Hans Bender

Krasno Sheri quhej fshati që nga revolucioni. Ndodhej pesëdhjetë versta[1] nga qyteti më i afërt, në pyje të mëdhenj, të cilët i përshkonte një rrugë nga perëndimi në lindje.

Starosti[2] i Krasno Sheri-t po merrte shtatë robër lufte nga kampi i qytetit. Po udhëtonte me karrocën e vet dyrrotëshe, një kalë me njolla djerse tek shtiza. Midis gjunjëve mbante një pushkë me tytë të gjatë dhe thep të ndryshkur. Në arkë prapa ndenjëses ishte thesi me ushqime i robërve, plot me bukë, kripë, miell misri, qepë dhe peshk të tharë.

Robërit ecnin djathtas dhe majtas karrocës në rripin e rrugës midis rrotave dhe buzës së fushave. Kur rruga po futej në pyllin e parë, starosti zbriti nga karroca. I lidhi frerët tek mbështetësja e kurrizit e shkoi prapa robërve, i la të ecin para karrocës për t’i kontrolluar më mirë.

Ata mbanin hapin e kalit. Të gjithë robërit ecin ngadalë. Ulën kryet, vetëm njëri e mbante kokën përpjetë, e rrotullonte andej-këndej, kureshtar, dyshues.

“Unë kam një pushkë”, mendoi starosti. “Ata s’kanë pushkë. Pushka ime vërtet nuk është …“

Robi i luftës ndaloi. La t’i kalonin para tre veta që vinin pas tij, derisa starosti qe në një vijë me të.

“Mirëdita”, tha ai.

Që nga lufta e parë starosti nuk kishte parë më gjermanë. Këta gjermanë ishin gjermanë të tjerë nga dikur. Pa se robi i luftës ishte i ri. I kishte sytë në ngjyrën e ujit të kaltërt të çelët.

A ka ujq në pyll?” pyeti ai.

“Ujq?” Starosti u mendua gjatë për pyetjen. “Po, ka pasur ujq. Tani nuk ka më ujq tek ne. I dëbuat ju me luftën tuaj. Ujqit ia kanë mbathur në Siberi. Më përpara pylli gufonte nga ujqit, e askush nuk guxonte në dimër ta bënte vetëm këtë rrugë. Ujqit e fundit i pashë në dimrin e parë të luftës, kur këndej erdhi gjëmimi i topave nga Vijshnij Voloçeku.”

“Lufta ka mbaruar që prej pesë muajsh”, tha robi i luftës. “Ujqit mund të jenë kthyer prej kohësh.”

“Ata duhet të rrinë atje ku janë”, tha starosti. “Në Siberi. Siberi, atje e kanë vendin.”

Deri në mbrëmje robërit dhe starosti ecën përmes pyjeve. Ndonjëherë pyjet ndërpriteshin, midis tyre shtrihej një lëndinë, një rrip toke i papunuar me kaçube të thara, pastaj fillonte prapë pylli, një pyll i pështjelluar, i parregullt me pemë të ulta, të shtrembëruara e shkurrnaja të harlisura.

Në Krasno Sheri njerëzit dolën nga shtëpitë dhe qëndronin të turbullt para dyerve. Starosti i shpërndau robërit. Çdo shtëpie i dha një e të riun, atë që kishte pyetur për ujqit dhe dinte rusisht, e mori me vete në shtëpinë e vet.

Mbi tavolinë ishte një llambë me vajguri. Në dritën e saj rrinin ulur një djalë dhe një vajzë, që shikonin me sytë e rrumbullakët nga dera, ku robi i luftës priste tek pragu.

Një grua doli nga dera e dhomës ngjitur.

 “Ai quhet Maksim”, tha starosti, ndërsa hoqi peliçen. Robi i luftës shkoi tek fëmijët në tavolinë. Para tyre shtriheshin libra të hapur me gërma me shkrim dore dhe figura të shtypura.

“E si quheni ju të dy?” i pyeti ai.

Djali u ngrit me vrull, i ra shkarazi me dorë librit të vet mbi tavolinë, që ra mbi dysheme. Shkoi tek qoshja e dhomës e i ktheu atij kurrizin. Vajza ngriti sytë e buzëqeshi.

“Si quhesh ti?”

“Julia”, tha vajza.

“Julia, një emër i bukur”, tha ai.

 “Ai quhet Nikolaj”, tha vajza.

Gruaja vuri bukën në tavolinë e dy sahanë plot me supë anash. Starosti u ul në tavolinë, robi i luftës ul në tavolinë. U frynin lugëve dhe hanin. Gruaja qëndroi para sobës e thoshte herë pas here diçka për punën, për ushqimin, për fqinjët, për motin.

Djali e ngriti librin, u ul në cep të tavolinës dhe filloi të lexonte me vete me zë gjysmë të lartë: “Lavdi babait të të gjithë fëmijëve, Vladimir Iliç Leninit! – Rroftë babai i të gjithë pionierve, Josif Visarionoviç Stalini!”

Mbi kokën e djalit vezullonte letra me ngjyrë ari, e cila rrethonte engjëjt e trinisë.

***

Në mëngjes robërit e luftës, kolkozianët dhe vajzat shkuan në fusha. Starosti çante me kalë dhe plug plisat e fortë si xhami. Uji në të çarat e plisave kishte ngrirë. Cipa e akullit thërrmohej. Patatet ishin të ftohtë. Vajzat dhe robërit i fërkonin duart tek sqetullat e nga goja u dilnin avujt e frymës.

Dielli u ngrit mbi pyje e po zhvendosej në qiellin me ngjyrë blu në të gjelbër, i pastër si mëndafshi dhe i harkuar deri larg në horizont. Sorrat shkruanin në horizont shkrimin e tyre të shkalafitur cirilik.

Fshati shtrihej në mes të fushave të hapura, i rrethuar nga të katër anët nga pyje. Rruga drejt lindjes kalonte përmes tyre si një gjurmë e hollë. Fëmijët po ecnin rrugës, larg dhe të vegjël, megjithatë zërat e tyre tingëllonin të afërt si filxhanët që vendosen në tabaka.

“Po shkojnë në shkollë”, i tha një grua robit të ri. “Prapa pyllit ndodhet Rosono. Rosono është më i madh se Krasno Sheri.”

“A janë edhe Julia e Nikolaj atje?” pyeti robi i luftës.

 “Po, edhe ata janë atje”, tha gruaja.

Robi i luftës ua bëri me dorë. Fëmijët përshëndetën me dorë. Ata tundën tufat e librave të tyre. Fëmijët mbanin veshur kokore gëzofi dhe xhaketa pambuku, poshtë të cilave nuk dallohej dot se cili ishte Julia dhe cili Nikolaj. Të gjithë përshëndetën me dorë.

***

Kur fëmijët po ktheheshin nga rruga, dielli po binte në pyjet nga ana perëndimore. Ishte shkulur një fushë e madhe me patate, thasët dhe koshat ishin transportuar e të gjithë që kishin punuar po ktheheshin, të lodhur, me shpinën që u dhimbte e fytyrat e ftohta, me shpresën e dhomës, zjarrit e supës së ngrohtë.

Përsëri fëmijët ishin ulur në tavolinë pas librave të hapur.

Julia tha: “Maksim, ne pamë një gjurmë ujku!”

“Çfarë patë ju?” pyeti starosti.

 “Ne pamë një gjurmë ujku”, tha Julia.

 “Kush e pa atë?”

 “Në fillim e pa Spiridioni, pastaj Katarina, pastaj unë, pastaj Nikolaj.”

“Unë e pashë para teje”, tha Nikolaj.

“Keni parë një gjurmë lepuri”, tha starosti.

“Jo, ajo ishte më e madhe”, tha Julia. “Gjurmë pastërtisht të thella, të mëdhaja sa mollët e përpara ishin gjurmët e kthetrave në tokë.

 “Si ishte gjurma, Nikolaj?”

“Siç thotë Julia. Sa mollët. Edhe kthetrat gjithashtu.”

“Marrëzi”, tha starosti. “Ujqit janë në Siberi. – Hajde hamë bukë tani.”

Para se të shkuleshin patatet nga fusha e fundit, ra dëborë. Plugu ngecte në tokën e ngrirë e robërit e luftës po qëndronin tek njerëzit që i kishin strehuar dhe ngrohnin vezët. Fëmijët ishin në shkollë. Starosti dhe gruaja e tij ishin ulur në tavolinë. Robi i luftës qëndronte tek dritarja dhe shikonte nga fusha.

Starosti tha: “Nëse do vazhdojë të jetë kaq ftohtë, do distilojmë nesër sarmagonka. – Ç’mendim ke ti Maksim?”

“Pse jo?”

“Mirë nesër do ziejmë sarmagonka”, tha starosti.

“Unë nuk e pëlqej”, tha gruaja.

 “Në të vërtetë ti nuk do pish asnjë gllënjkë”, tha starosti. “Unë dhe Maksimi do ta pimë me shumë qejf.”

Papritur para dritares, mbi kodrinë, po qëndronte një kafshë, një kafshë e hequr, shalëgjatë, me kokë të madhe dhe sy të shtrembër, e ngjashme me një qen, e prapëseprapë nuk ishte qen.

 “Atje!”

Në klithmën e robit të luftës kishte aq tmerr dhe frikë, saqë starosti dhe gruaja vajtën shpejt tek dritarja e panë tamam në kohë, sesi kafsha u kthye e u zhduk në stuhinë e dëborës.

 “Po, është një ujk. Kështu e ka pamjen. Fëmijët patën të drejtë”, tha starosti.

“Dhe fëmijët janë rrugës!” thirri gruaja.

“Ujku është këtu e fëmijët janë atje”, tha starosti.

 Por kjo nuk ngjiti.

 “Po ju keni një pushkë! Përse nuk dalim?” tha  robi i luftës.

 “Pushka ime …“

 “Ajo nuk është e mbushur”, tha gruaja.

 Starosti shfreu një sharje banale.

 “Nuk kam fishekë, Maksim”, tha starosti. “Në qytet nuk më dhanë, në depo jo dhe në kamp jo. Nuk doja që ju robërit e luftës ta dini këtë.”

 “Atëherë le të marrim një sëpatë, një naxhake, një kosë ose hunj.”

“Ti nuk i njeh ujqit, Maksim. Por në qoftë se do që të vish …”

***

Ata shkuan rrugës drejt lindjes dhe kur mbërritën në kodrinë vunë re se nuk i kishin veshur peliçet.

Starosti merrte frymë me vështirësi. Flokët e dëborës i vareshin në vetulla, në mjekër. Një burrë i vjetër në moshë.

“Fëmijët duhej të ishin këtu prej kohësh”, tha ai.

Vazhduan të ecnin. Mbretëronte heshtja, vetëm dëbora fëshfërinte. Nga larg dëgjuan zërat e fëmijëve.

Starosti thirri: “Julia! – Nikolaj!”

Robi i luftës thirri: “Julia! – Nikolaj!”

Atëherë thirrën edhe fëmijët.

Starosti dhe robi i luftës nxituan këmbët, fëmijët nxituan këmbët. Si pulat, të cilave u leh qeni, flatruan ata në mes të burrave, Julia, Nikolaj, Katarina, Ludmilla, Sina, Stepani, Aleksandri, Ivani, Nikita dhe Spiridioni, dhjetë fëmijë me kokore prej gëzofi dhe xhaketa pambuku, tufat e librave në gishtrinjtë e ngrirë.

 Flisnin rrëmujë për ujq në pyll, për drurë që thyeshin, ulërima e një rrjet gjurmësh në dëborën e porsa rënë.

Ndërsa po qëndronin në rrugë e po bisedonin, ujqit erdhën. Fillimisht panë sytë e tyre, që ndriçonin si drita të rrezikshme, të turbullta në perden e dëborës. Shtrinin kokën para, veshët e ngrirë, rreth qafës kurora me flokët e ngritur përpjetë, trupat e çrregullt, në ngjyrën gri të çimentos, me bishtat e trashë. Dilnin si shigjetë prej shkurrnajave e pastaj u suleshin fushave në veri të rrugës.

 Fëmijët e gëlltitën fjalën e fundit e u mbërthyen pas shpinës së burrave. Starosti mbante lart sëpatën, robi i luftës kosën. Koka u buçiste dhe mendimet iu turbulluan.

Ujqit vraponin tangjent me rrugën, një kope e heshtur, valë-valë. Rresht pas rreshti, shpinë më shpinë, pa zhurmë, me të katra. Sigurisht prapa lukunisë kishte lukuni të tjera, të padukshme në vorbullën e dëborës, njëqind lukuni. Disa ujq erdhën aq afër tangjent, saqë u shiheshin brinjët, kockat, muskujt, dejet nën lëkurën e zgjebosur dhe gjuha, që u varej jashtë gojës. I shtynte uria, uria i bënte të verbër për të sulmuar prenë pranë tyre.

Kështu hynin ushtritë në qytetet e armiqve, nëpërmjet murit të heshtjes, përçmimit, urrejtjes. Njerëzit strukeshin para tyre, shuanin dritën, mbanin frymën, mbyllnin sytë e besonin, se zemra u rrihte deri në kupë të qiellit e ata jashtë do ta dëgjonin, do ta shqyenin derën e do hapnin zjarr pa dallim në dhomë.

 Vazhdonte të errësohej e ushtria e ujqëve nuk po kishte fund. Sa kohë vrapuan aty pranë? Sa ishin? Orë të tëra. Të gjithë ujqit e Siberisë.

Nata rrethoi starostin, robin e luftës, fëmijët. Për një kohë të gjatë nuk guxuan të zgjidheshin, të lëviznin, të flisnin.

Starosti foli i pari: Ai tha: “Ujqit po kthehen. Ata e nuhasin paqen.

 _________

Hans Bender. 1 korrik 1919, Mühlhausen pranë Haidelbergut – 28 Maj, 2015, Këln. Botues, autor tregimesh dhe romanesh. Në vitin 1939 mbaroi gjimnazin dhe filloi studimet për gjermanistikë, publicistikë, histori arti dhe filozofi. Nga 1940 deri në 1945 ushtar i Vermahtit, kryesisht në frontin e lindjes. Deri në 1949 ishte rob lufte në Bashkimin Sovjetik. Pas lirimit vazhdoi studimet.

Përktheu: Gaqo Karakashi