bëhen zëra të dukshëm në peizazhin letrar.

      Neviana Shehi
 

Është pak e besueshme se shkolla për shkrimtartë bën vërtet shkrimtar. Herë – herë janë përmendur edhe kurse e laboratorë krijues për ata që duan të bëhen shkrimtarë, por as kjo nuk ka qenë ndonjë tregues se vërtet bëhesh shkrimtar. Në fakt, gjatë shkollimit tonë, në lëndën e gjuhës dhe letërsisë shqipe kemi bërë hartime me tema të ndryshme, të cilat pak a shumë kanë qenë një pasqyrë e mirë për të parë se si ka funksionuar imagjinata jonë. Sado pak kemi mësuar edhe për teknikat dhe mënyrën e rrëfimit. Pra, mundësia e parë për të shkruar tregim apo (vjershë) poezi, na është dhënë gjatë shkollimit.
Por, të paktë kanë qenë ata që më pastaj kanë vazhduar me prozën apo poezinë, sepse për diçka të tillë mbi të gjitha nevojitet leximi pothuaj i përditshëm, që mundëson zhvillimin e imagjinatës, por edhe pasurimin e gjuhës si element kryesor në thurjen e rrëfimit ose shprehjen në vargje përmes figurave stilistike.
Natyrisht, secili krijues ka mënyrën e vet specifike të krijimit, e cila kërkon shumë punë e sakrificë. Së paku këtë e tregon edhe përvoja e shkrimtarëve më të shquar që ka njohur njerëzimi. Është utopike të mendohet se ndonjë shkollë mund të të bëjë shkrimtar. Sepse akti i shkrimit është çështje individuale, është njëlloj zeje e cila zhvillohet vetëm përmes leximit permanent, që mundëson zhvillimin e imagjinatës, kurse imagjinata hap shtigje drejt formave të reja të shprehjes së asaj që është shpirtërore….

 Qazim Muska

Po, është e vërtetë që ka shkolla në botë ku përgatiten shkrimtarë, madje dhe shkolla për përgatitjen e poetêve si ne Amerikë e gjetkë. Nuk di konkretisht si funksionojnë, çfarë mësojnë, mbi ç’programe e kanë ndërtuar mësimdhenien, por mendoj se të bësh një shkollë për t’u bërë shkrimtar nuk është kusht për t’u bêrë i tillë. Poet edhe më e pamjaftueshme. Shkolla të jep dijen, përvojat, edhe teknikat a ndonjë element tjetër ndihmës (dua ta theksoj këtë – ndihmës), po kurresesi talentin. Si çdo profesion tjetër, talenti është themeli i një suksesi, sigurisht, me punë të madhe e përkushtim. Po talenti në art merr njê domethënie të veçantë, sepse ka tê bëjë me mënyrën e perceptimit të gjërave, me intuitën krijuese, me fantazinë dhe me ndjeshmërinë, veti këto që nuk mund të mësohen në shkolla. Shembuj gjenish që kanë arritur të japin kryevepra botërore të artit pa ndonjë shkollë të tillë, madje edhe pa ndonje shkollim të mirëfilltë, ose që i kanë braktisur shkollat e universitetet ku kanë qenë duke studiuar, disa përgjithmonë e disa duke u kthyer në autodidaktë, ka pafund në historinë e njerëzimit, prej antikitetit e deri më sot. Përfundimisht, mendoj se shkrimtaria, se pari ka nevojê për talent; dija, kultura, njohuritë e ndryshme, që mund të merren në shkolle apo në mënyrë autodidakte janë, padyshim, shumë të rëndësishme.

Ilustrimi: Jill Calder

Peizazh i bardhë-Ajkuna Dakli

in Letërsi/Tharm by

Peizazh i bardhë-Ajkuna Dakli

 

U zgjova me një kundërmim erëmirë
sepetesh,
që fshehin qëndisma pajash për dasma
që s’u bënë kurrë,
puplin, mëndafsh dhe lule të bardha,
fantazma të brishta dashurish të pajetuara,
që dot nuk vdesin,
mbeten përjetësisht në ajër,
si re që ikin dhe vijnë,
fshehur pas rrezesh gënjeshtare dielli.

Është e diel.
Jashtë bën ftohtë
dhe një shtresë e hollë dëbore ka zbutur
kujtesën e rrugëve.

You might be interested in

Mbrëmje dimri-Ajkuna Dakli

Mbrëmje dimri-Ajkuna Dakli   Pas një furtune qyteti gdhiu papriturme fytyrën vulosur nga një pamje e zbehtë.Ka ardhur dimri. I

Van Ghog-Ajkuna Dakli

Van Ghog-Ajkuna Dakli   E di, shpesh i ngjaja një fushe me grurë që i gëzohet shpejt e shpejt një

Vetëm në Rusi i kushtojnë rëndësi të madhe poezisë: vrasin njerëz për të/Osip Mandelstam

in A(rt)ktivizëm/Letërsi by

A ka ndonjë vend tjetër ku poezia është një motiv kaq i zakonshëm për të vrarë?

Osip Mandelstam

Osip Emilievich Mandelstam ishte poet dhe eseist rus me origjinë polako-hebreje. Ai ishte bashkëshorti i Nadezhda Mandelstam-it dhe një nga anëtarët e shquar të “shkollës akmeiste” poetike. U arrestua nga regjimi stalinist në vitet 1930 për një poezi dhe u dërgua në internim bashkë me gruanj. Pas njëfarë pezullimi, u transferuan në Voronezh. Sidoqoftë, në 1938 Mandelstam-i u arrestua përsëri dhe u dënua të qëndronte në një kamp në Siberi. Vdiq në një kamp internimi në të njëjtin vit.

Vitet e para

Mandelstam-i u lind në Varshavë më 3 Janar, 1891 (atëherë pjesë e Perandorisë Ruse). Prindërit e tij ishin hebrenj të pasur polakë. Babai i tij, tregtar lëkure, mundi të merrte leje për t’u vendosur në lindje dhe pak pasi u lind Osip-u, familja u vendos në Shën Petersburg. Në vitin 1900, Mandelstam-i i vogël u pranua në shkollën e shumëkërkuar Tenisef. Poezitë e tij të para u botuan në vitin 1907 në kalendarin vjetor të shkollës.

Në prill të vitit 1908, Mandelstam-i vendosi të studionte letërsi dhe filozofi në universitetin e Sorbonës në Paris, por si përfundim u largua vitin e ardhshëm për të studiuar në universitetin e Heidelberg-ut, Gjermani. Në vitin 1911 vendosi të vazhdonte studimet në universitetin e Shën Petersburgut, ku hebrenjtë nuk lejoheshin të studionin fenë. Mandelstam-i, megjithatë, e ndryshoi fenë e tij në metodizëm dhe hyri në universitet në të njëjtin vit. Megjithatë, nuk i kreu studimet atje.

Pas Revolucionit Rus të vitit 1905, Mandelstam-i për një periudhë shkroi poezi të frymës intensive populiste, por më vonë u lidh ngushtë me simbolizmin. Në vitin 1911, së bashku me disa poetë të tjerë të rinj rusë, themeluan “Klubin e poetëve”, nën udhëheqjen zyrtare të Nikolai Gumilyov-it dhe Sergei Garadietsky-t. Bërthama e këtij grupi u bë e njohur si “akmeistët”. Mandelstam-i shkroi Manifestin e Lëvizjes së Re në Poezi, të titulluar Agimi i Akmeizmit (1913, botuar më 1919). Në vitin 1913 botoi përmbledhjen e tij të parë me poezi të titulluar “Guri”. Kjo përmbledhje u ribotua në vitin 1916 me të njëjtin titull, por e pasuruar me poezi shtesë.

Martesa dhe familja

Thuhet se Mandelstam-i ka pasur një lidhje me poeten Anna Akhmatova. Ajo këmbënguli gjatë gjithë jetës së saj se marrëdhënia e tyre ishte një miqësi e thellë, jo erotike. Gjatë vitit 1910, ishte fshehtaz i dashuruar me një princeshë gjeorgjiane dhe zonjë laike në Shën Petersburg, Salomea Andronikova, së cilës i kushtoi poezinë e tij “Salominka” (1916).

Në vitin 1922 poeti u martua me Nadezhda Khazina-n, motra e poetit Jevgeny Khazina, në Kiev, ku ajo jetonte me familjen e saj. Mandelstam-i, megjithatë, vazhdoi të tërhiqej nga gra të tjera, ndonjëherë aq seriozisht sa kjo kërcënonte martesën e tyre; si për shembull me Olga Waxel-in në vitet 1924-1925 dhe Maria Pietravich-in në vitet 1933-1934. Pavarësisht kësaj, Nadezhda e shoqëroi më vonë në mërgim dhe arriti t’i mësonte përmendësh të gjitha poezitë e tij që të mos humbisnin dhe shumë më pas “apostalizimit” metodizoi ribotimin fshehtas të një pjese të veprës së tij.

Periudha e pjekurisë, persekutimi politik dhe vdekja

Në vutin 1922 Mandelstam-i dhe Nadezhda u transferuan në Moskë. Në të njëjtën kohë, në Berlin u botua përmbledhja e dytë poetike e poetit, Tristia. Për shumë vite më pas e braktisi pothuajse tërësisht poezinë, duke shkruar kryesisht ese, kritikë letrare, kujtime. Si mjet jetese, përkthente letërsi të huaj në rusisht (19 libra në 6 vite) dhe ishte korrespondent gazete.

Në vjeshtën e vitit 1933, Mandelstam-i kompozoi poemën “Epigrami i Stalinit”, të cilën e lexoi në disa tubime të vogla private në Moskë. Poema ishte një kritikë për “Kremlinin Kaukazian”. Gjashtë muaj më vonë, në vitin 1934, Mandelstam-i u arrestua. Megjithatë, pasi u mor në pyetje për poezinë, nuk u dënua me vdekje apo me punë të detyruar në Gulag, por me dënimin më të lehtë të internimit në qytetin Cherdin në rrëzë të Uraleve, ku shoqërohej nga gruaja e tij. Pas një tentative vetëvrasjeje dhe ndërmjetësimi nga Nikolai Bukharin-i, dënimi u reduktua në një ndalim të thjeshtë për të jetuar në Moskë ose në qytetet më të mëdha të BRSS. Mandelstam-i dhe gruaja e tij zgjodhën të jetonin në Voronezh. I inkurajuar, Mandelstam-i iu kthye poezisë dhe shkroi përmbledhjen e Fletoreve të Voronezhit, ku përfshihej cikli i poezive “Vargje për ushtarin e panjohur”. Shkroi gjithashtu poezi që dukej se lavdëronin Stalinin (si “Oda për Stalinin”). Megjithatë, në vitin 1937, me fillimin e “Terrorit të Madh”, estabilshmenti letrar filloi ta sulmonte Mandelstam-in përmes shtypit, fillimisht në nivel lokal dhe së shpejti nga Moska, duke e akuzuar për “pikëpamje anti-sovjetike”. Pranverën e ardhshme, poeti dhe gruaja e tij morën një ftesë qeveritare për pushime jo shumë larg Moskës. Pas mbërritjes së tyre atje, në maj të vitit 1938, Mandelstam-i u arrestua (më 5 maj, sipas dokumentit të kampit të datës 12 Tetor, 1938, nënshkruar nga Mandelstam-i) i akuzuar për “veprimtari kundër-revolucionare”. Tre muaj më vonë, më 2 Gusht, 1938, poeti u dënua me pesë vite në “kampe riedukimi”. U dërgua në kampin e transferimit Vtoraya Rijeka (“Lumi i dytë”) afër Vladivostok-ut dhe prej andej arriti t’i dërgonte fshehtas një mesazh gruas së tij, duke i kërkuar t’i dërgonte rroba të ngrohta. Kurrë nuk i mori dhe, sipas disidentit Barlaam Salamov (siç shkruante në tregimin e tij të shkurtër “Brand nga Cherry”), u la të vdiste nga të ftohtit dhe uria.
Profecia e Mandelstam-it u realizua (edhe) në personin e tij: “Vetëm në Rusi i kushtojnë rëndësi të madhe poezisë: vrasin njerëz për të. A ka ndonjë vend tjetër ku poezia është një motiv kaq i zakonshëm për të vrarë?” Nadezhda Mandelstam shkroi kujtimet e jetës dhe të ditëve të saj me burrin e saj në librin “Shpresa” në vitet e dëshpërimit (1970) dhe në librin “Shpresa e Braktisur”. Gjithashtu arriti të mirëmbante një pjesë të konsiderueshme të veprës së tij të pabotuar.

Kujtimi i tij

Në vitin 1956, gjatë “apostalizimit” të Nikita Hrushovit, Osip Emilievich Mandelstam u rehabilitua dhe u çlirua nga akuzat kundër tij të vitit 1938. Më 28 Tetor, 1987, në kohën e Mikhail Gorbaçovit, Mandelstam-i u çlirua nga akuzat e vitit 1934 duke u rehabilituar plotësisht.

Asteroidi 3461 Mandelstam, i zbuluar në vitin 1977 nga astronomi sovjetik Nikolai Chernich, mori emrin e poetit.

Përktheu: Shpendi Shakaj

You might be interested in

EPITAF-Gérard de Nerval

in Letërsi/Përkthim/Tharm by

EPITAF-Gérard de Nerval

 

Jetoi herë i gëzuar si zogu në pemishtë,
I dashuruar, moskokëçarës, zemërndjerë,
Herë i zymtë e ëndërrtar si Klitandër i trishtë.
Një ditë prej ditësh i trokitën në derë.

Ishte Vdekja! Atëherë ta priste pak iu lut
Sa t’i vinte dhe pikën sonetit të fundit;
Dhe pastaj pa u prekur, shkoi drejt e u fut
N’arkëmortin e ftohtë ku i dridhej trupi.

Gjithçka desh të dinte, por asgjë nuk njohu.
Kishte qenë përtac, historitë me ç’thonë,
Pendën në kallamar e ngjyente shumë rrallë.

Dhe kur erdhi çasti, nga kjo jetë i lodhur,
Që vdekja e rrëmbeu, një natë dimri të vonë,
Iku duke thënë: “Pse kisha ardhur vallë?”

 

Përktheu: nga Alket Çani

You might be interested in

SHAH-Jorge Luis Borges

SHAH-Jorge Luis Borges Në këndin e tyre lojtarët fillikatëGurët e ngadaltë lëvizin. Skakiera,Ku dy ngjyra urrehen si kurrë ndonjëherë,Nën ligjin

Në tango me një yll-Sueton Zhugri

in Letërsi/Tharm by

Në tango me një yll-Sueton Zhugri

 

Të mendosh që me gjithë cicërimat e tyre
paraardhësit e zogjve
janë dinosaurët.
Të pohosh që gjuha e një violine
rrjedh nga e pëllitura e lopës
E pabesueshme, por e gjitha,
mëse e vërtetë.
Pa njërën nuk do të kishte lindur tjetra.
Një planet,
më pas një hënë,
një valë radioje,
një lule, vullkan, ujvarë,
një urim
një shpirt që fishkëllen mes gjethesh

kapur me erën përdore…
nuk ka gjumë të përjetshëm
në një qiell të djegur nga dëshira,
thjesht shihi qeniet
si vezullim yjesh
në vallë-zim.

20.11.2022

You might be interested in

NATËN NËN QIELL-Sueton Zhugri

NATËN NËN QIELL-Sueton Zhugri Kjo është anija dhe ne të dy mblidhemi dritareve duke numëruar flakërimat e çuçurisim; Ti thua:Fryma

Algoritëm shpresash-Sueton Zhugri

Algoritëm shpresash-Sueton Zhugri Kur sheh detin në furtunëçdo gjymtyre e tij bie përsipër një tjetre ngjitur. Grushte gjigante shkume shpërthejnë

Disa fragmente nga një intervistë e filozofes dhe shkrimtares SIMONE DE BEAUVOIR dhënë për The Paris Review, viti 1965

in A(rt)ktivizëm/Feminizëm by

SIMONE DE BEAUVOIR

Është shumë e vështirë ta rishikosh të shkuarën pa mashtruar paksa. Dëshira ime për të shkruar ka nisur shumë herët. Kam shkruar tregime në moshën tetë vjeçare, por plot fëmijë e bëjnë këtë. Kjo nuk do të thotë se ata kanë një vokacion për të shkruar. Ndoshta, në rastin tim, vokacioni mund të jetë forcuar sepse kisha humbur besimin fetar. Është gjithashtu e vërtetë që, kur lexoja libra që më preknin thellë, si p.sh. The Mill on the Floss, të George Eliot-it, doja me të gjithë forcën e shpirtit që të isha si ajo, dikush librat e së cilës do të lexoheshin, librat e së cilës do t’i preknin lexuesit.

***

Studimi i anglishtes ka qenë një nga pasionet e mia që nga fëmijëria. Ekziston një pjesë e letërsisë për fëmijë në anglisht, shumë më simpatike se ajo që ekziston në frëngjisht. Më pëlqente të lexoja Alice in Wonderland, Peter Pan, George Eliot-in dhe madje edhe Rosamond Lehmann-in.

***

E kisha zili jetën universitare angleze. Unë jetoja në shtëpi. Unë nuk kisha një dhomë timen. Në fakt, nuk kisha asgjë fare. Dhe megjithëse ajo jetë nuk ishte e lirë, ajo lejoi privatësinë dhe kjo më dukej e mrekullueshme.

***

Më pëlqeu shumë A Room of One’s Own, ku flet për gjendjen e grave. Është një esé e shkurtër, por që u bie në kokë gjërave. Ajo shpjegon shumë mirë pse gratë nuk munden të shkruajnë. Virginia Woolf është një nga gratë shkrimtare që më ka interesuar më së shumti. Keni parë ndonjë foto të saj? Një fytyrë jashtëzakonisht e vetmuar… Në njëfarë mënyre, ajo më intereson më shumë se Colette. Në fund të fundit, Colette është shumë e përfshirë në lidhjet e saj të vogla të dashurisë, në çështjet shtëpiake, lavanderi, kafshët shtëpiake. Virginia Woolf është shumë më e gjerë.

***

Studimet më dhanë vetëm një njohuri shumë sipërfaqësore të filozofisë, por e mprehën interesin tim për të. Përfitova shumë nga të qenit mësuese—domethënë nga aftësia për të shpenzuar shumë kohë duke lexuar, shkruar dhe duke edukuar veten. Në ato kohë, mësuesit nuk kishin një program shumë të rënduar. Studimet më dhanë një bazë solide, sepse për të kaluar provimet e shtetit duhet të eksplorosh fusha për të cilat nuk do të shqetësoheshe nëse do të merreshe vetëm me kulturën e përgjithshme. Ato më dhanë një metodë të caktuar akademike, që ishte e dobishme kur shkrova The Second Sex dhe që ka qenë e dobishme, në përgjithësi, për të gjitha studimet e mia. Dua të them, një mënyrë për të kaluar nëpër libra shumë shpejt, për të parë se cilat vepra janë të rëndësishme, për t’i klasifikuar ato, për të refuzuar ato që janë të parëndësishme, për të përmbledhur, për të shfletuar.

***

Në kohën time ishte e pazakontë të botoheshe kur ishe shumë i ri. Sigurisht, kishte një ose dy shembuj, si për shembull Radiguet, i cili ishte një mrekulli. Vetë Sartri nuk u botua deri sa ishte rreth tridhjetë e pesë vjeç, kur dolën Nausea dhe The Wall. Kur libri im i parë, pak a shumë i botueshëm, u refuzua, u shkurajova pak. Dhe kur versioni i parë i She Came to Stay u refuzua, ishte shumë e pakëndshme. Pastaj mendova se më duhej kohë. Njihja shumë shembuj shkrimtarësh që ishin të ngadaltë në fillimin e tyre. Dhe njerëzit gjithmonë flisnin për rastin e Stendhal-it, i cili nuk filloi të shkruante deri në moshën dyzetvjeçare.

***

Duke shkruar She came to stay, sigurisht që u ndikova nga Hemingway, pasi ishte ai që na mësoi njëfarë thjeshtësie të dialogut dhe rëndësinë e gjërave të vogla në jetë.

Përktheu: Arlinda Guma

Marrë me shkurtime nga The Paris Review

You might be interested in

Bota e Qetë-Jeffrey McDaniel

Bota e Qetë-Jeffrey McDaniel Në përpjekje që njerëzit ta shikojnë më shumë në sy njëri-tjetrin, dhe për të kënaqur edhe

Si ta përballosh autoritarizmin

Një vizitë në shtëpinë e një poeteje në Kraków më sjell ndërmend mësimet e disidentëve të Evropës Lindore. Adam Gopnik

1 … 39 40 41 42 43 … 183
Go to Top