Heinrich Böll

Miku im, Witt-i, ka një profesion të çuditshëm: ai nuk ka frikë ta quajë veten autor, thjesht sepse ka ca njohuri latente në drejtshkrim, zotëron në mënyrë të vagët ca rregulla gramatikore dhe së fundmi shtyp njërën faqe pas tjetrës me ushtrime stilistikore, të cilat ai i quan dorëshkrim sapo ka siguruar mjaftueshëm nga ato, aq sa për të bërë një vandak.
Për vite të tërë atij iu desh të hante barin e rrallë të këtij arti në stepat e kulturës, derisa gjeti një botues. Menjëherë pas publikimit të librit, unë vrapova tek ai; kishte rënë në një depresion të thellë. Rrëfimi i tij ishte dëshpërues; sipas deklaratës së botuesit të tij, gjatë gjashtë muajve të parë, treqind e pesëdhjetë kopje ishin dërguar falas për recensa: qenë botuar ca recensa të mira dhe ne të vërtetë ishin shitur trembëdhjetë kopje – që rezultonin në 5,46 marka për mikun tim. Por ai kishte marrë një parapagim prej 800 markash dhe me shitjet që po ngecnin në atë nivel, ajo parapegesë do të mund të shlyhej përafërsisht për njëqind e pesëdhjetë vjet.
Tani pritshmëritë për jetën njerëzore janë më pak se aq. Pa marrë parasysh ata turqit thuajse legjendarë, është vlerësuar tek të shtatëdhjetat dhe, duke llogaritur vështirësitë e paharrueshme, imponuar brezit tonë të humbur, ndokush me siguri mund të zbresë dhjetë vjet të tjerë nga jetëgjatësia jonë.
Unë e këshillova mikun tim që të shkruante një libër të dytë. Pas publikimit ai u prit ngrohtë nga ekspertët; numri i kopjeve falas pë recensione u rrit në më shumë se katërqind, numri i kopjeve të shitura pas gjashtë muajsh ishte aty tek njëzetë e nëntë kopje. Unë dridhja dy cigare në ditë për mikun tim, duke i rënë shpatullave dhe i sugjerova që ai tashmë të shkruante një libër të tretë. Por mjaft çuditshëm ai e mori këtë si sarkazmë dhe u zmpraps duke shfryrë.
Ndërkohë ai kishte kaluar në letërsinë historike si “Krijuesi i Standardeve-Witt” dhe një libër që ishte botuar e që fliste për të, ishte shitur më shumë sesa vetë librat e tij.
Nuk e pashë më për nja gjashtë muaj dhe e përfytyrova duke u vërdallosur sërish në rrethinat e gjenijve të vetmuar. Pastaj ai u kthye tek unë dhe me keqardhje më rrëfeu se megjithatë kishte nisur një libër të tretë. Unë sugjerova që ai t’ia ofronte atë punë tregtisë së librit në një botim mimeografik, nga tridhjetë deri në pesëdhjetë kopje, por ai ishte nën magjinë gjenuine të bojës së shtypshkronjës, përveç kësaj, kishte pranuar një tjetër parapagim, po i lindte fëmija e dytë dhe i mungonte dëshira për të kontribuar në papunësinë e radhitësve, printuesve dhe paketuesve të ndryshëm të botës së librit. (Ndërgjegjia e tij sociale ka qenë gjithmonë e fortë!)
Ndërkohë, ishin publikuar qindra recensa të mira për punën e tij dhe prej dy librave të tij ishin shitur më shumë se nëntëdhjetë kopje. Botuesi i tij kishte nisur nje aksion, që ai e quante: “Në kërkim të lexuesit”. Në të gjitha libraritë ishin dërguar fletëpalosje, ku kërkohej që çdo blerës i veprës se Witt-it të identifikohej dhe menjëherë të raportohej te botuesi, me qëllim ndërtimin e një raporti midis autorit dhe lexuesit.
Suksesi prej këtij aksioni nuk po dukej. Një muaj pasi nisi, një burrë u shfaq në veriun e largët, i cili kërkoi një prej librave të mikut tim, e bleu dhe e pagoi. Pronari i librarisë menjëherë dërgoi një telegram: “Këtu një blerës i Witt-it – çfarë duhet të bëj?” Ndërkohë ai e mbajti me fjalë blerësin, i ofroi kafe, i hapi një paketë cigaresh – sjellje të cilës blerësi, edhe pse i habitur, ishte mjaft i kënaqur t’i nënshtrohej. Pastaj erdhi përgjigjia e botuesit, me telegram me prioritet të lartë. “Dërgoje blerësin tek unë, janë të paguara të gjitha shpenzimet.” Për fat të mirë, blerësi ishte mësues në shkollën e mesme, ishte kohë pushimesh dhe ai nuk pati asnjë kundërshtim ndaj një udhëtimi falas në Gjermaninë Jugore.
Ditën e parë ai udhëtoi deri në Cologne, ku e kaloi natën në një hotel të mirë dhe në ditën e dytë treni e çoi në jug, prane Rhine-s së bukur; një udhëtim që e kënaqi pa masë.
Rreth orës katër të ditës së dytë ai arriti në destinacion, mori një taksi nga stacioni deri tek shtëpia botuese dhe kaloi një orë stimuluese midis kafesë dhe ëmbëlsirave me gruan e hijshme të botuesit. Pastaj atij iu dhanë fonde udhëtimi shtesë, u çua sërish në stacion dhe udhëtoi në klasin e dytë për në qytetin e vogël, atje ku miku im u shërben muzave. Meqë fëmija e dytë kishte pak që kishte lindur, gruaja e mikut tim kishte shkuar në kinema – një pushim që, përveç gjithë sikleteve financiare, nuk u duhet mohuar grave të autorëve. Kështu që, ndodhi që blerësi ta gjente në procesin e ngrohjes së qumështit të mbrëmjes të fëmijëve dhe të përpjekjeve për t’i qetësuar nëpërmjet këndimit të një kënge, në të cilën spikaste një fjalë vulgare. Ajo fjalë hidhte një dritë të shëmtuar në letërsinë moderne gjermane…
Miku im e priti lexuesin me entuziazëm, shtërngoi mullin e kafes në dorë dhe hoqi tej me shpejtësi detyrat e tij atërore. Nuk kaloi shumë kohë, uji i kafes po vlonte dhe biseda duhej të kishte filluar. Por ata, që të dy ishin njerëz aq të turpshëm, saqë në fillim e panë njëri-tjetrin në heshtje, me një admirim të heshtur për pak, derisa miku im shpërtheu me një thirrmë: “Ju jeni një gjeni – absolutisht gjeni!”
– Oh, jo, – tha i ardhuri me mosbesim. – Po e mendoja këtë për ju.
– E keni gabim, – tha miku im dhe më në fund e hodhi kafen. – Tipari dallues i gjeniut është rrallësia e tij dhe ju i përkitni një klase më të rrallë njerëzish sesa unë.
Vizitori u përpoq të shprehte disa kundërshtime modeste, por u korrigjua vrazhdë: – Mos këmbëngulni kot, – tha miku im. – Të shkruash një libër nuk është as sa gysma e asaj që thuhet se është. Të gjesh një botues është një lojë fëmijësh, por të blesh një libër – këtë quaj unë akt gjenijsh. A e pini me qumësht dhe sheqer?
Burri mori kafen, pastaj, gjithë turp, nxori prej xhepit të djathtë të pardesysë librin që kishte blerë në veriun e largët dhe i kërkoi mikut tim t’i linte një autograf.
– Vetëm me një kusht, – tha miku im ashpër. – Vetëm me kushtin që ju të më lini një autograf në dorëshkrimin tim.
Ai mori një dosje nga një raft, nga kjo e fundit hoqi një dëng fletësh të shtypura, e vendosi dëngun pranë kafes së vizitorit dhe i tha: – Ma jep këtë kënaqësi!
I mirëseardhuri, paksa i tronditur, nxori stilografin e tij dhe shkroi me mëdyshje në skajin e poshtëm të faqes së fundit të dorëshkrimit: – Me admirim të sinqertë – Günther Schlegel.
Por gjysmë minute më vonë, ndërkohë që miku im ende po përpiqej të thante bojën duke e tundur dorëshkrimin mbi sobë, i mirëseardhuri nxori prej xhepit të majtë të pardesysë një tufë me faqe të shtypura dhe i kërkoi mikut tim t’ia paraqeste atë punë botuesit, të cilën ai e konsideronte si kontributin e tij në letërsinë moderne, për të dhënë një opinion.
Miku im më tha se për disa minuta ai kishte mbetur i pagojë nga zhgënjimi. Shqetësimi i tij për fatin e atij njeriu, tha ai, e kishte mbushur me zemërim të thellë.
Kështu që, edhe njëherë ata u ulën të heshtur përballë njëri-tjetrit për disa minuta, derisa miku im tha me zë të ulët: – Ju përgjërohem – mos e bëni – ju po humbni origjinalitetin.
I mirëseardhuri qëndroi kokëfortësisht në heshtje duke shtrënguar dorëshkrimin e tij.
– Nuk do të merrni kurrëmë fonde udhëtimi, – tha miku im, – nuk do t’ju shërbehen kurrëmë ëmbëlsira me krem. Gruaja e botuesit do t’ju thotë shprehjet më të hidhura. Për të mirën tuaj, po ju përgjërohem, harrojeni!
Por i mirëseardhuri, me këmbëngulje tundi kokën dhe miku im, në përpjekjet e tij të mundimshme për të shpëtuar qenien njerëzore, nuk u zmbraps të pareqeste thëniet e botuesit. Por e gjithë kjo nuk i interesonte Schlegel-it.
Në atë pikë, miku im, zakonisht i ndërpriste shpjegimet dhe unë hamendësoj se ai thjesht debatoi me vizitorin. Sidoqoftë, një heshtje pasoi, ndërsa miku im, i zhytur në mendime, vështroi grushtat e tij të shtrënguar dhe mërmëriti me vete në mënyrë të pakuptueshme. Por unë mësova se Schlegel-i u nis pas një “mirupafshim” të prerë, duke lënë mbrapa dorëshkrimin e tij.
Ndërkohë novela e Schlegel-it: “Mjerë për ty, Penelopë”, historia e kthimit të një burgosuri lufte, kishte shkaktuar mjaft trazim nëpër ekspertë, dhe me të drejtë.
Schegel-i e kishte lënë karrierën e mësuesisë – me pak fjalë, braktisi një profesion, në mënyrë që t’i përkushtohej një profesioni tjetër, të cilin unë ende nuk e konsideroj të tillë.

Përktheu: Arlinda Guma