FRANCESCO NASI
Vënia në pikëpyetje e kapitalizmit mund të duket absurde në një vend si Italia, ku politika nuk mund të diskutojë as vendosjen e taksës së pronës. E megjithatë, këtë po e bëjnë të rinjtë në gjithë botën, gjithnjë e më shumë të pakënaqur me sistemin aktual ekonomik. Nuk bëhet fjalë për bindjen e verbër dhe disi naive të militantëve për një formë të së majtës jashtëparlamentare, por për një realitet të mbështetur me fakte, i cili po shfaqet veçanërisht në vendet ku kapitalizmi në formën e tij neoliberale është vendosur më shumë. vrull. , d.m.th. në Shtetet e Bashkuara dhe në Mbretërinë e Bashkuar.
Sipas një studimi të IEA (Instituti për Çështjet Ekonomike), 67% e të rinjve britanikë do të donin të jetonin në një sistem socialist. Kapitalizmi akuzohet për nxitjen e racizmit (71%) dhe për inkurajimin e materializmit, egoizmit dhe lakmisë (73%).
Për 78% të të rinjve britanikë, kapitalizmi është përgjegjës për krizën e strehimit në Mbretërinë e Bashkuar dhe 72% do të favorizonin një rinacionalizim të disa industrive, si energjia, uji dhe hekurudhat. Të dhëna të ngjashme gjenden edhe në Shtetet e Bashkuara.
Një sondazh i Gallup-it i vitit 2018 tregoi se vetëm 45% e të rinjve midis 18 dhe 29 vjeç kanë një pikëpamje pozitive për kapitalizmin, ndërkohë që kjo shifër ishte 68% në vitin 2010. Në të njëjtën kohë, të rinjtë që pretendojnë se kanë një pikëpamje pozitive për socializmin janë 51 %.
Studime të tjera mbështesin këto të dhëna. Për shembull, një studim i kryer nga Instituti i Politikës i Universitetit të Harvardit zbuloi se 51% e amerikanëve midis 18 dhe 29 vjeç nuk e mbështesin më sistemin kapitalist.
Siç theksojnë studiuesit e IEA, do të ishte e gabuar të lidhej pakënaqësia aktuale me kapitalizmin me një qëndrim të përgjithshëm të gjeneratave të reja të çdo epoke për të mbështetur politikat radikale. Para së gjithash, sepse ky sens i shëndoshë nuk mbështetet nga të dhënat: për shembull, në vitet 1980 ishte Partia Konservatore Britanike ajo që kishte shumicën mes të rinjve, ndërsa sot është Partia Progresive Laburiste ajo që shkëlqeu midis Millennial dhe Gen. Z. Së dyti, shifrat e pakënaqësisë janë shumë më të larta se në të shkuarën dhe krijojnë një kufi me gjeneratat e mëparshme, shpesh të akuzuara për apati apo indiferencë ndaj politikës. Për të zbuluar arsyet e këtyre shifrave, është e nevojshme të studiohen faktorë të tjerë: pabarazitë në rritje, kushtet e pasigurta të punës dhe përgjegjësitë e kapitalizmit për emergjencën klimatike.
Mbretëria e Bashkuar dhe Shtetet e Bashkuara janë dy nga vendet ku pabarazitë ekonomike janë imponuar më shumë vitet e fundit, duke krijuar një elitë të super të pasurve, një klasë të mesme të varfër ose një që ka parë që pagat e saj të mbeten thelbësisht të qëndrueshme gjatë viteve dhe një pjesë e madhe e popullsisë në vështirësi për të përballuar jetesën.
Mjafton të thuhet se që nga viti 1990, 1% e popullsisë më të pasur në Shtetet e Bashkuara është bërë më e pasur me 21 trilion dollarë, ndërsa 50%-shi më i varfër është varfëruar me 900 miliardë dhe pjesa tjetër e popullsisë ka mbetur e mbërthyer në të njëjtën gjë, të ardhurat.
Pabarazitë kanë lindur mbi të gjitha në disa profesione. Për shembull, nëse tridhjetë vjet më parë në Shtetet e Bashkuara raporti midis pagës së një punonjësi dhe asaj të një CEO-je ishte rreth 1 me 20, sot raporti është 1 me 231. Një nivel i pajustifikuar pabarazie, veçanërisht kur mundi dhe puna e palodhur e shumë njerëzve nuk shpërblehet nga një përmirësim i gjendjes së tyre social-ekonomike, ndërkohë që kompanitë e mëdha mund të përdorin boshllëqet ligjore dhe tatimore për të mos i kthyer shoqërisë asgjë nga ato që kanë fituar, si Apple, e cila pagoi vetëm 0,005% të fitimeve të saj në taksa në vitin 2014.
Të rinjtë e shohin gjithashtu kapitalizmin si një burim ankthi, stresi dhe kushtesh të pasigurta pune. Në të gjithë botën perëndimore jemi dëshmitarë të fenomenit të dorëheqjes së Madhe, apo të dorëheqjes masive të miliona punëtorëve, veçanërisht të rinjve. Sipas hulumtimit të Microsoft-it nga Marsi 2021, 54% e punëtorëve të Gjeneratës Z në Shtetet e Bashkuara po mendojnë të japin dorëheqjen. Shifra të ngjashme po shfaqen edhe në Itali, me 500,000 dorëheqje vullnetare në tre muajt e fundit. Ndër arsyet e ndryshme që qëndrojnë pas këtij fenomeni janë mjediset toksike të punës ku miti i produktivitetit vendoset përpara mirëqenies së punëtorit, por edhe një vështirësi psikologjike dhe emocionale, e përkeqësuar nga pandemia, në përballimin e stresit dhe shqetësimeve.
Puna e pasigurt dhe mungesa e sigurisë për të ardhmen janë jo vetëm një karakteristikë italiane, por një konstante pak a shumë e theksuar që bashkon të rinjtë në shumë vende të botës, duke e bërë të pamundur ekuilibrin mes jetës dhe punës. Së fundi, kapitalizmi konsiderohet si një nga fajtorët kryesorë të emergjencës klimatike. Jo rastësisht, sipas studimit të IEA, 75% e të rinjve britanikë e konsiderojnë ndryshimin e klimës një problem të lidhur posaçërisht me kapitalizmin. Duke vënë rritjen e pakushtëzuar ekonomike përpara qëndrueshmërisë, kapitalizmi kontribuon në ndryshimet klimatike në mënyra të ndryshme, nga industria e energjisë e lidhur me lëndët djegëse fosile, te bujqësia intensive që ndryshon habitatet natyrore, nga peshkimi intensiv që shkatërron shtratin e detit deri te shpyllëzimi dhe falsifikimi i të dhënave të emetimeve nga kompani të ndryshme.
Një e vërtetë që vërtetohet nga të dhënat. Sipas një raporti të Oxfam-it të vitit 2020, 1%-shi më i pasur i popullsisë së botës ndot po aq sa 50%-shi më i varfër, të cilët më pas vuajnë më shumë nga pasojat e ndryshimeve klimatike.
Siç argumentoi Mark Fisher në librin Realizmi Kapitalist, në botën bashkëkohore është bërë pothuajse e pamundur të imagjinohet një rrugë alternative ndaj kapitalizmit, pasi logjika e tij përshkon çdo aktivitet të përditshëm, deri në përcaktimin e kuptimit të jetës sonë. Është e famshmja “Nuk ka alternativë” e kryeministres britanike dhe e kumbarës së neoliberalizmit Margaret Thatcher-it, e cila është ngritur në skajet e së mundshmes dhe të imagjinueshmes politikisht. Por, siç thekson studimi i IEA, të rinjtë e zhgënjyer nga kapitalizmi nuk po përpiqen dhe aq ta përmbysin sistemin. Socializmi shihet nga një këndvështrim pozitiv, jo aq si një përvojë konkrete e menaxhimit politik apo për kolektivizimin e mjeteve të prodhimit, sesa për vlerat e solidaritetit, humanizmit dhe drejtësisë që qëndrojnë në themel të tij.
Siç raporton studimi i IEA, të njëjtët të rinj që kritikojnë ashpër kapitalizmin pajtohen me disa nga supozimet e tij themelore, si roli pozitiv i sektorit privat ose nevoja për të ulur taksat. Siç argumentuan ekonomistët Joseph Blasi dhe Douglas Kruse në një artikull në The Conversation, të rinjtë e sotëm ndoshta nuk duan aq shumë një përmbysje totale të sistemit, të cilën mund ta kërkonin partitë marksiste-leniniste të shekullit të shkuar, sesa një ekonomi më gjithëpërfshirëse.etike dhe afër nevojave të tyre.
Nuk mungojnë propozimet për ta rinovuar kapitalizmin duke e bërë atë më të qëndrueshëm nga pikëpamja mjedisore dhe sociale. Vetëm për të përmendur disa nga më të fundit, John Elkington-i, një nga ekspertët kryesorë në përgjegjësinë sociale të korporatave në një nivel global, kohët e fundit e trajtoi këtë çështje në librin e tij Për një kapitalizëm të ri. Elkington-i flet për nevojën për t’i dhënë hapësirë ”Mjellmave të Gjelbra”, ose ngjarjeve rigjeneruese që krijojnë cikle të virtytshme, duke zhvilluar elasticitetin dhe qëndrueshmërinë mjedisore në favor të brezave të ardhshëm, si përhapja e ambientalizmit, lidhjet e gjelbra, Marrëveshja e Gjelbër Evropiane dhe tranzicionet e gjelbra. .Alec Ross, ish-këshilltar i Hillary Clinton-it dhe tani profesor në Shkollën e Biznesit të Bolonjës, argumenton se ne duhet të kalojmë nga kapitalizmi i kapitalit në kapitalizmin e palëve të interesuara. Kjo do të thotë se vlerësimet ekonomike nuk mund të bazohen më vetëm në maksimizimin e fitimeve për aksionerët, por duhet të përfshijnë gjithashtu realitetin social, ndikimin mjedisor dhe territorial të kompanive, duke përfshirë të gjithë aktorët në një perspektivë që nuk i shikon më subjektet.ekonomike si entitete të izoluara dhe në të drejtën e tyre, por kap thelbin relacional të realitetit.
Për Paul Collier-in, ekonomist në Universitetin e Oksfordit, është i nevojshëm një revolucion etik i kapitalizmit, i cili në qendër të tij nuk vendos më homo economicus, egoist dhe lakmitar, por gruan shoqërore, që është një subjekt ekonomik që përqafon pluralitetin e vlerave njerëzore, duke zëvendësuar maksimizimin e konsumit me kërkimin e vlerësimit shoqëror, një tregues më i përshtatshëm për ta kapur realitetin në të gjitha aspektet e tij.
Një model ekonomik i bazuar në pabarazitë sociale distopike, shfrytëzimin e poshtër të burimeve mjedisore dhe normalitetin e punës të krijuar nga izolimi, djegia dhe mjediset toksike të punës nuk është më i pranueshëm.
Zërin e të rinjve të lodhur nga kapitalizmi e tregojnë mirë, sheshet që mbushen kundër ndryshimeve klimatike, me suksesin e produkteve masive që janë shumë kritike për funksionimin e ekonomisë së tregut si Squid Games, The Boys ose Parasite. Pas pandemisë, e cila ka theksuar më tej pabarazitë dhe shtrembërimet e prodhuara nga kapitalizmi, nuk mund të jetë më e pranueshme të vazhdojmë ta ripropozojmë këtë model.
Si politika kombëtare ashtu edhe ajo ndërkombëtare duhet të promovojnë propozime konkrete për ta transformuar sistemin aktual ekonomik në një model të qëndrueshëm social dhe ekologjik.
Muajt e fundit, të karakterizuar nga premtimet e G20 dhe OECD për të futur një taksë minimale globale për kompanitë e mëdha dhe planet e Bashkimit Evropian për të pajtuar rritjen ekonomike, tranzicionin e gjelbër dhe qëndrueshmërinë sociale me BE-në e Gjeneratës së ardhshme, duket se po shkojnë. ne kete drejtim..
Por kjo është vetëm një pikënisje. Për të ndryshuar realisht gjërat, nevojitet një rimendim i përgjithshëm i ekonomisë, i cili kalon nga ultra-individualizmi neoliberal në ndërgjegjësimin e natyrës relacionale të ekzistencës, duke vënë mbrojtjen e planetit dhe mirëqenien e të gjithë banorëve të tij, pa përjashtuar askënd.
Përktheu: Arlinda Guma
Marrë nga: The Vision