Gjoni i madh IV-Erjon Papagjoni
Erjon Papagjoni
Heroit tonë nuk i hahej e nuk i pihej, nuk i flihej. Diçka i shtrëngonte kokën, gjoksin, shpatullat, e mundonte dhe s’e linte të flinte. Kishte raste që dilte natën në pyll dhe ecte tutje-tëhu, duke trazuar flokët me të dyja duart, si një somnambul nën pushtetin e ëndrrave të tij. Iu shfaqën të ngratit ca simptoma allosoj, çudane, njësoj si të atij heroit të letërsisë së shekullit të shkuar andej nga Lugina e bimës së kokainës, që prej dashurisë i dukej sikur e kishte zënë kolera.
Për të mos i mërzitur ata që i kanë kaluar këto halle dhe s’duan t’i kujtojnë më dhe për të mos e zbehur kërshërinë e atyre që s’i kane kaluar ende, shkurt heroi ynë ishte thellësisht i dashuruar. Dhe kjo dashuri e pamundur po e sfiliste dita ditës nën vështrimin e merakosur të së ëmës. Që ta gjente rishtazi atë grua s’mundej, se nuk mbante mend rrugën, por edhe sikur ta kujtonte s’do ta lejonte turpi.
Qëndroi plot dy muaj duke u endur nëpër treg, por ajo nuk shfaqej. Vërtet fytyrën s’ia kishte dalluar qartë, por do ta njihte nga lëvizjet dhe format e trupit edhe një milje larg. Disa burra që pyeti në treg zunë të talleshin me të dhe kështu, deshi s’deshi hoqi dorë. Zuri shtratin nja një muaj e me zor lëvizte nën shikimin e frikësuar të së ëmës.
**********
Po aq sa ç’ishte i fortë e i madh tani që ishte bërë burrë, aq kishte qenë i dobët e i vockël kur kishte qenë fëmijë. Nëna e kishte rritur me njëmijë e një përkujdesje atë djalë që i kishte shkaktuar dhimbje e llahtari, jo vetëm orëve të lindjes kur koka e tij e madhe s’dilte dot prej trupit e ajo kishte rënë e zalisur për tokë, qull në djersë e në gjak, por edhe më pas, për muaj e muaj me radhë. Kur e sillte ndërmend, edhe tani që ishte plakë, fytyra e së gjorës sikur pakej e bëhej sa një grusht.
Pas lindjes dhimbja vazhdoi më tej, por disi ndryshe: jo nga poshtë, por nga lart. Ishte dhimbja e rritjes. Ajo bebe e çuditshme ia kishte kafshuar qysh mbrëmjen kur lindi thithën e gjoksit me një forcë të pazakontë në nofulla, me atë gojën e madhe pa dhëmbë, që hapej e sikur shqyhej mbi mishin e bardhë e të butë të gjirit. Sa ia vunë kokën mbi gjoks, i babëzitur siç ishte, foshnja u turr drejt cicës. Gruaja e shkretë rënkonte, qante e lotët i rigonin rruazë faqeve. E përpëlitej mes vuajtjesh të tmerrshme. I dukej sikur do të vdiste, sikur nga çasti në çast do t’i çahej zemra, dhe shpesh, teksa e mëkonte, i binte të fikët.
Të dy ofshanin: ai nga kënaqësia, ajo nga dhimbja. Sido që gjokset i kishte përplot qumësht, si dy bucela, ndjente se si lëngu i bardhë i trupit të saj rrufitej e rrufitej pangishëm nga një thithje e përbindshme. I bëhej vetja si të qe bosh, një enë e zbrazur, dhe fill më pas e kaplonte një kapitje e një shkrehje tërësore, që i ndillte molisje e një gjumë të papërballueshëm. Ajo flinte dhe në gjumë ndjente se si gjinjtë i shtrëngoheshin nga dy duar të mbërthyera si putra të vogla mbi indin e butë. Të mjerës nënë i bëhej sikur po i shkuleshin jo thithat, por copëra mishi nga thellë gjoksit. Por kurrë s’ia largoi gjirin, burimin e jetës, të birit, edhe sikur ta dinte se ai do t’ia shkulte thithën e do t’ia thithte edhe gjakun.
**********
Gojët e liga pëshpëritnin e përbetoheshin se e kishin parë Mamuthin të luante me dhentë në ca mënyra si tepër të çuditshme e aspak të zakonshme, e në veçanti me disa elementë të tufës kishte një sjellje shumë më familjare e të ëmbël. Hamendësonin lloj-lloj gjërash që nuk t’i nxinte goja e nuk t’i ngrinte pena. Por asgjë s’ishte e vërtetë. Ai thjesht përpiqej t’i arratisej disi vetmisë së tij, trishtimit mbytës. E meqë ato qenie të leshta e të bardha, që blegërinin butazi bri tij, ishin të vetmet me të cilat mund të shoqërizohej paksa, zbrazte mbi to gjithë dashurinë e pamasë që i vlonte përbrenda, vërtet në mënyra paksa të “çuditshme”, por krejt të pafajshme.
Për njerëzit e civilizuar ishte e lehtë, shumë më e lehtë. Ata s’kishin nevojë të mundoheshin e të rropateshin lart e poshtë, të sforcoheshin e të sajonin të tilla “personazhe” për të thyer vetminë, aq më tepër që jeta moderne ua kishte sterilizuar prej kohësh imagjinatën. Ata mund të futeshin nëpër lokalet e panumërta e gjithfarëshe, të pinin e të zdërhalleshin gjer në agim. Pastaj kishin edhe televizionin, me qindra programe.
Mjaftonte një klik dhe në kohët moderne mund të lidheshe me mendjet më të mëdha të njerëzimit, të gjallë e të vdekur, mund t’i lexoje a t’i shihje sikur t’i kishe në shtëpi, ishte epoka e artë e autodidaktëve, germat dhe imazhet ishin bërë eter dhe fluturonin në ajër nga njëri kontinent në tjetrin. E megjithatë, për inat të gjithë intelektualëve kryesisht të majtë dhe qindra librave të shkruara mbi konspiracionet e borgjezisë a të aristokracisë dikur për t’i mbajtur masat në errësirë, duhet thënë se populli këto teknologji i përdorte për tema dhe komunikime më eksituese, shkurt kishte mbetur po aq hajvan sa më parë.
Zakonisht njerëzit e civilizuar mbërtheheshin para kompjuterit, duke çatuar me të panjohur apo duke parë pornografi; të luanin me play-station, celularë gjithfarësh e plot e plot mjete të tjera që ofronte tregu global, për t’i lehtësuar disi prej mjerimit shpirtëror, për t’i shpëtuar disi nga tepria e kohës së lirë, kur janë pa punë, pa bërë llogari, krejt vetëm me vetveten.
Mamuthi, pra, s’kishte kurrfarë mjetesh për t’u harruar e ngushëlluar, sikurse kishin apo sajonin njerëzit e botës matanë kurorës së maleve. Komunikimi imagjinar me dhentë ishte e vetmja arratisje, e vetmja zbrazje, e vetmja kënaqësi, shpikur prej fantazisë njerëzore, për të mos u shtypur përfare nga vetmia dhe dëshpërimi. Kështu, ai kishte krijuar vit pas viti një mikrobotë të tijën. Çdo dele kishte historitë, karakteristikat, emrin e madje edhe pseudonimin e saj. Fliste e kuvendonte me to, i përkëdhelte me një dashuri të tepërt, që pa e kuptuar, ishte e dhimbshme për delet e gjora që rënkonin nën përqafimet e tij.
Por siç merret lehtë me mend, rafinimi e takti në të shprehurit e ndjenjave ishin krejt te huaja për Mamuthin. Ai vigan kishte fatin të ndiente drejtpërdrejt, me zemër, pa mblesërinë e ndyrë të mendjes që qelb e hidhëron gjithçka. Kishte ruajtur, ca për shkak të stilit të jetës mes pemëve e kafshëve, ca për shkak të vetë natyrës së tij, një sinqeritet të pastër e të plotë në të shprehurit e asaj që ndiente. Kjo pasqyrohej në dashamirësinë e tij primitive e shpesh, padashur, të dhunshme, për shkak të forcës vështirësisht të kontrollueshme të krahëve. Përbrenda i gjallonte i trashëguar rrembi i forcës dhe i çiltërsisë gjer në naivitet, sikur ai njeri të ishte në fillesat e qytetërimit e jo në qiejt e mbushur me valë satelitore.
**********
Dashi i vjetër i grigjës, miku i tij më i mirë, i vetmi mik i tij, ua hipte përditë deleve të kopesë, motake a të vjetra, e ajo tufë dhensh përbënte njëfarë haremi për të. Sa herë që qejfliu plak, me jargët që i vareshin buzëve të trasha, ia kërcente ndonjërës prej deleve të tufës, kthente kokën e tij hijerëndë, me ato brirët e trashë radhë-radhë, dhe i hidhte të zotit ca vështrime kuptimplota. E shihte si i kullonin sytë përdëllim, dashuri pafund e keqardhje paanë. Pastaj shkundte kryet e tërcëllonte syrin, si t’i jepte kurajë e ta këshillonte që të vepronte, të gjente edhe ai një grua e të mos rrinte ashtu i nënshtruar e i brengosur, duke u përpjekur të numëronte ditët, muajt e vitet, që i shkonin më kot majë malit. Mamuthi psherëtinte dhe e fuste kokën në ashtë të gurit, ndërsa sytë ndonjëherë i kullonin lot.
Kur në qiell shndrisnin yjet e parë, gjiganti i Luginës mblidhte bagëtinë e kthehej për në shtëpi, për të nisur sërish të njëjtën gjë të nesërmen që pa gdhirë. Tek zbrisnin malin, dashi kthente shpesh kokën nga Mamuthi dhe e shihte, i uruari, me ca sy të urtë e të dhimbsur si të një babai që ia kupton hallin të birit. Ajo qenie leshtake nuk zemërohej asnjë fije, kur çobani luante me delet e kopesë, kur i përqafonte me krahë si fëmijë, kur i ngrinte peshë e i hidhte mbi zverk. Edhe teksa i milte, si shumë ua shtrëngonte ato sisët e mbushura me qumësht dhe ato të uruara hidhnin diku edhe ndonjë vickël prej dhimbjes a bezdisë. Dashi e kuptonte të zotin, ndaj dhe i shikonte vëngër delet e tij, me një sy qortues dhe egërshan.
Ah, sa do të donte të fliste, të mund t’i bërtiste të zotit: “Mos më rri ashtu Mamuth, luaj, tundu miku im, gjej dhe ti nusen tënde!”.
**********
Ditën që e ndjeu veten disi më mirë nga ajo lëngatë ndoshta e pashërueshme, Mamuthi vuri para ushtrinë e tij të vogël leshatore dhe u ngjit ngadalë tatëpjetë malit sërish me sëpatën në dorë. Xhoni po e ndiqte nga ekrani. Ishte nga ditët më të lumtura të jetës së tij. Heroi ecte ngadalë, disi ndryshe nga herët e tjera. Xhoni ishte shqetësuar gjatë për të e s’kishte lënë gazetë pa lexuar për të gjetur qoftë edhe një indicie të largët për fatin e Mamuthit. Me siguri duhet të jetë plagosur, mendonte ai duke ndjekur figurën në ekran.
Hapi i Mamuthit ishte shumë i ngathët. Në të vërtetë ajo mënyrë të ecuri shprehte veçse trishtimin që e kishte vëne përfund këto kohë, peshën e rëndë të të cilit i duhej ta ngjiste e ta zbriste çdo ditë maleve, gjithë me vetveten, – dhe absolutisht jo forcën e tij fizike. Mamuthi ndaloi në pikën ku kishte vendosur të çante drutë asaj dite, la kopenë me qentë nja njëqind hapa larg, përveshi mëngët, pështyu pëllëmbët e gjera si panxha, mbërtheu sëpatën e nisi të godiste me hov mbi trungjet.
Sikur diçka kishte humbur nga mirësia e tij apo rrezikonte të humbte. Nëse diçka nuk ndryshonte në jetën e tij, shpirti do të ndryshonte mepatjetër. Ia nisi aty ky e kishte lënë, por më me vrull se më parë, si për të rifituar kohën e humbur, apo ndoshta prej një ndjenje të re që për herë të parë po lindte brenda tij, njëfarë zhgënjimi a tërbimi ndaj botës. Godiste e godiste pa pushim, me tërbim. Diku duhej zbrazur gjithë ajo mëri e forcë e përbindshme. E po të kishte vazhduar ashtu edhe për ca vite, i trallisur nga brengosja sikundër qe, kishte për ta zhveshur krejt malin.
Por, për mbarësinë e atij pylli të mrekullueshëm halor e me ahe të lartë që rrezikohej të shfarosej, për kënaqësinë e ekologjistëve e të romantikëve, e jo vetëm të tyre, fati i Mamuthit atë mbrëmje ndryshoi rrënjësisht.
**********
Teksa mbaroi, vuri kopenë përpara, shkarapeti këmbët midis gurëve të përroit dhe nisi të kthehej çap-çap, me kokën brengëmadhe varur gjoksit, më i ngrysur se kurrë, pelin e shafran, për në shtëpinë e tij rrëzë malit. Ndërsa hëna po ngjitej në qiell e Mamuthi po zbriste malin duke ecur me atë hapin e tij të zakonshëm, kokëvarur, i ngarkuar me një stivë drush që as dy mushka bashkë s’mund t’i mbartnin, vuri re dy-tri hapa larg këmbëve të tij dheun qe sikur farfuronte nga një dritë e argjendtë. Ngriti sytë ngadalë dhe shtangu në vend. Turra e druve i ra prej shpinës e ai s’po lëvizte dot, si i paralizuar nga tmerri. Para tij qëndronte një burrë i vjetër, me shtat mesatar e të mbushur, veshur me një pëlhurë të bardhë, me vijat karakteristike të kostumit të Luginës së Shqipeve, që i varej gjer në tokë. Pikërisht prej trupit të tij dilte edhe ajo dritë e zbërdhulët.
Kishte një fytyrë të ashpër e fisnike prej burri, hundën e kthyer si sqep shqiponje, mjekrën të bardhë e të dredhur. Tufat e flokëve të gjatë i vareshin nëpër gjoks. Ca sy të shndritshëm si të luanit rrezatonin guxim e mprehtësi. Dukej sikur ishte pikërisht ai mbreti i madh e i lavdishëm, skalitur në majën më të lartë të maleve, fytyra e të cilit kurorëzohej çdo perëndim prej diellit me një aureolë ari.
Mamuthi bëri një hap mbrapa i lemerisur, por u pengua te drutë e rëna sheshit dhe u rrëzua përtokë. U zvarrit dy tre metra, arriti të ngrihej e po bëhej gati t’ia mbathte. Por burri i vjetër me atë pamje jonjerëzore prej kreshniku, një fantazmë a engjëll i dërguar prej vetë Zoti, i foli me një zë të thellë e urdhërues, njëherazi të butë, – për sa mund të ishte i butë një zë i tillë, – si britma e një ati ndaj të birit: “Ndalu Mamuth. Ndalu dhe dëgjo!”
E Mamuthi ndaloi. I lëbyrur nga ajo figurë jo njerëzore, me sy prej të shajtuari, ai rrinte si guhak përpara tij. Ngriti kokën e gjeti guximin të syzohej me ata sy shkrepëtitës. Fytyra e ashpër, me tiparet e rrepta, të kujtonte një shtatore guri. Instinktivisht e kuptoi menjëherë se ai plak i mistershëm kishte ardhur për të mirë e jo për të keq. Iu duk sikur e njohu atë fytyrë, diku e kishte parë, ishte po ai me të cilin bisedonte e i ankohej çdo perëndim dielli. Ati i tij imagjinar. Ati i tij i hyjnizuar.
Ndjeu befasisht një përgjërim të atillë, njësoj si besimtari përballë ikonës apo idhullit të vet. Fuqia mistike e asaj figure, në muzg, me një dritë të përthyer e vezullim të paparë, i ndërkalli në shpirt një ndjesi tjetër, të vagullt, që lidhej me dimensione dhe forma të ardhura nga rrëfenjat e të parëve të tij për qiejt, zjarret dhe tokën. Shenja dukej e mirë. Ndoshta Zoti lart po e shihte. Kushedi, ndoshta, po e zgjidhte. E kishte futur në listën e tij, më në fund.
Ata kishin të njëjtat tipare, vetëm fytyra e Mamuthit dukej sikur ishte bërë nga ajo e një karikaturisti të talentuar, një burleskë kundërthënëse ku çdo tipar që shprehte burrërinë, trimërinë, dinakërinë e ca cilësi të tjera që i ishin dashur atij burri për të bashkuar dikur banorët e Luginës, e zëvendësonte me dashurinë, butësinë, melankolinë. Edhe sytë pavarësisht se kishin të njëjtën ngjyrë, ndryshonin krejt nga shprehja.
Gjatë atyre pak minutave që Ai i foli, fytyra e Mamuthit u ndriçua nga gëzimi dhe mori një shprehje gjer atëherë të virgjër për mimikën e tij, por jo më pak komike. Një shprehje lumturie. U turr drejt fantazmës së mbretit me lot në sy e nisi t’i blatohet e t’i bjerë në gjunjë, duke belbëzuar ca fjalë të shkëputura e pa kuptim, në dialektin e ngjyrosur të fisit të vet. Personazhi misterioz pas shumë përpjekjesh arriti të shkëputej me forcë prej Mamuthit. E kuptoi se pas dy-tri përqafimesh të tjera, brinjët e tij edhe sikur të ishin engjëllore, nuk do të arrinin t’i rezistonin më mirënjohjes së “dhunshme” të Mamuthit, që vazhdonte ta përqafonte e ta mbante shtrënguar në krahët e vet të trashë, duke qarë gjithë mallëngjim. Pastaj të dy bashkë, nën vështrimin e shushatur të dashit, hipën mbi shpinën e një shpendi si dragua dhe fluturuan lart e më lart në qiell.
You might be interested in
