ANTONIN ARTAUD  (1896 – 1948)      

Dua që të gjitha qëniet para meje të ndihen të çmendura, delirante, fajtore, të gjymtuara, të plagosura, të sëmura dhe veçanërisht të vdekura, fizikisht dhe trupërisht të vdekura.

Njeriu që ka shqiptuar fjalët e mësipërme quhet Antonin Artaud dhe vlerësohet si gjeni, martir, shenjt, profet, i çmendur (ka qëndruar nëntë vjet në një spital për të sëmurët mendorë). Është ai për të cilin Andre Bretoni ka thënë: Rinia do ta njohë si të sajin këtë flamur të kalçinuar.

Këto ditë është botuar vepra e tij e plotë prej njëzetë e gjashtë vëllimesh dhe pothuajse i gjithë shtypi parizian ka shkruar për të. “Diamante në hi”, “Artaud-ja rebel”, e me dhjetëra tituj të tjerë, janë disa orvatje për të ftilluar veprën e tij, fjala, kjo shumë e paaftë për të shprehur intensitetin e asaj që shkruhet nën penë, në kërkim të një Arti Total.

Dorëshkrimet e tij janë të nxirë nga shenjat, janë të grisur, duke qëmtuar aty trajta magjish të zeza, gjen në ta sintagmën obseduese: ãtonέ aRto. Kur lexon Artaud-në s’ke si të mos falenderosh Zotin e lumë që ende ka në botë një letërsi të tillë që të shkakton kënaqësi, përqethje dhe mornica.

Shkrimi i mëposhtëm është shkëputur nga një essé e gjatë e Paskal Raux-së për veprën e Artaud-së.

Grafia e klithmës-Paskal Raux

– Shkronjat furracake: rasti i k-së-

Shkronja k, që në veçoritë e shtypura grafikisht nuk është e formuar veçse prej vizash dhe nuk zotëron asnjë kurbë, bën pjesë tek shkronjat e larta dhe të majëzuara përpara. Shenja k është e formuar prej thyerjesh tipografike të mprehta si tehe, ka një formë të ngjashme me gërshërët, (ashtu si kappa greqisht shenjon pëllëmbën dhe kaf  fenikisht paraqet parakrahun), pra, është fjala për një shkronjë tredhëse, prerëse, mprehëse. K-ja glosolalike do të presë kuptimin në gjuhë, do të këputë kordonin kërthizor të mbjellë tek shenja, po ashtu dhe trupin e tekstit, dhe, në një masë tjetër, prania e saj tekstuale, do ta plagosë lexuesin. Duke e prerë atë që tejkalohet dhe duke ndarë organin edhe një herë (ashtu si ai ndan le cul/de cul), Artaud-ja imponohet me figurën e tredhësit, por për një çlirim, për një lindje të re. Për Artaud-në privimi është fillimi i kësaj vdekjeje që gjakon. Po çfarë imazhi të bukur ka një tredhës. Dhe, veç të tjerave, si mund të tridhet më mirë një fjalë përveçse me k-në:

Armatosem

I zgjuari e braktis problemin

dhe thërras (invoque)

( n’ évok)

mosekzistues

K-ja si satër pret zgjatimin e jashtëm gjenital “que“, ose bishtin (queue), shkakton çfjalëzimin, çkryefjalëzimin, e zhvesh nga gjithçka organin e fjalës, ose ajo që mbetet nga fjala “n’évok” bëhet e parrezikshme, e padepërdueshme, “mosekzistuese”.

Në ringjalljen e trupit tjetër, k-ja do të jetë sinjal i cullakësisë, i shqyrtimit organik/tekstual. Në Lettrat e Rodezit, të shkruara për Jean Paulhan-in, Artaud-ja e këput një vazhdimësi organesh, ai grumbullon pjesët e trupit për të denoncuar “urinë greminore të qenies që nuk mëton ngjitjen e saj, por  seksin anal, kraumatiquen, chromatiquen e thellë”. Kalimi i “krau” në “chro” ilustron funksionin e “k”-së, një këputje me enumeracionin organik që e paraprin, për të riintegruar grafinë korrekte të termit “chromatique“, fshirëse e mutit të saj. Sepse fjala e saktë përpara “kraumatique” është “bythë”. Dhe s’mund të flasim për shkronjën k pa përmendur shqiptimin e saj “ka” që është gjysma e fjalës “kaka”.

Duke qenë e formuar prej subjektit mut, k-ja e zhvendos shkrimin, e identifikohet atë gjatë udhëtimit nëpër rropulli, në ravgimin trupor në një trup që s’ mëton tjetër veçse të jetë një, k- ja mbyll baxhatë e trupit. Shkrimi “kaka” përfaqëson derdhjen që lejon trupi të zbrazet për shfaqjen e “ka-ka”-së, Kutisë së vjetër të dashurisë ka-ka:

             dëshira e magmës: ka-ka

Dhe duhma e ka-së në ka mbaron me mbytjen e virgjëreshës.

Pas kësaj do të shikohet.

Duhma e  /ka/-së në /ka/s’ është gjë tjetër veç lirimi i ajrit të ujdisur nga muskujt grykorë dhe analë. Kthehemi një çast drejt fonimit të k-së. Fonegi shpjegon që “mbyllja grykore lejon të ushtrohet një presion i fortë mbi diafragmën dhe, thërthorazi, edhe mbi ropullitë. Vuajtësit nga laringu në fillim kanë shumë vështirësi në evakuimin dhe duhet t’ iu shërbejë një pllakë për zevëndësimin e muskujve zanorë.

Shumë herë jashtëqitja është e shoqëruar me emetime tingullorë që i korrespondojnë tingujve laringitalë shpërthyes, ose  fërkues. (Analogjia biologjike ftillon përse libidoja anale zhvendoset lehtësisht tek muskujt analë, ose tek muskujt grykorë”.)

Por “ka”-ja është edhe një fjalë fetare egjiptiane që dikur ishte përkthyer “dyfish”, ajo dëfton pushtetin përftues që tek njeriu është mbështetja jetësore. Në kërkimin e amshuar drejt një shfaqjeje të re, k-ja, në këtë rast, mund të identifikohet në “qendër-nyje”. Ndërtimi i saj nuklear që shtëllitet përmes ka-ve të shumta, do të mbartë shenjën e kryefjalës. Dhe nuk mund të mos përmendim ka-në e Neneka, “njëra nga të gjashtë vajzat e gjakueshme për t’ u lindur. (ashtu si edhe Catherine-a), as atë të Kabul-it, të cilën Elah Catto do ta kishte përkthyer Arti dhe Vdekja në Afgan. Analogji biologjike, biografike, fetare, semantike, fonetike k, ka,/ka/, ka-ka, zgjatimi i rrugëtimit nëpër rropulli nga shkruesi. Shtriqja e caca-së në ka-ka është bërë pafundësisht udha e Historisë, kthim i ka-së së fundit në ka-në e fillimtë dhe e kundërta. Kësaj i thonë të bëhesh zot i Historisë, zot i rrjedhjeve fekale, për të mos iu përkitur dhe për të mos qenë trup i rrezikuar

Përktheu nga origjinali: Balil Gjini

balilgjini@yahoo.com