Wakkanay – qyteti që s’e ka frikë perëndimin e diellit/Arben Velo

Published on November 6, 2025 in Meqë ra fjala by Admin

Arben Velo

Udhëtuam me avion rreth dy orë nga Aeroporti Haneda Tokio drejt aeoroportit Wakkanay, ndërtuar buzë detit Okhotsk. Një erë e fortë na shoqëroi gjithë udhëtimin. Ulur në radhën e tretë nga fundi, kërkoja veç qetësi. Në majë të hundës më ishte mbledhur troshitja e avionit nëpër erë. Kësaj gjendjeje iu bashkua edhe e folura e një burri me pak mjekër, veshur me xhup të lehtë ngjyrë qielli, nën të cilin shquhej një këmishë me kuadrate, i ulur bri meje
– Shkoni në Wakkanay? – pyeti ai
Pohova me kokë.
– Atje, njerëzit nuk sillen mirë me të huajt. E kam nga përvoja ime…
Nuk fola. Me shikimin e ngulur poshtë ku dukej vetëm det, me krahët e kryqëzuar në sediljen përpara meje, po përpiqesha ta fshihja bezdinë me një qeshje në buzë, që çuditërisht po më dilte ironike.
Ishte bash koha e duhur për ta hequr qafe, por…
– Jam me origjinë nga Portugalia, – shtoi ai.
Nën efektin e turbulencës së fortë po ndieja një lloj trazimi në kraharor, i cili më përkthehej në paqetësi.
“Ç’më çan kokën! Kush të pyeti?”, gati shpërtheva. Por tunda kokën si një shenjë “Më lërë rehat”!
– Aty ka njerëz të egër, por femra të bukura, – vijoi, ndërsa anglishtja e tij, po më përzihej. Më ngjante me aromën e tymit që del nga fundbarku i avionit. Ky i fundit vijonte të lëkundej nga turbulencat. Nuk e pyeta për emrin. Po përpiqesha ta mbaja veten e të mos nxirrja çfarë kisha brenda stomakut. Pa e pyetur, ai më përgjigjej se punonte në atë ishull si specialist në ndërtimin e mullinjve të erës.
Avioni humbi lartësi. Teksa piloti sfidoi sa mundi mullinjtë e erërave, që e rrotullonin atë zog metalik si krahë të tyre, unë përpiqesha të nxirrja nga truri fjalët e atij udhëtari të panjohur.
Zbritëm në tokë. Dita kishte marrë ngjyrën e detit. Portugezi, pas avionit, kërkonte të prekte i pari tokën. E humba nga sytë në dalje të atij aeroporti të vogël ndërtuar buzë detit. Bashkë me grupin e shqiptarëve iu drejtuam autobusit që na priste në parkim. Kur ky i fundit u nis, pashë se në kryqëzime, tabelat e emërtimeve të rrugëve ishin të shkruara në tri gjuhë (rusisht, japonisht dhe anglisht). Ndaluam afër hotelit Dormy Inn Wakkanai. Do të qëndronim dy net e tri ditë, aty në veri të Japonisë, në ishullin Hokaido, pranë detit Okhotsk, përballë ishujve Kurril, këtij zinxhiri të gjelbër në det midis gadishullit Kamchatka dhe zonës Hokkaido.
Një kurorë ere vërdallisej mes ndërtimeve disakatëshe të shtrira nën një kodër. Në horizont dallova hyrjen e një tempulli.
Të ketë vërtet njerëz të egër? Çfarë qyteti ishte ky, i quajtur ndryshe dhe shtëpia e popullsisë Ainu? Kisha lexuar se këta të fundit ishin mjeshtrit e lashtë të arkipelagut. Madje sipas të dhënave dhe burimeve historike (të marra nga Wikipedia), edhe simboli i Japonisë – mali i madh Fujiyama, e ka marrë emrin nga fjala e fisit Ainu. “Fuji” do të thotë “Hyjni e vatrës”.
Pasi u strehuam në hotel, dola për shëtitje duke marrë rrugën që të çonte drejt portit. Në det qëndronin të ankoruara disa anije. U gjenda nën një “Porta Torii”, (fjalë për fjalë “vendi i zogut”), një portë tradicionale japoneze prej bakri, shtylla me arkitra përsipër, me një ngjyrë të ndritshme, e kuqe në të kaftë përzier, ngritur nën një kodër që shoqëronte atë rrugë ku po ecja, mbushur me prita si hieroglife. Nëse kjo ishte një mënyrë për të parandaluar ortekët e dëborës në stinën e dimrit, a kishin banorët e kësaj qyteze një mënyrë për të ndaluar fjalët, opinionet dhe keqdashjet e ndonjë të huaji, si p.sh., të atij portugezi; për këtë qytet që dhe bukurinë e rrëfen ftohtësisht?
Atë mespranvere, qyteti, pa e ditur se ç’mendoja unë apo të huajt që e vizitonin, përtypte e mbllaçiste si një çamçakëz shijen e diellit. Drita në këtë kohë viti shfaqet si një aureolë në orët e para të mesnatës, që të jep përshtypjen se i pret gjuhën errësirës si me shpatë samuraji. Pastaj përmbytet me avujt e lumit Amur, i cili, nga ana e vet, e mbush detin e kripur me uji të ëmbël. Në tjetër kohë, p.sh., në stinën e dimrit, qytetin e përtyp errësira, një errësirë e veshur me mjegulla. Pikërisht në dimër, ujërat e lumit Amur, të etura për dritë, nën temperaturat që shkojnë në minus 25-30 gradë, e ngrijnë gjithë hapësirën nga buza e detit në kilometra në thellësi të tij, duke formuar një akullnajë të çuditshme në brigjet e Hokkaido-s.
Ndaj Wakkanay, po ta përkthesh nga japonishtja, do të thotë: “Lumi me ujë të ftohtë.” Nga limani buzë detit shoh qartë ishullin rus Sakhalin. Siç kam lexuar, banorët e quajnë gjithë këtë kep, shtëpia e erërave.
Isha duke mbërritur në shëtitoren përgjatë bregut të detit, kur m’u shfaq një basoreliev. Një grupth me statujëza fëmijësh, të lidhur dorë për dore, vallëzonin në mes lulesh shumëngjyrëshe. Çuditërisht lulet ngjanin aq shumë me duart e një nëne që është duke e mbrojtur fëmijën nga çdo rrezik. Në japonisht nëna quhet “anae” mbrojtëse, ndërsa folja e prejardhur nga fjala “anae” përkthehet në shqip “përkëdhel”, “mbroj”. Ky basoreliev mes petale lulesh, si duar nëne, është mishërimi i misionit hyjnor të mëmësisë.
Paralelisht me basorelievin, çifte prindërish shëtisnin në shesh. Dalloje se ishin burrat ata që i mbanin fëmijët në krah. Një çift përpiqej t’i mësonte fëmijës diçka. Seç jepnin e merrnin me duar duke e përkedhelur në faqe. Ndoshta e mësonin të imitonte qeshjen e tyre, qeshje e cila u lexohej qartë në fytyrë. Befas fëmija u bë serioz.
Këta të jenë njerëzit e egër?
Unë nuk di japonisht, por sapo prindërit i flisnin me atë gjuhë që dukej sikur këndonin kanarinat, fëmija bëhej serioz. Diçka i thoshin. I flisnin për ne të huajt që dallohemi menjeherë? S’besoj! Në Japoni, ende nuk kam parë sesi qan një fëmijë. Ndoshta dhe mund të mos e shoh kurrë. Një “anae” këtë gjë e ka sfidë me veten. Ajo bën gjithçka vetëm e vetëm që fëmija të mos të ketë asnjë arsye për të qarë.
Në zgjatim të shëtitores buzë detit, qindra kolona të rreshtuara si pikëçuditëse, mbajnë mbi krye gjysma harku betoni si kapele ushtarake japoneze. Brenda kësaj kapeleje, si një zverk i mbuluar, qëndron një tunel panoramik. Hapësira brenda këtij tuneli është shëtitore, edhe pse funksioni kryesor është mbrojtja nga gërryerja e detit.
Eci nën atë shëtitore dhe dallgët më ngjajnë si ca rrëfenja japoneze. Në Wakkanay ekzistojnë rrëfenja për fisin Ainu. Fjalë për fjalë do të thotë” njeri”. Dikur këto fise jetonin në toka që tani i përkasin Rusisë. Gjithkund mund të ndeshësh peshkatarë rusë. Ainutë kanë mbetur vetëm në Japoni, në zonën Hokkaido. Statistikat zyrtare flasin për rreth 25 mijë syresh. Ca varka të vjetra peshkimi, mbetur mes gurëve dhe rërës në breg të detit, s’di pse më kujtojnë copëza legjendash të treguara nga shoqëruesit tanë japonezë për këtë fis. Ka qënë dhe mbetet fisi me më shumë kulturë në peshkim e gjueti. (Këtë do ta vëreja ditë më vonë dhe në stendat e një muzeu në Hokkaido, një nga pavijonet e të cilit i dedikohej traditave, veshjeve, zakoneve të Aiunuve). Nuk di pse përfytyroja shpata, harqe, shigjeta të blinduara me maja dhe thumba helmatitës, luftëtarë të këtij fisi, artin e tyre të luftimit. Në thellësi të imagjinatës, një luftëtar fisnor me dy shpatat e tij (të ashtuquajturat kamat) një në këmbën e djathtë dhe një në këmbën e majtë (“cheiki makiri’ dhe “sa makiri”), më fanepset sikur kryen një ritual harakiri, mes detit mbushur me ujëra të ëmbla të lumit Amur, përballë molit të vetëm të qytetit, afër kufirit siberian.
I ngritur si një manastir, në një lartësi prej 42.7 metrash, qëndron “fari Wakkanay”, më i larti në ishull dhe i dyti nga lartësia në Japoni, pas farit Hinomisaki. Sipas një shitësi ushqimor, në atë far është xhiruar filmi i regjisorit të njohur japonez Shochik; ”Kohët e gëzimit dhe të pikëllimit”, në vitin 1957. As nuk e njoh këtë regjisor dhe as nuk e kam parë këtë film. Por nga mënyra sesi e përcolli me gjeste shitësi në minimarket, ndjesinë për filmin, ai duhet të ketë lënë mbresa te japonezët
Wakkanay është kryeqyteti i nënprefekturës Soya. Ka një popullsi rreth 80 mijë banorë. Kam rreth dy orë që shëtis dhe sa keq që nuk shkoj dot deri në stacionin qendror të trenit. Në këtë stacion është ndërtuar shtëpia e parë e të moshuarve në Japoni. Një mënyrë e re qasjeje për të ndihmuar moshën e tretë. Tani kjo përvojë është përqafuar edhe nga shumë qytete të tjera në këtë vend.
Kent Saitoh, është i apasionuar pas natyrës ashtu si gjithë japonezët. Është dhe një këngëtar shumë i mirë. Ai më fton të vizitojmë një restorant me prodhime deti. Në restorant, si në shumë të tjerë, tradita dhe zakonet e kërkojnë të hiqen këpucët. Me mjaft mirësjellje, këtë na e thotë edhe e zonja e lokalit, një grua që nuk e tregon moshën si gjithë gratë japoneze. Kent-i, e përkthen nga japonishtja në anglisht. Nga anglishtja e shqipëron Genci, një shqiptar që jeton prej vitesh në Japoni. Ulemi këmbkryq, një zakon që e kemi pasur edhe ne shqiptarët brez pas brezi kur përthyenim gjunjët mbi shiltet që zbukuronin odat e miqve. Kent-i shpjegon përdorimin e shkopinjve të veçantë “hassi” për t’u ushqyer. Qeshim me seriozitetin e tij, por jo me zë të lartë. Në dy tavolina të zakonshme, afër nesh janë ulur disa rusë. Siç e thashë më lart, në Wakkanay flitet edhe rusisht.
– Para se të filloni të hani, – thotë Genci, – duhet të thoni “itadakimasu”! (unë marr me mirënjohje) dhe kur të mbarojmë, “gochiso-sama” (nuk godas), që do të thotë “faleminderit për ushqimin.” Luftojmë të përdorim shkopinjtë. Por humbasim çdo betejë. Kent-i na mbush gotat me verë. T’u shërbesh të tjerëve, përfshirë dhe në këtë rast, është shënjë respekti në Japoni. Po shijoj ushqimin e mrekullueshëm të kuzhinës japoneze, sidomos “urup”-in, salmonin e famshëm të zonës. Historia e Japonisë, më shumë sesa shija e ushqimit, më ka krijuar një ndjesi të çuditshme. Që nga dita kur më lajmëruan se do të udhëtoja për trajnim nga Jica në këtë shtet, nisa të shfletoja e lexoja se cfarë e dallon këtë vend në histori e bukuri? Në restorant qëndron i varur flamuri japonez. Cili është miti që përfaqson ky flamur? Çfarë mesazhi fshihet pas kësaj kanavaceje të bardhë me një rreth të kuq në mes?
Vendasit e nderojnë me emërtimin Hinomaru (flamuri diellor). Ky simbol kombëtar është një kanavacë e bardhë, me një rreth të madh të kuq në mes, që përfaqëson lindjen e diellit. Sipas legjendës, tradita e këtij flamuri nis në shekullin e 13-të, nga koha e pushtimit mongol në Japoni. Flamuri iu propozua perandorit japonez, i konsideruar si pasardhës i perëndeshës së diellit, nga murgjit budistë.
“Wakkanay ka njerëz të egër” më kumbon ende në vesh ajo anglishte e të panjohurit portugez, që përpëlitet brenda meje njësoj si salmoni kur kapet nga peshkatarët japonezë në det, i cili, me kast çdo dimër e pranverë, luan lojën e fëmijërisë sime shqiptare “ngriva-shkriva” .
Sa do të doja ta kisha tani përpara meje. Çfarë do t’i thosha? Atë e di unë.
– Kent, cili është himni juaj kombëtar? – e pyes ndërsa nxitoj të mos më kapë e lërë pa gjumë aureola e dritës, e cila lind pas mesnate në qytetin më verior të Japonisë.
– Është “Kimi ga yo” (Mbretërimi i Perandorit), i miratuar më 13 gusht, 1999”, – përgjigjet Kent-i.
– Ka tekst të thjeshtë. Është teksti më i vjetër i himnit kombëtar në botë. Por muzika (ai e njeh shumë mirë muzikën sepse po përpiqet të nxjerrë albumin e parë të këngëve të krijuara prej tij), muzika, – vijon – është shumë më e re.

Sazare ishi no
Iwao to narite
Koke no musu made

Është shumë poetik dhe tingëllon bukur sidomos nëse e këndon Kent Saitoh-u.

“Derisa edhe gurët kristalorë të kthehen në thërrmija,
të mbuluara nga myshku”.

Dhe ky tekst u shkon shumë njerëzve të ngrohtë, punëtorë e mikpritës në bregun e Wakkanay-s, me shkëmbinjtë buzë detit të mbulur nga myshku.

Historia e punëtorit që mbeti i mbyllur në dhomën frigoriferike

Published on November 18, 2021 in Meqë ra fjala by Admin

MIRËSJELLJA

Kjo është fotoja e një punëtori që punon në një fabrikë ushqimesh të ngrira. Teksa ishte duke bërë punën e tij, dikush e mbylli aksidentalisht në dhomën frogoriferike dhe ndërsa ishte atje brenda, ai filloi të thërriste për ndihmë, por orari i punës kishte mbaruar dhe nuk kishte mbetur më këmbë njeriu në fabrikë.

Në atë çast kuptoi se do vdiste i ngrirë atje. Por pikërisht atëherë, roja e fabrikës hap derën e frigoriferit dhe e shpëton nga vdekja e sigurt.

Drejtori i fabrikës e pyeti rojen:

“Ku e dije që punëtori ishte brenda në fabrikë dhe nuk kishte dalë?!”

Roja iu përgjigj:

“Askush nga punëtorët nuk më përshëndet përveç tij, ai çdo ditë më pyet si jam. Në fund të asaj dite nuk e dëgjova dhe as e pashë, e dija, në fakt, isha më se i sigurt se ai ishte ende në fabrika, kështu që e kërkova derisa e gjeta.”

Mirësjellja i shpëtoi jetën këtij punëtori

I dashuri im i karantinës humbi gjithçka (por më gjeti mua)/Sarah Rutledge

Published on June 11, 2020 in Meqë ra fjala by Admin

Sarah Rutledge

Modern Love

Nëse kjo do të ishte jeta e vërtetë, do t’i kisha dhënë fund. Por kjo nuk ishte më jeta e vërtetë.

E takova të dashurin tim të karantinës në fillim të marsit, pikërisht pak para se gjithçka të mbyllej në New York City. Ose ndoshta jemi takuar edhe vite më parë, kur fëmijët tanë shkonin në të njëjtën kopsht dhe luanin bashkë të gëzuar ose ndoshta dhe jo aq shumë me njëri-tjetrin, siç ndodh rëndom me fëmijët e vegjël.

Kisha biseduar disa herë me gruan e tij të atëhershme, kur merrnim fëmijët nga kopshti, gjatë kohës që ata vishnin xhupat e këpucët dhe nga bisedat e vogla kisha mësuar që ajo njësoj si unë, ishte martuar vonë në jetë dhe ishte bërë menjëherë me një fëmijë, dhe që përpiqej shumë të menazhonte edhe karrierën edhe familjen.

“Çfarë pune bën yt shoq?” E kisha pyetar.

“Është muzikant dhe është pothuaj gjithë kohën nëpër turnera,” më kishte thënë ajo me krenari.

Në ditët e mia të rinisë kisha takuar shumë muzikantë, ndaj tani i ndihesha mirënjohëse profesionit me orar fiks 9 – 5 të bashkëshortit tim, por asaj i buzëqesha me miratim.

Pas dy vjetësh u takuam sërish në klasën e notit. Fëmija i saj zhytej pa pikë frike deri në fund të pishinës, ndërsa imi ngrinte në majë të trampolinës, duke shtrënguar hekurat fort me të dy durët. Ajo i thoshte fjalë inkurajuese, ndërsa unë mendoja se ishte gjë e kotë dhe se çdo minutë më shumë aty ishte veçse humbje parash.

Nuk mbaj mend të jemi prezantuar zyrtarisht në ato vite, po unë gjithsesi kam një kujtim të mjegullt të të dashurit tim të karantinës, duke u vërdallisur me një xhaketë të zezë në ca ambiente të përbashkëta, por mund të jetë edhe kujtim i fabrikuar i mendjes sime. Shumë vite më pas, pas dy martesash të dështuara, kur e kaloja kohën duke parë profilet e meshkujve në Tinder, u ndesha në të tijin. Emri, po edhe fytyra mu dukën të njohura, prandaj ia studiova profilin. Dukej person i zgjuar dhe me humor, kështu që i dërgova një mesazh.

Takimi ynë i parë ishte në një kafene dhe zgjati më pak se një orë. Bëmë goxha muhabet, por patëm vështirësi në kontaktin me sy. Kur ia thashë këtë shoqes sime Rakelës, ajo fajësoi nervat dhe më sugjeroi t’i jepja një shans tjetër.

Të nesërmen ai më dërgoi një mesazh, ku më pyeste nëse do të takoheshim përsëri. U takuam për një pije dhe këtë herë ai ishte më i qetë. Më tregoi histori interesante, më bëri të qeshja dhe kur mbërritëm tek dera e apartamentin tim më vështroi ngultazi. Heshtja u zgjat ca si shumë dhe unë u përkula drejt tij.

“U bë vonë,” i thashë. “Nuk dua t’ju mbaj më. Po një pjesë e imja nuk do që të ikni.”

Ai u skuq dhe pas pak minutash ne po putheshim me pasion.

Përgjatë fundjavës, ndërsa ai kujdesej për fëmijën e tij dhe unë përgatitesha për një udhëtim në perëndim, shkëmbyem mesazhe të shurtra, po gjithë kohës. Kur njerëzit në New York filluan të sëmuren, gjendja jonë ishte akoma statukuo, e pandryshueshme. Pasi avioni im zbarkoi, hapa telefonin dhe pashë që ai akoma ishte zgjuar edhe pse atje ora ishte 1 e mëngjesit.

“Si shkoi dita sot? Mirë?” I shkrova.

“Jo dhe aq,” mu përgjigj. “Po nuk kemi pse të flasim për këtë tani.”

Ai kishte më pak se një vit që ishte ndarë dhe akoma ishte i lënduar e i hutuar. Vazhdonte të përdorte përemrin “ne” dhe pse vazhdonte të ishte shumë i zemëruar me ish-in.

Përgjatë javës shkëmbyem shumë mesazhe. Mesazhe seksi, mesazhe me humor apo edhe thjesht informacion. Po që natën e dytë, ngaqë ishte i zemëruar me ish-gruan më pyeti nëse mund të më telefononte. Biseduam për gati një orë dhe unë i dhashë gjithë këshillat që mundesha, shumica e të cilave fillonte me: “Nuk do të jetë gjithmonë kështu.”

Të nesërmen më falënderoi që e dëgjova duke më thënë që ishte e lehtë të bisedoje me mua.

Shkëmbyem mesazhe, biseduam, i treguam njëri-tjetrit historitë e fëmijëve tanë. Ai shkoi në Boston për t’i ikur virusit, unë u ktheva në shtëpinë time pak më herët, por u takuam shpejt dhe ishim si të trallisur nga gjithë ato mesazhe spekulative, pasi e dimin që jeta reale, si gjithmonë, është shumë më e vështirë.

Kur mes nesh ra heshtja, ai tha: “Dalim, bëjmë diçka.” I kaluam 7 orët e ardhshme duke ecur, duke folur dhe duke ngrënë ushqim italian goxha të shijshëm.

Pastaj qyteti dhe bota u mbyll, dhe i dashuri im i karantinës humbi gjithçka.

Humbja filloi me ish-gruan e tij që e njoftoi se do qëndronte në Boston, derisa të ndihej e sigurt që të kthehej. Ai u xhindos se donte të shihte fëmijën e tij, por nuk mund të bënte asgjë, pasi avokati i tha që asnjë gjyqtar nuk do të vendoste në favor të kthimit të fëmijës në epiqendrën e virusit. Pas kësaj puna e tij me regjistrimet u shty, koncertet e pranverës dhe verës u anuluan, madje edhe një turne i madh në vjeshtë zor se mund të ndodhte. Si shumë muzikantë të tjerë, papritmas ai u gjend pa pará dhe pa perspektivë se mund të kishte shpejt, po kohë kishte plot.

Plus këtyre, atij nuk i lejohej më të vizitonte mamanë e tij dhe shëndeti i saj filloi të ligështohej. Po ashtu një shok i bandës, pati ethe dhe u shtrua në spital. I dashuri im i karantinës bëri parashikime të zymta për humbjen e mamasë dhe shokut në të njëjtën kohë. U përpoq shumë ta zinte veten me punë, po duke parë pakësimin e kursimeve, kohën e kalonte duke u shqetësuar se mund të humbte apartamentin e tij dhe duke u grindur me ish-gruan pasi e digjte malli të shihte fëmijën.

Si rezultat i gjithë këtyre, ai nuk ishte në formën e tij më mirë për të qenë i dashuri im. Ishte i tronditur dhe i frikësuar. Po unë kisha një rreth të vogël të sigurt, ku përfshihej fëmija im, ishi im dhe i dashuri im i karantinës dhe, duke qenë sa më të kujdesshëm që ishte e mundur, dy herë në javë shkoja në shtëpinë e tij, ku të ulur gju më gju në tryezën e kuzhinës, bisedonim duke ngrënë dhe duke pirë, kryesisht ai fliste, ndërsa unë dëgjoja.

Pak javë në këtë situate dhe një mbasdite, veçanërisht të trishtueshme, ai më tha se ishte në dijeni të kufizimeve të tij dhe se i vinte keq që nuk mund të ishte më i disponueshëm emocionalisht. Më tha se në kushte normale marrëdhënia jonë do të shkonte ndryshe, por ai nuk mund ta lejonte veten ta bënte këtë, kur gjithçka ishte aq e tensionuar dhe e pasigurt.

“Nëse do të ishim në jetën reale, unë do të thosha se ne thjesht po takoheshim,” i thashë.” Ti nuk do ishe i dashuri im.”

Ai ra dakord.

“Pra meqë ne po takohemi,” i thashë. “Le të shohim se çfarë do ndodhë. Nuk ka pse të jetë kaq dramatike.”

Në brendësi, ndihesha pa shpresa, ndoshta edhe e lënduar. Nëse kjo do të ndodhte në jetën e vërtetë, do t’i kisha dhënë fund kësaj lidhjeje dhe më e pakta do filloja direkt të kërkoja dikë tjetër. Por vendosa të provoj diçka të re; do të bëhesha e durueshme dhe do të prisja të shihja se çfarë do të ndodhte. Nëse kohët ishin të pashembullta, ashtu do të bëhesha edhe unë.

I dashuri im i karantinës dhe unë jemi karaktere shumë të ndryshëm. Ai i shpenzon paratë për mallra cilësorë dhe unë jam e kënaqur me miksimin e mobiljeve të përdorura antike me ato prej tallashi. Ai dëshiron ushqime dhe pije të shtrenjta, ndërsa baza kryesore e dietës sime janë biskotat e lira. Shtëpia e tij është plot me tone të qeta dhe enë porcelani të bardha, e imja është një përzierje marramendëse ngjyrash dhe modelesh. Ai sheh televizor, ndërsa unë e lashë timin në divorc dhe nuk bleva më një të ri. Unë nuk pi alkool prej gati 7 vjetësh, ai shijon një apo dy kokteje çdo natë.

Po ne e bëjmë njëri-tjetrin të qeshë. Ai më luan muzikë dhe unë i huazoj libra. Unë i ofroj këshilla gatimi, i bleva edhe një gërshërë të mirë kuzhine, ndërsa ai më përgatit mezera të vogla dhe më mbush gotën me ujë të gazuar me shije frutash. Të dy jemi prindër paksa pedantë, por të dashur. Puthemi shumë dhe ma përkëdhel fytyrën kur e bëjmë. Më thotë se është shumë falënderues që më takoi, që më pëlqen shumë dhe që unë e bëj të lumtur.

Pavarësisht insistimit të tij që ka pak për të dhënë, i dashuri im i karantinës dhe unë sa vjen e po lidhemi më shumë. Edhe pse asgjë nuk ka ndryshuar, ai po mësohet me rrethanat e tij të padëshiruara dhe ankthi po i lehtësohet. Shkoj në shtëpinë e tij rreth dy herë në javë dhe të ulur gju më gju në tryezën e kuzhinës, hamë, pimë, flasim e dëgjojmë. Puthemi dhe ndiej flutura në stomak. Më pas, ai luan disa akorde ndërsa unë shikoj duart e tij. Të dy i mbajmë sytë dhe i buzëqeshim njëri-tjetrit. Kemi filluar të duhemi.

E nesërmja nuk premtohet dhe nuk kam asnjë ide se çfarë do të sjellë. Kjo kurrë nuk ka ndodhur më parë, por pandemia më ka hequr çdo iluzion të mbetur rreth kontrollit dhe stabilitetit. I dashuri im i karantinës dhe unë mund të mos vazhdojmë për shumë gjatë ose mund të ndahemi sapo të na lejohet të dalim përsëri lirisht në botë.

Po ashtu, logjistika mund të ndërhyjë, oraret e punës dhe prindërimit mund të mos na përputhen ose ndoshta ai do të vazdojë të jetë i dashuri im edhe përtej kësaj krize. Por ndoshta ai dhe unë do të jemi veçse bashkëudhëtarë për pandeminë. Po çfarëdo qoftë kjo, do kemi shumë për të treguar; ushqimet dhe pijet e përbashkëta, puthjet dhe shoqërinë, mirëkuptimin dhe të qeshurat.

Dua që i dashuri im i karantinës t’i kthehet jetës së mëparshme apo të jetë në gjendje ta fillojë atë përsëri. Po bëhet vonë. Nuk dua ta mbaj më, por një pjesë e imja do që ta mbajë.

Përktheu: Meli Ajazi

Marrë nga: The New York Times

Kohë kur për muaj je ose me ishi-in ose me askënd tjetër/Sarah Rosen

Published on April 26, 2020 in Meqë ra fjala by Admin

Sarah Rosen

Nga rubrika: “Dashuri Moderne”

The New York Times

E di njerëzit kanë probleme shumë më serioze sesa imi, që është thjesht ai që i dashuri më la në fillimin e pandemisë.

Ai më la një javë para se ta gjenin fqinjin tim. Ndarja ndodhi në mbrëmje. E kisha kaluar gjithë ditën duke bërë pazare, sepse Organizata Botërore e Shëndetit sapo deklaroi pandeminë COVID-19. E vendosur për të qëndruar optimiste, isha duke bërë supë me pulë e duke dëgjuar ritmin shpërthyes të Motown, kur ai erdhi. Dukej i zbehtë dhe në dhimbje. Pasi e vështrova e kuptova që, ose kishte për të më thënë ndonjë lajm tragjik në lidhje me koronavirusin ose marrëdhënia jonë kishte mbaruar.

Duhet një lloj krize e veçantë për ta bërë ndarjen me të dashurin një lajm jo dhe aq të keq. Ndërsa po i jepnim njeri-tjetrit përqafimin e lamtumirës, ai mes lotësh më tha: “Kjo deri diku është si një lloj shakaje për distancimin social.”

Ndarja më befasoi, jo vetëm sepse kjo ishte një kohë e tmerrshme për t’u ndarë, por sepse nuk mendoja që isha në një marrëdhënie që rrezikohej. Ne ishim bashkë prej gjashtë muajsh dhe ndiheshim mirë me njëri-tjetrin, edhe pse lëviznim nëpër botë në mënyra shumë të ndryshme.

U tundova nga ideja për t’ia vënë fajin pandemisë dhe shpresova që ai do të ndryshonte mendje. Piva dy gota uiski me fund dhe ja futa gjumit për t’u zgjuar me dhimbje stomaku të tmerrshme dhe diarre.

Këto simptoma vazhduan edhe dy ditë më pas. Nuk e kuptoja nëse kisha marrë ndonjë virus gripi, koronavirus, apo ishte thjesht manifestim fizik i trazirave të mia emocionale. Simptomat u përkeqësuan: Mendova se kisha ethe, por termometri ishte thyer, kështu që vendosa termometrin për pjekjen e mishit nën gjuhë, i cili sigurisht ishte gabim dhe për më tepër maja e tij e mprehtë më lëndoi qiellzën e poshtme. Ndjeva shumë mall për ish-të dashurin tim në apartamentin e tij që vetëm 1.6 km larg.

Pas një ndarjeje, unë zakonisht përpiqem të riafirmoj pavarësinë time dhe të rrethohem nga miqtë, por kjo tani ishte e pamundur. Ndihesha në siklet që do t’i kërkoja ndihmë ish-it tim kaq shpejt, se mund të dukesha sikur po e lusja, po isha shumë e sëmurë për t’u shqetësuar për dukjen, kështu që i dërgova një mesazh.
Kur ai u shfaq në derën time me Tylenol, Gatorade, Imodium dhe Pedialyte, ndjeva një mirënjohje shumë të madhe për të. A ishte kjo një shenjë premtuese apo thjesht një gjest bamirësie? Pandemia i kishte fshirë rregullat normale të ndarjes dhe ne ishim në territor të ri të panjohur.

Pak ditë më vonë, dëgjova zhurmë jashtë në korridorin e katit dhe kur hapa derën pashë dy punonjës të urgjencës, që po trokisnin fort në derën e apartamentit ngjitur me timin, duke provuar të hapnin derën.

“Kur e keni parë për herë të fundit fqinjin tuaj?” më pyeti njëri nga ata, një grua.
“Nuk e di, nuk më kujtohet,” i thashë.
“Na telefonoi i biri, sepse nuk ka dëgjuar prej tij prej disa ditësh,” tha ajo.

Fqinji im ishte një burrë në të 80-at, megjithëse dukej më i ri, që jetonte i vetëm dhe që gjatë verës vinte një karrige në tarracën e ngushtë të ndërtesës sonë ku ulej dhe lexonte.

Kur mbërritën zjarrfikësit, u duhej të kalonin nëpër apartamentin tim, për të hyrë në apartamentin e fqinjit, nga shkallët në rast zjarri. I hapa dritaret dhe dyert, që ata të mos preknin asgjë dhe u ktheva në korridor e i dëgjova duke raportuar në radio se fqinji kishte vdekur.

Unë dhe fqinjët e mi të tjerë në kat shkëmbyem një vështrim shokues me një ndjenje fajësie-përgjegjësie të përbashkët. I pyeta zjarrfikësit se sa kohë kishte që kishte vdekur. Ata më thanë se nuk do ta dinin derisa të bëhej ekzaminimi mjekësor nga doktori që pritej të vinte.

Ndjeva një si gur në stomak, sikur po fundosesha. Mos vallë kur kisha prekur dorezën e derës së pallatit, një javë më parë, ia kisha kaluar virusin fqinjit tim, virusin që as nuk e dija nëse e kisha, apo jo?

E pushtuar nga ky dyshim i zi, ndjeva një lloj paniku maniakal, dhe fillova të bëja një kek-bananeje, ndërsa bashkë me fqinjët e tjerë prisnim ekzaminimin mjekësor të fqinjit. Keku ishte akoma në furrë kur doktori mbërriti, një burrë i qeshur, që na tha se trupi i fqinjit kishte filluar të dekompozohej, kështu që kishin kaluar më shumë se dy ditë që kishte vdekur. Pastaj, duke u treguar fqinjëve të mi një fotografi të të vdekurit në aparatin e tij dixhital, në mënyrë që të mund ta identifikonin, tha: “Uau, diçka vjen erë e mirë! Po bëni rrotulla me kanellë?”

Fqinji im, që vdiq i vetëm në apartamentin e tij, m’u duk si një ogur për t’u pikëlluar edhe më shumë, dhe papritmas u frikësova që isha vetëm. I dërgova mesazh ish-it tim për t’i treguar ç’farë ndodhi, si një mënyrë për të lehtësuar vetminë e padurueshme, që kjo vdekje kishte shkaktuar tek unë. Folëm. Kjo më bëri të dëshiroja t’i ruaja ca kek-bananeje.

Ca ditë më vonë, kur pata ethe dhe kollë, u shqetësova edhe për zjarrfikësit që kishin qenë në apartamentin tim. Ishi më dha termometrin e tij dhe u përpoq të më qetësonte që zjarrfikësit me siguri e kishin ndeshur virusin në plot vende të tjera.

Edhe pse ishi dhe unë jetuam në apartamentet tona të ndarë, kontakti ynë i vazhdueshëm na thoshte se ishim bashkë, po të izoluar në mënyrë të efektshme, duke krijuar një zonë të re gri. Ne bisedonim çdo ditë. Ai më propozoi të më lante rrobat dhe një natë, kur u ndjeva më mirë, hëngrëm tortellini dhe pamë një film. Nuk shqetësoheshim se mund të infektonim njeri-tjetrin, sepse kishim qenë në kontakt gjatë gjithë kohës.

Duke mos qenë më partnerë romantikë, ishim bërë partnerë pandemikë. Ndoshta, mendova, marrëdhënia jonë ishte në pauzë njësoj si qyteti dhe si bota. Ose mbase, njësoj si aq shumë çifte, ne rrinim bashkë nga frika e të qenit vetëm.

Ish-it tim nuk i pëlqente të ishte vetëm, kështu që unë e dija që izolimi do të ishte i vështirë për të. Ai ishte tip shumë i shoqërueshëm dhe gjithnjë shoqërohej me të tjerë, bënte biçikletë, udhëtonte, planifikonte. Muajt e parë të takimit për mua ishin si një furi detare: Që në takimin tonë të dytë më dha një furçë dhëmbësh dhe në muajin e dytë më liroi një sirtar për rrobat e mia në dhomën e tij të gjumit.

Brenda katër muajve ne kishim bërë tre palë pushime bashkë dhe kishim takuar familjet e njëri-tjetrit. Po unë shqetësohesha që gjërat kishin ecur kaq shpejt, pa e bërë ngadalë-ngadalë punën e njohjes së vërtetë të njëri-tjetrit.

Sigurisht që kur iu afruam kufirit gjashtëmujor, filluam të shohim se nuk ishim aq të përputhshëm me njëri-tjetrin. Ndërsa unë doja t’i analizoja shpirtin njerëzor, ai donte të fliste për pajisje dhe të zgjidhte probleme teknologjike. Nuk e di nëse këto ishin thjesht ndryshime të vogla sipërfaqësore, që u duhej ca kohë të përshtateshin (unë jam artiste; ai është inxhinier), apo nëse ato tregonin probleme më të thella (a kishim pasur mjaftueshëm kohë ne për të folur?) Apo, siç edhe ai më pohoi me zë të lartë, drejt përfundimit të marrëdhënies sonë, ishte fakti që ai nuk dëshironte ta shpaloste shpirtin, sepse nuk ishte i gatshëm për diçka serioze (kur do të jetë gati vallë?).

Po sikur të ngadalësonim, a do të kishim akoma një shans?

Tani, ngadalësimi ishte i detyruar nga qeveria. Ndoshta izolimi, me vetminë dhe kohën e tij për reflektim, do të na bashkonte përsëri? Tani që unë kisha ndaluar së kërkuari intimitet, a mundej ai të hapej dhe ta ofronte vetë?

Në të vërtetë kjo nuk ndodhi kurrë. Dhe ndërsa shpresat e mia për ne u pakësuan, frika ime se do isha vetëm u rrit. Nuk dija çfarë të bëja. Nëse do ndaloja ta shihja, do kaloja kohë pa askënd, kush e di për sa kohë. Kisha frikë ta humbja, pasi tani më mungonin të gjithë. Sirenat jashtë dritares sime ulërinin më fort e më shpesh dhe unë i kërkova vetes të pranoja kushtet e çuditshme të marrëdhënies sonë, në mënyrë që ajo të mos mbaronte.

Derisa një natë, pas 18 ditësh nga fillimi i simptomave të mia, ai më propozoi të shkoja tek apartamenti i tij për të bërë biskotat e dasmës meksikane. E inkurajuar nga emri i biskotave që ai kishte zgjedhur (pjesa e “dasmës”), dhe me shpresa të ripërtërira për ne së bashku, shkova me një valixhe plot me rroba të lara. Atë natë, më në fund diskutuam zonën tonë gri.

“Cilat janë rregullat e ndarjes në një pandemi?” pyeti ai. “Askush nuk e di! Duhet të kthehemi në vitin 1918 dhe të pyesim.”

Ai u hap atë natë, por vetëm për të përsëritur mungesën e tij të interesit për t’u angazhuar në atë që unë dëshiroja, një lidhje zemër me zemër. Kur ai më tha: “Unë nuk mendoj se do ta bënim njëri-tjetrin të lumtur për një kohë të gjatë,” më në fund rashë dakord me të.

Izolimi nuk kishte ndryshuar asnjërin prej nesh; ai vetëm sa na sqaroi rreth atyre që kishim të përbashkëta dhe çfarë na mungonte. Kujdesi ynë i ndërsjellë nuk e ndryshoi faktin se kur isha me të, ndihesha e vetmuar. Atëherë e kuptova se sa herë që do ta shihja, zhgënjimi im për marrëdhënien tonë do bëhej edhe më i madh, prandaj duhej të përballesha vetëm me veten time. I thashë se duhejtë ndalonim së foluri dhe mora valixhen time me rrobat e lara e u nisa për në shtëpi, duke qarë gjatë gjithë rrugës.

Edhe të qenit vetëm ka kënaqësitë e vet. Në shëtitjet e mia të përditshme po dëgjoj audiobooks të Jane Austen-it. E zhytur në komentet e saj rreth standardeve shoqërore, ndihem e zënë dhe e lirë. Ajo më ka mësuar se jo gjithëmonë izolimi shoqërohet nga vetmia, dhe më kujton se me sa kënaqësi e lexonte librin e tij në tarracë fqinji im.

Kur specialistët rekomanduan vënien e maskave prej lecke, porosita një tepër, për t’ia dhënë ish-it tim kur t’i kthej termometrin e tij. Edhe pse nuk kam më frikë të jem vetëm, e di po ashtu se askush nuk është i vetë-mjaftueshëm, veçanërisht tani, dhe se ai dhe unë do të jemi aty për njëri-tjetrin, për aq kohë sa kjo pandemi të marrë fund. Kujdesi për njëri-tjetrin është pjesa që ne gjithmonë e kemi bërë siç duhet.

Përktheu: Meli Ajazi

Mes nesh kishte ekrane edhe në jetën reale-Caitlin Dewey

Published on February 29, 2020 in Letërsi/Meqë ra fjala by Admin

MODERN LOVE-Caitlin Dewey

E mbledhur gulaç në shtratin tim, me fytyrën vetëm pak centimetra larg ekranit të laptopit,ia kisha ngulur vështrimin plot ankth kutisë së bisedave të Google, e cila si për të më ardhur në ndihmë më thoshte: “Uilli po shkruan.”

Ndërsa prisja mesazhin e tij, e detyrova veten të rilexonte postën elektronike, të rifreskonte komunikimet e mia në Twitter, dhe pasi lëviza lart e poshtë nëpër postimet e mia në blog, vendosa të laj dhëmbët.

Kutia vazhdonte të më thoshte: “Uilli po shkruan.”

“Mos guxo të lëndohesh nga kjo gjë,” i mërmërita pastës së dhëmbëve. “Kjo ishte një ide idiote, dhe ti e dije që në fillim.”

Por njohja e budallallëkut të rënies në dashuri me dikë në internet, nuk të pengon ta bësh atë. Shoqja ime Zhaneta, D.J., një kolege e radios, bisedon përherë me disa blogerë muzike, që ajo i ka takuar në Tumblr. Shoku im Tuan, i cili jeton në Los Angeles, qëndron deri në 3 pas mesnate, për të biseduar me të dashurën në Londër.

Dhe unë sot i kisha dhënë makinës për gati 1,770 km, në një udhëtim vajtje-ardhje, për të vizituar Uillin, një djalë që e takova në tetor në një konferencë të gazetarisë së Ueb-it, me të cilin u njoha vërtet, vetëm në Skype.

Uillin e dallova tek rrinte larg tryezave, në barin e zhurmshëm të hotelit. Kishte syze me skelet të zi, të trashë, flokë të pakrehur, tipare që i jepin atij pamjen e një hakeri që punon gjithë kohës në bodrum. Nëse keni marrë pjesë ndonjëherë në një konferencë për Internetin, mund ta kuptoni se pse lëkura e zbehtë, syzet me skelet të trashë dhe flokët palarë e të pakrehur, janë kaq shumë joshës, përndryshe, nuk di si t’ua shpjegoj dot pse-në.

Sido që të jetë rasti, çuditërisht tek Uilli më pëlqeu shumë buzëqeshja e tij e vetëkënaqur dhe fiksimi i tij me WordPress-in. Ai më argëtoi rreth meritave të plug-ins dhe PHP derisa u lodha dhe shkova në shtrat.

“Do të të gjej në Twitter, i thashë me shaka ndërsa po largohesha.

Nuk e prisja dhe as nuk dëshiroja ta shihja Uillin përsëri pas asaj fundjave. Për më tepër që takimi ynë dukej i pamundur, pasi ai jetonte edhe tri shtete larg. I ndiqja postimet e tij në Twitter me kuriozitet, po neutrale. Në janar, ai bisedoi me mua në G-chat, duke mu ankuar për punën, dhe pastaj, një natë, diku afër mesnatës, kur isha duke transferuar ca foto dhe duke harxhuar kohën me informacione koti në Google, ai më dërgoi mesazh në gjendje të dehur.

Me sarkazëm të dukshme, më shkruante: “A je në atë gjënë për të cilën flasin gjithë kalamajtë këto ditë, në Skype?”

Kisha lexuar që 90 përqind e komunikimit njerëzor është joverbal. Skype e kap këtë 90 përqindsh me një aparat fotografik me rezolucion të ulët, e kompreson, e rikonstrukon në një nyje kompjuterike dhe e riprodhon atë pastaj në një ekran kudo në botë. Skype eleminon distancën dhe kjo është arsyeja pse funksionon.

Dhe pikërisht këtë bëri për ne. Me ekranin e Skype-t të hapur dhe me kamerën e ndezur, instiktivisht ndjeja që Uilli ishte pranë, ulur në shtratin tim, vetëm një hap larg. Duke injoruar periudhat kur figura ngrinte ose zëri i tij ndërpritej, mendoja se ai dukej dhe tingëllonte pikërisht ashtu siç ishte edhe në person. Ndonjëherë, kur ai përkulej në kompjuter për të lexuar ndonjë artikull që unë i kisha dërguar, mund të shihja edhe poret e fytyrës së tij.

Ne filluam të bisedonim në Skype për orë të tëra çdo natë – ai nga një dhomë gjumë asketësh me mure të bardhë, unë nga këndi i vockël i apartamentit tim studio me ngjyra torte. Mësova se ai hante çdo vakt jashtë, flinte me një seri bluzash të bardha identike me qafë V dhe qeshte me njërën anë të gojës kur unë thosha ndonjë gjë të mençur. I njihja gjuhët e tij të preferuara të kodifikimit, sistemin e tij më pak të preferuar të menaxhimit të kompjuterave, si dhe mospëlqimet e tij të përgjithshme, për kërcimin, muhabetet e llomotitjet për të vrarë kohën dhe vajzat në bare.

Një natë, shkoi aq shumë vonë duke biseduar sa më zuri gjumi me laptopin e hapur dhe kur u zgjova shtatë orë më vonë, isha e lidhur nga kordoni i tij i rrymës. Po Uilli ishte akoma atje, i përgjumur, nën dritën që vinte nga një dritare e hapur, i zbehtë, simpatik dhe i çuditshëm.

Pas pak ai lëvizi, kapsiti sytë në kamera dhe tha: “Hej, ti”.

“Hej,” ju përgjigja fare natyrshëm. “Si fjete?”

Ndërsa javët kalonin, i tregova Uillit për të dashurin tim të fundit, një djalë që kisha takuar në klasën e psikologjisë dhe me të cilin pata një lidhje për gati dy vjet. Ai më dëgjoi në heshtje, syzet i pasqyronin imazhin tim nga kompjuteri. Më dha këshilla të mira, të qarta, për ta lënë të shkuarën pas.

Nuk kisha takuar prej shumë kohësh dikë që të ishte kaq i zgjuar dhe i talentuar në mënyrën që unë do të doja të isha vetë. Ai më tregoi për ish-të dashurën e tij, e cila nuk ja vlerësoi asnjëherë punët. Fillova t’i dërgoja mesazhe edhe nga orët e mësimit, kur isha e irrituar ose/dhe e mërzitur.

Nga apartamenti im, mund ta shihja Uillin, por s’mund ta prekja. Mund ta thërrisja kur doja të flisja, por kurrë nuk mund ta shihja në një dritë tjetër, përveç asaj të abazhurit në komodinën pranë shtratit të tij. Po kjo gjë funksiononte edhe në favorin tim. Mund ta thërrisja atë kur të doja pas ca gotave, kur ndjehesha miqësore dhe fjalëshumë, po edhe mund ta shmangja nëse do të kisha për të shkruar, për të redaktuar ndonjë video apo për të bërë postime në blog. Mund t’i thosha çfarë të doja, edhe të rrezikoja të bëhesha e bezdisshme, sepse në fund të bisedës, me një klikim të mausit mund ta “nxirrja’ jashtë nga shtëpia ime.

Ironia është që ne grumbullohemi bashkë në internet për këtë lloj sigurie, këtë lloj intimiteti të sterilizuar, po në fakt duam diçka krejtësisht të ndryshme “në jetën reale” apo IRL (In real life), siç njihet në fjalorin online. Në konferencat për Internetin, si ajo ku takova Uillin, Twitter, sa nuk pëlcet prej postimeve të njerëzive që festojnë takimet IRL: “Ishte kaq këndshëm që më në fund u pamë @e kështu dhe ashtu IRL” “Hej @e kështu dhe ashtu IRL, Nuk mund të besoj që ende nuk jemi takuar IRL!”

Interneti me hashtags dhe mesazhet në boarde i bashkon njerëzit, por asnjëherë nuk i kënaq. Pavarësisht se sa e doni blogun e dikujt. ose postimet në Twitter, në timeline, nuk janë këto ato që dëshironi me të vërtetë.

Dhe kështu – ngadalë e me kujdes – Uilli dhe unë filluam të shtrojmë pyetjen se çfarë do të thoshte e gjithë kjo që po ndodhte për ne.

“Ti më pëlqen me të vërtetë shumë,” më tha ai një natë, pasi u kthye në shtëpi nga një bar.

“Edhe ti më pëlqen shumë,” i thashë. “Po në të vërtetë nuk e di se çfarë është kjo.”

Desha ta zbuloj. Kështu që në fillim të marsit mora një makinë me qira, iu luta profesorëve të mi të më mos më vinin mungesa për një ditë dhe e ngava makinën 885 km për të kaluar një fundjavë të gjatë në qytetin ku jetonte Uilli. Kur po i afrohesha, ndihesha e emocionuar. Ndalova në një vend pushimi, rregullova tualetin dhe i telefonova mikun tim Tuan, U përpoqa të qetësohesha disi dhe duke mbllaçitur një çamçakëz vazhdova.

“Po sikur kjo që po bëj të jetë e tmerrshme?” – pyeta veten. “Po sikur ai të mos jetë aspak ashtu siç shpresoj?”

Në fakt, Uilli ishte pothuajse ekzaktësisht ashtu siç e prisja: buzë të holla, hundë të drejtë, me sy të vegjël, në ngjyrë lajthie dhe me syze. Ai qëndroi të më priste në anë të rrugës, ndërsa unë parkoja makinën – duke lëvizur para – mbrapa, para – mbrapa, derisa nga nervozizmi rashë në hendekun e rrugës. U puthëm në trotuar, bënte ftohtë dhe era që të thante bashkë me skuqjen më fshiu edhe mendimet e mia të shqetësuara. Kryesisht, u ndjeva e lehtësuar. Mendova: “Funksionokemi edhe në jetën reale. Pra, ka diçka këtu.”

Po, pasi u puthëm dhe hëngrëm pica u në shtëpinë e tij, patëm shumë vështirësi të bisedonim për gjërat të flisnim në Skype. Në jetën reale, ndërsa unë flisja, Uilli nuk më shihte, po ia ngulte sytë asgjësë. Në jetën reale, nuk më bëri asnjë pyetje rreth udhëtimit tim të gjatë ose punës sime ose gjërave që më prisnin kur të kthehesha në shkollë.

Kur më nxori për darkë, ndërsa prisnim ushqimin të vinte, filloi të lexonte postën e tij elektronike. Më kërkoi falje pa masë për këtë, po prapë vazhdoi të kontrollonte faqen e Ueb-it të tij kur u kthyem në shtëpi.

Më çoi në një party, në shtëpinë e një mikut të tij, ku ata vazhduan të diskutojnë me orë të tëra në lidhje me dizenjimin e Web-it, ndërsa unë, e ulur në një kolltuk shihja tavanin, e dehur, e mërzitur dhe tmerrësisht e shqetësuar që dukesha më e hollë në internet se në jetën reale. Pastaj, në ndonjë çast, më kapte dorën dhe më jepte buzëqeshje të vogla, shfajësuese. Dukej si një lojë strategjike: një vallëzim i vazhdueshëm mes dëshirës për të më bërë të tijën dhe mosdëshirës, intimitetit dhe distancës, jetës së vërtetë dhe pretendimit të jetës fantastike në internet.

Në ditën e fundit të vizitës sime, Uilli fjeti më gjatë se ç’duhej dhe në mëngjes nxitonte nëpër apartament me flokët e lagur dhe kravatën e palidhur, duke kërkuar laptopin e tij. Sipas planit që bëmë një natë më parë, ai do të shkonte në punë, ndërsa unë do të largohesha kur të doja. Çelësin do t’ia lija në kutinë e postës.

Isha në korridor duke fërkuar sytë e përgjumur kur ai më përqafoi duke më dhënë lamtumirën e fundit dhe duke më porositur ta ngisja makinën me kujdes. Më ngjau se u përpoq ca për fjalinë e fundit.

“Ishte fantastike të takohesha me ty”, tha ai më në fund.

Nuk ika menjëherë nga shtëpia e tij. Pasi bëra dush dhe paketova gjërat e mia, studiova librat e tij pranë oxhakut dhe u ula për një kohë të gjatë në banakun e kuzhinës së tij, duke u përpjekur të kuptoja se çfarë ndodhi. Nuk ndihesha mirë që rrethohesha nga gjërat e tij. Ndihesha shumë rehat në dhomën time, me gjërat e mia dhe me praninë e tij të kornizuar nga ekrani i laptopit.

Para se të largohesha i shkrova një shënim:
“I dashur Uill!
Faleminderit shumë që më prite këtë fundjavë. Ishte e rëndësishme për mua të kaloja kohë personalisht me ty.”

Pasi nënshkrova emrin tim e lashë në banak. Pastaj, duke urdhëruar veten të mos qaja, i hodha çelësat e tij në kutinë e postës dhe ja shkela pedalit të gazit për në shtëpi. Në jetën reale, që të mbërrija atje, zgjati nëntë orë.

Përktheu: Meli Ajazi

Dashuri në kohëra pritshmërish të vakëta

Published on February 5, 2020 in Meqë ra fjala by Admin

Kurrë mos i var shpresat tek një burrë. Ata kurdoherë do të të lenë në baltë

Nga Michelle Dowd – MODERN LOVE (Dashuri Moderne)

E ruaj mesazhin zanor të tij me zërin e dehur, të cilin ai e la gjatë një darke dasme në Teksas.

“Kam mall”, thotë. “Je gjëja më e mirë që më ka ndodhur deri tani dhe ndihem me fat që të kam në jetën time. Të faleminderit. Shihemi së shpejti.”

Prej gati një viti, dilnim bashkë disa herë në muaj. Ushqimi dhe seksi ishin mbi mesataren.

Ndonjëherë uleshim në ballkonin e hyrjes së shtëpisë së tij dhe pinim birra në gota të mbështjella. Ai më tregonte për fëmijërinë e tij në Mid-Uest, vitet e tij si punk¹ në universitet, tradhtinë e të dashurës së parë, historitë e tij fatkeqe të punës, divorcin e hidhur të prindërve të tij.

Herë të tjera ecnim e bisedonim për politikën, ose shëtisnim rrugëve të qytetit, hanim në restorante që ishin stiluar të haje në errësirë, duke biseduar për libra dhe kalonim netët në shtretërit e njëri-tjetrit të shtrënguar si kotele. Në mëngjes ai më bënte kafen, nga kontinentet në të cilat kishte udhëtuar dhe më gatuante një mëngjes shumëngjyrësh, që e haja duke nxituar për punë.

E mendoja si të dashur, edhe pse ai kurrë nuk tha që më dashuronte. Kur ndihesha e shqetësuar për marrëdhënien tonë, e pyesja se ç’po bënim, çfarë donte nga unë, ku po shkonte lidhja jonë. Ai bezdisej nga pyetje të tilla, por nëse unë do t’i bëja pyetje të drejtpërdrejta, do të më përgjigjej:

Se nuk po shihte e nuk po dilte me askënd tjetër. Se nuk po bënte seks me askënd tjetër. Se nuk donte askënd tjetër.

Po, nuk më prezantoi me askënd në jetën e tij edhe kur ia kërkova. Po ashtu nuk i tregoi asgjë familjes së tij për mua, megjithëse unë dija gjithçka për ta.

Kur kisha ftohtë, do më jepte xhaketën e tij. Kur do kapërceja rrugën, ndërsa ishte plot me makina që shpejtonin si shigjeta, ai do më kapte dorën dhe do të më tërhiqte mbrapa. Sigurisht që kapeshim për dore edhe në mjedise të tjera publike, por kurrë nuk më quajti të dashurën e tij. Nuk i pëlqente titujt. Thoshte që unë isha “shoqe-zonja e tij” dhe veten e vet e quante “shok-zotin tim”. Ishte më i ri se unë, po përdorimi i këtyre termave e bënte të ngjante shumë më i vjetër.

Unë po shijoja karrierën time, shëndetin e mirë, vrapimet e gjata me qenin tim shepherd (qen barinjsh) australian, një jetë aktive shoqërore dhe leximin e një libri në javë në kohën time të lirë. E vlerësoja faktin që ai nuk ishte i ngjitur, sepse nuk më bezdisi kurrë me gjëra të kota. Nuk më dërgoi kurrë mesazhe të tipit: “Mirëmëngjes bukuroshe”, kur kishte nevojë për vëmendjen time, dhe nuk më uroi kurrë “Pafsh ëndrra të bukura” me emoxhi në snapchat për të parë nëse isha në shtëpi.

I dërgonim mesazhe njëri-tjetrin, vetëm për të shkëmbyer informacione se kur dhe ku do të takoheshim. Kur e pyesja si ishte, më përgjigjej me një ose dy fjalë. Kur ishim bashkë, shpesh më thoshte se i vlerësonte shumë pritshmëritë e mia të ulëta.

Unë i isha mirënjohëse që ai nuk i ngarkonte supet e mia të mbingarkuara me problemet e tij.

Nuk ma kujtonte babanë në shumicën e gjërave, por ndonjëherë prania e tij provokonte kujtime. Kur babai po më mësonte të drejtoja makinën, më detyronte t’ia provoja që unë dija si të ndërroja gomën dhe vajin e makinës si dhe që e dija përmendësh çdo pjesë të motorit.

“Kurrë mos i var shpresat tek një burrë,” më thoshte. “Ata kurdoherë do të të lenë në baltë. Duhet të mbështetesh vetëm tek vetja jote. Duhet ta dish vetë si punon motori.”

Kam një rreth të vogël shoqesh që ma thonë lehtësisht dhe shpesh: “Të dua”, që më shkruajnë letra të shkruara me dorë dhe më japin lule ose libra gjatë festave. Do t’i doja këto gjëra edhe nga shok-zoti im, edhe pse në të vërtetë nuk më nevojiteshin.

Asnjëherë nuk i kam dëgjuar fjalët: “Të dua” nga askush në familjen time. Edhe pse jam lodhur dhe kam pasur shumë arritje e tituj të respektuar për t’i merituar këto tre fjalë, përsëri askush nuk m’i ka thënë. Ndoshta nuk kam qenë gati të lija çdo gjë timen, në mënyrë që të dëgjoja këtë pohim të shqiptohej nga goja e ndonjë të dashuri.

E rritur në izolimim e një kampi fetar në malet e Kalifornisë, isha shumë e vogël për të kuptuar neglizhencën që vëllezërit dhe unë përjetonim në kohërat që na linin vetëm, të vetushqehehim me ushqimet në kanaçe që na jepte qeveria, apo duke gërmuar nëpër kosha për tepricat e ushqimeve të restoranteve, apo duke iu lutur njerëzve pothuaj të panjohur për një vend për të qëndruar e futur kokën.

Ne të gjithë u rritëm duke kuptuar se prindërit tanë nuk mund të na mbronin, pavarësisht se sa shumë e donim ne këtë apo kishim nevojë për ta. Vetëm se disa prej nesh e mësuan këtë para se të mësonin se mund të varesh tek dikush tjetër në jetë. Kur mbështetja vetëm tek vetja mësohet me forcë nga ti si fëmijë, është shumë e vështirë që si i rritur të mendosh që ka edhe mënyrë tjetër.

Një mbrëmje, ndërsa miku im dhe unë po prisnim ardhjen e ushqimit, ulur në oborrin e një restoranti, ai tha, “Do të të rrëfej diçka”.

E pëlqeja shumë pasionin e tij për ushqimin, mënyrën se si kujdesej se si dhe ku ushqimi ishte prodhuar, kujdesjen për ngjyrat, shijen, strukturën dhe lëndët e vitaminat ushqyese. Ndieja një lloj kënaqësie sensuale kur e shihja tek gatuante dhe po ashtu ishte kënaqësi për mua të mos e shihja menunë. Ia kërkoja atij ta bënte porosinë në restorante se ishte si një zgjatje e kësaj lloj kënaqësie. Drekimi me të më bënte të ndihesha e përkëdhelur.

Dukej nervoz, por serioz. Ma mori dorën në duart e tij dhe tha: “Jam helmuar nga ushqimi këtu tek ky restorani disa vjet më parë.”

Unë qesha.

“Nuk është qesharake,” më tha. “Jam sëmurur vërtet.”

“Më vjen keq,” i thashë. “Po më duket e çuditshme kjo që sapo më the, pasi ti ke porositur tashmë. E kishe harruar dhe tani, papritmas t’u kujtua kjo? Do që të ikim? ”

“Nuk mund ta kuptoj kur ti flet seriozisht dhe kur bën shaka,” tha ai.

Burrat shpesh nuk mund ta kuptojnë ndryshimin midis buzëqeshjeve të mia të kënaqësisë dhe atyre për vetëmbrojtje, dhe kjo është edhe arsyeja pse kjo e fundit është një mënyrë efektive mbrojtëse. I kërkova përsëri falje.

“U helmova nga mishi atëherë,” tha ai. Sot kam porositur vetëm ushqim vegjetarian, kështu që do të jemi në rregull. Thjesht ta thashë që ta dish.”

“Faleminderit,” i thashë, edhe pse nuk dija se për çfarë po e falënderoja.

Mamaja ime është një si biçim herbariste e vetarsimuar. Në fillim kur shkuam në atë krahinë malore, mblidhnin hithra, manaferra e fruta të ergra, rrënjë kaktusi dhe lente (lisi, dushku). Ato pastaj i thanim, i zienim dhe i piqnim që të ushqeheshim.

Nga të gjitha gjërat e fëmijërisë sime që mund të quhen me plot gojën privim, këto fjalët “të dua” nuk janë në listë. Mali ishte i mbushur me jetë. Prindërit tanë shpesh ishin larg nesh për periudha të gjata kohore dhe nuk e përdorën kurrë fjalën dashuri, por mali ishte i frytshëm dhe i qendrueshëm. Unë dita si të mbijetoja me ato që ai më dha atje.

Pasi unë dhe shok-zoti im hëngrëm dhe nuk u helmuam nga ushqimi, u kthyem në shtëpinë e tij. Ai nxori dy gota ujë dhe më tha që kishte vendosur të hiqte dorë nga pija. Ngaqë nuk kisha parë asnjë provë që ai të pinte shumë apo shpesh, e pyeta përse.

“Mendoj se është më e shëndetshme.”

Ai po stërvitej për maratonën e tij të tretë.

“E kuptueshme,” i thashë. “Unë nuk kam nevojë të pi kur jemi bashkë, nëse kjo të ndihmon.”

“O.K.”, tha ai. “Si të duash.”

Nuk isha mësuar të mendoja për atë që doja, dhe nuk dija se si të pyesja, por pas kësaj unë nuk solla më birra dhe mbrëmjeve tona në ballkonin e shtëpisë së tij u erdhi fundi.

Për ditëlindjen time, më dhuroi një shishe për ujë.

Disa javë pasi ndaloi së piri, u shfaq në shtëpinë time me ushqim vegan dhe me çokollatë të zezë të prodhuar në vend.

I thashë që e dashuroja. Qëndroi pa folur e pa lëvizur për një kohë të gjatë. E pashë në sy për të marrë ndonjë sinjal. As nuk më buzëqeshi po as nuk bëri ndonjë grimasë. Ishte thjesht i heshtur.

“Mendova se duhej ta dije,” i thashë.

Nuk tha faleminderit.

“Do të dalim të ecim?” I thashë.

“Po,” tha, dhe kështu bëmë.

Gjatë ecjes, më tregoi histori të gjata për rastet në zyrën e tij, hierarkitë dhe politikën e strukturave të tyre. Kur u kthyem në apartamentin tim, filloi të shihte librat e mi. “Ke shumë autore gra në raftet e tua,” më tha.

“Jo më shumë se burra,” i thashë. “Po ti i vë re ato se nuk ke asnjë autore grua në raftet e tua.”

Nuk foli për disa minuta, gjë që mund të ishte e pafund dhe e mërzitshme, po të mos isha ulur në divan dhe të kisha filluar të lexoja, duke pritur që ai të mbaronte kërkimet mes librave të mi. “Ke të drejtë,” tha pas pak. “Asnjëherë nuk e kam menduar këtë, po vërtet nuk kam asnjë libër nga autore grua.”

“E di,” i thashë. “E kam parë.”

Pas kësaj, ai më la disa mesazhe, duke më thënë se po mendonte për mua. Ndonjëherë fuste edhe ndonjë emoxhi zemër. Ndonjëherë edhe unë i dërgoja ndonjë emoxhi zemër. Nuk i kërkova të shiheshim më dhe as ai nuk më kërkoi të shiheshim.

I jam kthyer përsëri e përsëri malit të fëmijërisë e rinisë sime, çdo herë duke i thënë vetes se kjo është hera e fundit. Do ta kaloja pjesën tjetër të jetës time duke shkuar mbrapsht, tek e kaluara dhe asnjëherë me të vërtetë nuk do ta kuptoja. Por në realitet nuk u ktheva tek ai.

Mesazhi nga Teksasi me zërin e dehur, të cilin ai ma dërgoi vetëm disa muaj para se ne të ndalnim së takuari me njëri-tjetrin, ishte si më afër një lloj vendimi që ai duhej të kish marrë: “Unë të dua/ të dashuroj”.

Por për disa prej nesh – edhe pse mbështetemi fort tek vetja jonë – edhe vetëm kjo, nuk do të ishte e mjaftueshme.

Përktheu: Meli Ajazi

Marrë nga: “The New York Times“

_________

Një person që preferon muzikën punk rock dhe subkulturën e lidhur me të.
– Punk është një formë me zë shumë të lartë, lëvizje të shpejta dhe agresive e muzikës rock, e njohur në fund të viteve 70-të dhe fillim të viteve 80-të.

Dashuria nuk është një gjendje/strukturë e përhershme entuziazmi, ngazëllimi dhe mahnitjeje/Nga New Yorker Festival, intervistë me terapisten e çifteve dhe prezantuesen e podcast-it ku diskutohet rreth pabesisë, faljeve dhe problemeve me premtimet e martesave në ditët e sotme.

Published on December 13, 2019 in Meqë ra fjala by Admin

Por pastaj, me kohë, ne shtuam nevojat romantike në çift, nevojën për përkatësi dhe për shoqëri e miqësi. Ne jemi ngjitur lart në shkallën e nevojave të Maslout dhe tani po ndiejmë nevojën për vetaktualizim/vetërealizim në martesë. Vazhdojmë të duam më shumë prej saj dhe po kërkojmë vetëm nga një person të gjitha ato që dikur na i siguronte një fshat i tërë.

Intervistë me Esther Perel – nga Alexandra Schwartz, më 9 Dhjetor, 2018

Psikoterapistja Esther Perel di si funsionojnë gjërat në intimitet, në dhomën e gjumit. Që nga botimi i librit të saj të parë, “Mating in Captivity” (Çiftim në Robëri), në 2006, ajo ka udhëtuar në gjithë botën, duke folur para dëgjuesve, për dashurinë, seksin, intimitetin dhe pabesinë si dhe për marrëzitë dhe detajet bazike praktike të jetës romantike. (Ata që nuk kanë pasur mundësi ta shohin drejtpërdrejt, mund të shohin videot e saj, në skenat e TED, të cilat janë parë me dhjetëra miliona herë dhe përkthyer e nën-titruar në më shumë se 30 gjuhë.)

Perel është bija e dy të mbijetuarve nga Holokausti dhe u rrit në Antwerp (Belgjikë). Fillimet e saj janë si terapiste familjare, përqendruar kryesisht në traumat dhe konfliktet kulturore. Që nga ajo kohë, çiftet janë bërë specialiteti i saj klinik dhe teorik. Me një stil të veçantë humori, sinqeriteti dhe empatie/ndjeshmërie, bisedat dhe librat e Perel-it janë një përqasje/shqyrtim intuitive, në përgjigje të pyetjeve provokuese: Si u bë çifti romantik, njësia themelore/bazike e shoqërisë? A mundet që dëshira romantike/seksuale të jetë e përhershme? A është pabesia ndonjëherë një gjë e mirë?

Vitin e kaluar, Perel u dha fansave të saj edhe një akses/qasje tjetër të punës së saj. Në podcastin e saj shumë të dëgjuar “Where Should We Begin?” (“Ku/nga duhet ta fillojmë?”) – i cili transmetoi kohët e fundit edhe sezonin e III-të. Perel zhvillon seanca terapie me çifte të vërteta, një seancë për episod, duke i lejuar dëgjuesve akses të pashembullt në dhomën e saj të këshillimit. Joshja e shfaqjes është pjesërisht vuajeristike; magjepsëse, për të mos thënë turbulluese, të dëgjosh njerëz të tjerë që ekspozojnë ndjenjat dhe konfliktet e tyre më intime. Po është gjithashtu edukative, pikëlluese, aq sa të copëton zemrën dhe shpesh e thellë; një shërbim publik në një kulturë që pëlqen të flasë për dashurinë, por rrallëherë e bën këtë me ndershmëri apo përulësi.

Unë fillimisht fola me Perel-in vitin e kaluar, dhe vendosëm që të jetë në skenën e New Yorker Festival këtë vjeshtë, ku diskutuam mbi historinë e saj familjare, teoritë e saj për jetën romantike dhe rolin e saj si ndërmjetëse mes një çifti. Kur ne po dëgjonim klipet nga shfaqjet e saj, Perel shpërndau jastëkë e maska për sytë, në mënyrë që dëgjuesit në sallë të mund të përqendroheshin më plotësisht në zërat e klientëve të saj; gjë që jua këshillojmë edhe juve, që ndërsa dëgjoni videoklipet mes teksteve më poshtë, nëse dëshironi, bëjeni të njëjtën gjë duke mbyllur sytë.

Pyetja ime e parë ka të bëjë me idenë tuaj, që çifti kurrë më pare në histori, nuk ka qenë njësia themelore qendrore në shoqërinë njerëzore. Pse po ndodh kjo?

Esther Perel: Sepse asnjëherë në historinë e jetës familjare mirëqenia emocionale e çiftit, nuk ka qenë e rëndësishme për mbijetesën e familjes. Çifti mund të ndihej fatkeq, i trishtuar e depresiv për 30 vjet; kishin ngecur për jetë me njëri-tjetrin, – martoheshe vetëm një herë në jetë, dhe nëse martesa nuk ju pëlqente, e vetmja gjë ishte shpresa e një vdekjeje të hershme të partnerit. Martesa ishte një institucion pragmatik/praktik. Ishte e domosdoshme të ishit i martuar, por pasi martoheshe, nuk ishte e domosdoshme të ishte një gjë e lumtur, sidomos jo për gratë.

Por pastaj, me kohë, ne shtuam nevojat romantike në çift, nevojën për përkatësi dhe për shoqëri e miqësi. Ne jemi ngjitur lart në shkallën e nevojave të Maslout dhe tani po ndiejmë nevojën për vetaktualizim/vetërealizim në martesë. Vazhdojmë të duam më shumë prej saj dhe po kërkojmë vetëm nga një person të gjitha ato që dikur na i siguronte një fshat i tërë.

A mendoni se njerëzit janë të vetëdijshëm për këto kur janë në kërkim të partnerit? Ne kërkojmë “të duhurin”, po a nuk na bën kjo ide të jemi paksa cinikë?

Esther Perel: Jo nuk jemi aspak cinikë.

Në rregull (OK).

Esther Perel: Martesaështë një përmbledhje e shumë historive. Ajo u përket personave që janë në të, por gjithashtu, u përket/takon edhe njerëzve që e mbështesin atë dhe jetojnë rreth saj: familjes, miqve, komunitetit. Siç kam thënë dikur, dhe kjo tashmë është bërë një lloj fjalë e urtë e imja, kur zgjedh një partner, ke zgjedhur një histori, dhe pas kësaj zgjedhjeje e gjen veten në një shfaqje për të cilën nuk ke performuar/luajtur kurrë. Dhe ndodh që historitë të përplasen/ndeshen.

Gjëja e parë që duhet të pyesni veten, nga këndvështrimi ndër-kulturor është: – Në mendjen tuaj, a është martesa një lidhje mes dy njerëzve apo midis dy familjeve? Nëse vjen nga, apo akoma jeton në një kulturë në të cilën martesa është mes dy familjeve. Kjo do t’ju informojë për gjithçka rreth kufijve të një marrëdhënieje.

Ju keni praktikuar terapi për më shumë se 30 vjet. Sot – në Shtetet e Bashkuara, sigurisht, dhe në shumë pjesë të botës, marrëdhëniet e çiftit kanë ndryshuar dukshëm. Kemi martesa gay. Gratë si kurrë më parë kanë fëmijë pa partner dhe në moshë më të madhe. Teknologjia është bërë një faktor i madh në mënyrën se si ne po i kërkojmë partnerët, dhe më pas në mënyrën se si i krijojmë e mbajmë kontaktet me ta. Cilat janë ca nga temat që shihni si më të mprehta rreth marrëdhënieve në këtë moment?

Esther Perel: Ne vijmë nga një model marrëdhënish, të mësuara prej jetës sonë në fshat (apo grup i vogël i izoluar nga të tjerët), ku strukturat tona shoqërore/komunale ishin shumë të qarta. Ishte komuniteti ai që na jepte sensin tonë të identitetit. Ju e dinit se kush ishit. E dinit se çfarë pritej nga ju dhe për rrjedhojë dinit si të silleshit. Kishit shumë siguri, shumë përkatësi dhe zero liri.

Pastaj shumë më vonë ne u urbanizuam, pra lëvizëm nga fshati, shkuam në qëndra të mëdha banimi, qytete, me njërëz të panjohur, dhe përqafuam fort individualizmin radikal duke aspiruar materializmin. Dhe të gjitha këto gjëra të ndryshime kanë krijuar një fushë të re loje, në të cilën marrëdhëniet pësuan ndryshime të shpejta. Dhe ne nuk kishim asnjë ide se si t’i trajtonim ato. Rregullat uvendoseshin e rivendoseshin sipas rastit dhe zgjedhjeve që bënim dhe në të njëjtën kohë, kishim pasiguri dhe vetë dyshim të madh. Prandaj në këto kohëra, shitet çdo sekondë një libër vetëedukues që na tregon si të krijojmë marrëdhënie, si të mos ndihemi vetëm, dhe si të na prërkase apo t’i përkasim dikujt.

Kështu që unë mendoj se ajo që po ndryshon është një gjë e madhe. Ajo që dikur përcaktohej me rregulla, detyra dhe detyrime, tani duhet të bëhet me bisedime e negociata. Pra, gjithçka është një çmenduri negociatash! Ju negocioni me partnerin tuaj për atë që ka rëndësi për ju, ku dëshironi të jetoni, nëse doni të keni fëmijë apo jo, sa fëmijë dëshironi të keni, nëse kjo është koha e duhur për të pasur fëmijë, etj. Ȅshtë si një bufe me shumëllojshmëri ushqimesh absolutisht ekzistenciale, po që në të njëjtën kohë është shumë e vështirë pasi të duhet të zgjedhësh/përcaktosh gjithçka vetë. Pra ajo që po përpiqem të them është se nuk kemi ‘dhimbje koke’ pa asnjë arsye.

Pra, pritshmëritë tona janë vërtet të larta. Performanca jonë është disi e ulët.

Esther Perel: E drejtë. Përmbledhje e mirë.

Unë dua t’ju pyes për ndjesën/faljen, e cila është diçka për të cilën kam menduar shumë kohët e fundit, sidomos rreth lëvizjes #MeToo. Si mund të presim që njerëzit që kanë bërë padrejtësi të vërteta ndaj të tjerëve, në marrëdhënie, në publik, në punë ose kudo, të kërkojnë falje dhe të shfajësohen? Diçka në shoqërinë tonë duket se nuk e lejon këtë. Mundësia e pohimit/pranimit të faljes është diçka shumë e madhe.

Esther Perel: Pranimi dhe falja nuk janë e njëjta gjë. Ekzistojnë dy sisteme të drejtësisë, apo jo? Ekziston sistemi konpensues/kthyes dhe sistemi i ndëshkimit. Njëri është përqendruar në shërim dhe tjetri është përqendruar në ndëshkim dhe hakmarrje.

Në Afrikën e Jugut kanë krijuar një sistem për përgjegjshmërinë. Ju nuk kërkoni falje po vazhdoni të jeni përgjegjës. Ju tregoni/përshkruani faktet po ja lini personit tjetër lirinë që të vendosë se çfarë dëshiron të bëjë me to. Nëse ai/ajo do të falë, kjo sepse është në interesin e e tij/të saj të falë – ose të mos falë, duke të thënë se ishte OK., por që ti duhet të jetosh duke u gërryer nga urrejtja, e lëndimi sepse kjo është liria e tyre. Pra ju jeni pronar i padrejtësive/ keqbërjeve tuaja. Dhe kjo është një pjesë e faljes.

Për sa i përket shërimit, ajo që ne dimë është se dhimbja është universale, por kuptimi që ne i japim dhimbjes sonë dhe mënyra se si ne e tregojmë dhimbjen tonë, është shumë kulturore dhe kontekstuale (pra që varet nga konteksti). Dhe nuk ka asgjë më mirë që na ndihmon ne të kuptojmë ato përvoja, sesa lidhjet tona me të tjerët. Lidhjet shoqërore është zgjidhja Numër 1 për shumicën e dhimbjeve, lëndimeve dhe traumave që ne do të pësojmë. Dhe komunitetet që bashkohen natyrshëm e japin këtë lloj amortizimi.

Ajo që e bën traumën më të rëndë apo e rëndon më shumë nuk është vetë ngjarja traumatike, po është izolimi, fshehtësia dhe turpi me të cilin duhet të jetosh më pas. Unë si profesioniste e njoh këtë, po gjithashtu e njoh këtë, edhe nga jeta ime personale. Dua të them, që u rrita me këtë përvojë. E shihja çdo ditë.

Ju u rritët si bija e 2 të mbijetuarve të Holokaustit, në Belgjikë.

Esther Perel: Të gjithë hebrenjtë belgë, 60 mijë prej tyre u internuan. Vetëm ca mijëra fëmijë u shpëtuan duke u fshehur. Pas luftës, i gjithë komuniteti hebre i Belgjikës – i cili në këtë kohë ishte rreth 40 mijë njerëz nga 11 milion belgë – ishin njerëz që erdhën nga kampet, nga pylli, apo nga vendet e fshehura. I gjithë ky komunitet ishte një komunitet i të mbijetuarve. Kjo është gjithçka që dinim Dhe komuniteti i të mbijetuarve, si në të gjithë botën, pa asnjë ndihmë/mbështetje nga psikiatër apo psikologë, mblidheshin së bashku – bënin mbledhje për të mbijetuarit e kampit, për këtë dhe-atë çdo problem, mbledhje për të mbijetuarit e fshatit për këtë-dhe-atë çdo lloj çëshje, mblidheshin së bashku për festa, mbjellje pyjesh, mblidheshin së bashku për martesa, mblidheshin së bashku për të festuar për fëmijët e lindur, etj.

Pse ishte kaq e rëndësishme kjo që mblidheshin bashkë? Sepse ishte hera e parë që njerëzit kuptuan se ekziston për të rriturit diçka e tillë si trauma. Para kësaj Teoria Frojdiane kishte pesë me hiç. Tani ishte një komb që kishte qenë mirë më parë, po që një ngjarje kataklizmike si kjo; Holokausti, mundi t’i shkatërronte dhe, mënyra e vetme për të kujtuar dhe ruajtur sensin e vazhdimësisë, një domethenie qëllimi, një ndjenjë lidhjeje, ishte të mbledheshin bashkë me të tjerët. Dhe kjo është ajo unë që pashë.

Prindërit tuaj, secili prej tyre ishin të mbijetuarit e vetëm në familjet e tyre përkatëse. Si ishte të ishe fëmijë i rritur në këtë lloj familjeje? Si ishte martesa e tyre?

Esther Perel: Për shumë njerëz, në Europë, që u martuan pas Luftës së Dytë Botërore, ishte “Unë jam i vetëm, ju jeni i/e vetëm, kam humbur gjithçka, ke humbur gjithçka, le të martohemi”. Kjo ishte mënyra se si njerëzit u çiftuan. Dhe shumë prej tyre, pasi të kishin filluar të rindërtonin jetën, nuk kishin vërtet shumë gjëra të përbashkëta mes tyre. Mua më ka ndodhur të jem mjaft me fat. Prindërit e mi u takuan ditën e çlirimit, në rrugë. Por ajo (mamaja) ishte shumë më e arsimuar se ai; ai ishte pothuaj analfabet. Kështu që ai e adhuroi atë gjithë jetën. Dhe me të vërtetë ishte një gjë shumë e bukur për t’u parë e përjetuar.

Por unë mendoj se veçantia më interesante mes familjes sime dhe familjeve të tjera – dhe këtë mund ta zgjerojmë në të gjitha traumat – është se pas kësaj lloj përvoje, qëllon që ka njerëz që edhe pse nuk kanë vdekur sillen si të tillë dhe, ka njerëz që janë gjallë. Ose që disa njerëz mbijetojnë dhe disa njerëz rilulëzojnë përsëri. Pra kishte shtëpi që ishin të patologjikisht të qeta – që njerëzit e tyre thjesht nuk mund të kënaqeshin, sepse, nëse kënaqeshin, nëse përjetonin kënaqësi, do të thotë që nuk ishin vigjilentë, do të thotë që nuk ishin në ruajtje, do të thotë që nuk po shikonin për rrezikun tjetër.

Dhe po ashtu kishte edhe njerëz të tjerë që vendosën ta shohin jetën si hakmarrje dhe ta jetojnë atë në çdo moment. Dhe në këtë kuptim unë isha me shumë fat, pasi isha në një familje që iu përkushtua këtij ekstremi. Ti nuk mund të trishtoheshe për 2 minuta, sepse dikush do të të thoshte: “Çfarë është gabim? ’’ Ku është problemi? Ti kurrë nuk mund të kishe një problem që të ishte mjaftueshëm i denjë për të qenë i trishtuar, sepse cili shqetësim mund ta konkuronte Aushvicin?
Pra, siç e shihni, nuk ishte bukë e djathë.

Ju shkuat për të studiuar në Izrael, dhe pastaj në Sh.B.A dhe kur ishit në Sh.B.A, takuat njeriun që u bë burri juaj.

Esther Perel: Po.

Pra ju u bëtë një amerikane – ose filluat procesin e të bërit amerikane – në mënyrë të papritur.

Esther Perel: Mendova se do të rrija në Nju Jork vetëm një vit, dhe kurrë nuk e kam përdorur biletën time të kthimit.

Dhe kur filluat të punonit me çiftet? Pse u bë çifti fokusi yt?

Esther Perel: Mua më kanë interesuar çështjet e emigracionit dhe identitetit që shumë herët. Kam studiuar marrëdhëniet kulturore formimin e identitetit dhe identitetin fetar. Si ndryshon identiteti për shkak të emigrimit vullnetar apo emigracionit të detyruar? Dhe me interes të veçantë për të parë identitetin hebre dhe si evolon ndryshe në varësi të kontekstit kombëtar. Cili është ndryshimi midis hebrenjve në Amerikë, në Australi, në Afrikën e Jugut, në Gjermani dhe Argjentinë, në Izrael? Kështu që m‘u desh të studioja se si ndryshojnë marrëdhëniet kur ka ndryshime të mëdha kulturore. Studiova për 20 vjet, duke punuar me familje dhe çifte të përziera kulturore, racore dhe fetare, këtu në USA dhe jashtë saj, përpara se të shkruaja për seksualitetin.

Libri im “Çiftim në robëri” ishte totalisht një aksident. Asnjëherë nuk mendova se do të shkruaja ndonjëherë për ndonjë nga temat për të cilat kam folur vitet e fundit. Edhe vet terapia e çiftit rrodhi nga terapia familjare, sepse në të kaluarën njerëzit vinin në terapi kur një fëmijë kishte probleme. Kjo ishte arsyeja legjitime për të cilën ata mund të vinin në terapi si familje. Shpesh, fëmija ishte bartës i simptomave të çështjeve/ problemeve të vërteta që vetë çifti kishte në marrëdhënie. Dhe, gradualisht, njerëzit në çift filluan të vijnë për veten dhe mardhëniet e tyre në terapi. Terapia e çifteve është më e vështira. Shpesh është më e panevojshmja. Por është teatri më i mirë në qytet. Mua më duket shumë tërheqës.

Edhe ne kështu mendojmë! Ju keni një podcast të quajtur “Where Should We Begin?” (“Ku/nga duhet ta fillojmë?”), në të cilin ju bëni një sesion terapie në çift, me një çift që nuk ka qenë kurrë më parë tek ju. Ne dëgjojmë biseda shumë, shumë intime, çifte që janë plotësisht të sinqertë me njëri-tjetrin – ose në shumë raste, aspak të sinqertë – por sido që të jetë rasti materialet janë krejtësisht të papërpunuara. Prandaj, ideja për ta bërë këtë shfaqje, mendoj, është e çmendur! Si vendosët ta bëni?

Esther Perel: Unë kam qenë konsulentja e serialit:“The Affair” (“Flirtimi”), në dy sezonet e para dhe June Cohen, nga TED, erdhi bashkë me Jesse Baker, e cila është bashkë-prodhuesja ime ekzekutive, e më propozuan një show bisedë tek Audible. Ato donin një lloj podcast-i të llojit “ai tha, ajo tha.” Dhe unë u thashë që: “Kjo nuk është aspak mënyra se si funksionon një çift. Ȅshtë pikërisht ajo që unë them që ju bën ju të thoni të kundërtën e asaj që keni menduar fillimisht të thoni, e që më bën mua të them atë gjë për të cilën do të pendohem më pas ose që nuk ju them atë që kam menduar t’ju them për të gjithë atë kohë që vetëm Perëndia e di.” Pra pak a shumë është një qark i mbyllur, rreth.

Dhe unë u thashë: “Nëse dëshironi, duhet të vini dhe të dëgjoni një seancë dhe të shihni nëse ka material për këtë show.” Dhe ashtu u bë, një gjë e paplanifikuar prej meje, pothuajse si një fushatë e shëndetit publik por për marrëdhëniet. Këtu (në USA) nuk ndihet aq shumë, sepse këtu jemi të ngopur me përmbajtje të tilla, por në vendet ku nuk ka asgjë, kjo është një gjë e jashtëzakonshme për njerëzit që gjenden në këto situata dhe ku nuk ka histori ku ata të mund të mbështeten e shfrytëzojnë/përqafojnë, që reflektojnë mënyrën se si ata duan e dëshirojnë t’i jetojnë mardhëniet në jetën e tyre. Dhe kjo është ajo ku ju e shihni me të vërtetë ndikimin e një gjëje të tillë, ndikim që një libër nuk mund ta bënte dot kurrë, po kurrë.

Në fakt unë mendoj që kjo është unike edhe për kulturën tonë. Unë mendoj se shumë nga marrëdhëniet që kemi mësuar, kanë qenë të shkruara dhe madje janë shkruar shkëlqyeshëm – ose për televizionin ose për filma/teatër dhe libra ose në zonën e të famshmëve – por janë të shkruara. Ne i shohim marrëdhëniet e njerëzve dhe i analizojmë ato. Ne përpiqemi të shohim si do ecin mardhëniet tona në të ardhmen edhe në filxhanin e kafes (gjethet e çajit), edhe tek çfarëdo lloj fotoje, po jo tek vetja. Po pavarësisht kësaj, prapë ne nuk kemi asnjë perceptim të vërtetë për atë që po na ndodh.

Pra, ne do të luajmë tani një klip të episodit të parë nga ky sezon i ri, “Harku i Dashurisë”. Na trego paksa kontekstin rreth asaj që do dëgjojmë.

Esther Perel: Ku është një çift i ri në fillim të njëzetave. Ata janë takuar në universitet, në Iowa (Ajova), ku ishin dy të vetmit meksikanë – ajo ishte studente e huaj, ndërsa ai një latino nga Teksasi. Çdo muaj ajo kalonte kufirin nga Meksika për ta vizituar. Dhe marrëdhëniet patën një presion të madh, në thelb, pasi ata duhej të ndiheshin të sigurt që të mund të vazhdonin të ishin bashkë. Dhe kështu romanca u vu përballë emigracionit. A do të evolonte kjo marrëdhënie me shpejtësinë që pati nëse nuk do të ishte presioni i frikës sa herë që kalohej kufiri?

Gjëja që më goditi/fiksua këtu ishin emocionet e forta e të papërmbajtura. Shpesh, në show-n tuaj, burrat janë me të vërtetë vulnerabël/të prekshëm dhe të hapur në lidhje me presionet që ata ndjejnë mbi veten dhe ndjenjat e tyre, që ashtu siç e dimë të gjithë, mendoj unë, shoqëria na ka mësuar të mos i shprehin kaq hapur. Unë jam kurioze të di se çfarë ju dëgjoni kur dëgjoni këtë klip të veçantë.

Esther Perel: Unë dëgjoj premtimet e një biri përgjegjës – i cili, meqë ra fjala, në moshën 21 vjeçare, e pajisi me pasaportë mamanë e tij. Ai i dha nënshtetësi mamasë së tij, dhe me këtë e liroi, pra për herë të parë ajo mund të dilte e qetë jashtë dhe të gjente një punë. Dhe kjo e shndërroi plotësisht marrëdhënien midis nënës dhe babait, të cilët ishin takuar vetëm një herë para se të martoheshin, dhe kishin pasur një periudhë mjaft të mjerueshme.

Ekziston një djalë i caktuar që shpesh jeton mes një babai mjaft të fryrë e të ashpër, që ndonjëherë ndihet edhe madhështor dhe një nënë të pafuqishme. Dhe ky djalë e gjen veten si mbështjellëse/ambalazh i këtij trekëndëshi jo të shenjtë/ mëkatar. Ky është djali që dëshiron ta shpëtojë nënën dhe në fakt e bëri, duke i dhënë asaj letrat/dokumentat. Dhe tani me këtë gruan ai e gjen veten rikthyer, përsëri, duke riluajtur, për herë të dytë, një histori të ngjashme.

Asnjëherë nuk e kam përkrahur idenë që burrat nuk flasin apo që burrat nuk mund të flasin për dhimbjet e tyre. Dua të them që ata kanë një mënyrë tjetër për të bërë këtë. Ndonjëherë ata kanë nevojë për më shumë kohë, dhe ju vetëm duhet të mbyllni gojën dhe të prisni – të qeta. Nëse ju nuk e ndërprisni, atij do t’i vijë goja.

Dhe atëherë kur ata të flasin, ju duhet t’u siguroni një mjedis të dhembshur që ju lejon atyre të përjetojnë përvojën e tyre, çfarëdo qoftë ajo. Të gjithë flasin për vulnerabilitetin/cenueshmërinë/prekshmërinë. Unë nuk jam i sigurt nëse “vulnerabiliteti” është domosdoshmërisht fjala më e mirë për t’u përdorur kur flasim me burrat. Unë flas për “integritetin/pacënushmërinë” dhe flas për “ndershërinë/nderin”. Ndërkohë, ata po ndajnë(tregojnë) me mua shumë vulnerabilitet/ndjeshmëri, po fjala “ndershmëri” është një fjalë që ndihet si më mashkullore për ta.

Po, a nuk fuqizon kjo një kuptim të caktuar të kodit kulturor? Të gjithë e dimë se “nderi” konsiderohet/supozohet si një cilësi mashkullore, dhe kjo ideja e të qënit “i nderuar” a nuk duhet të jetë e njëjtë për të gjitha gjinitë?

Esther Perel: Jo, jo! Sepse “ndershmëria ka të bëjë me mënyrën se si silleni dhe si ndiheni, që ju keni një ndjenjë të integritetit/të pacënueshmërisë dhe krenarisë në sjelljen tuaj. “Nderi” është antonimi pra kundërvënia e turpit.

Është mirë të përdorim gjuhën e duhur, atë që ka kuptim. Nëse mua më pëlqen arti dhe ju do të punoni për mua, atëherë duhet të përdorni metafora që kanë të bëjnë me artin. Dhe ju nuk do të ndiheni sikur po përdoni një gjuhë të koduar, pasi jeni duke përdorur një gjuhë që mua më flet. Unë nuk kam frikë nga kjo. Ajo që është e rëndësishme është vetë përjetimi. Nuk e bëra unë këtë burrë të qajë; qarja po priste të dilte. Pra ju vetëm duhet të hapni rrugën dhe të qëndroni larg asaj që vjen. A lashë ndonjë gjë pa u përgjigjur në pyetjen tuaj?

Mendoj se në përgjithësi është një pyetje e vështirë. Ne të gjithë e pamë gjatë vitit të kaluar se sa të errëta/të frikshme janë disa nga këto supozime rreth asaj që konsiderohet mashkullore, dhe femërore, dhe gjithashtu sa e dhimbshme dhe shkatërruese mund të jetë kur nuk informohesh siç duhet (nuk bën pyetje – nuk ke dyshime në ato që di apo supozon).

Esther Perel: Nuk ndihem e pushtuar nga emocionet/ndjenjat sikur po forcoj një status quo. Unë mendoj se, në këtë moment, ekziston një ndjesi që çdo fjalë do shkaktojë tension dhe çdo fjalë mund të fusë /bllokojë në diçka. Për mua, shumica e çifteve vijnë sepse kanë ngecur dhe ndiejnë se po përsërisin të njëjtën gjë pa pushim. Pra ata me të vërtetë mendojnë se nëse e bëjnë atë gjë prapë, qoftë edhe një herë, më në fund do marrin ca rezultate më të mira

Po sigurisht, që nuk ndodh ashtu. Pra, ajo që ju bëni në terapinë e çiftit është si puna e kores – në fillim thjesht përpiqeni ta thyeni pak. Pëjetimi i eksperiencës që ai i flet asaj ashtu, e lejon atë (gruan) ta shohë atë (burrin) shumë ndryshe. Pastaj ngelet të shihni nëse përgjigjia e saj ndaj sjelljes së tij të re do të përshtatet me atë që ajo po sheh apo ajo do të vazhdojë të bëjë sjelljen e zakonshme pa e vërejtur që ai ishte krejtësisht i ndryshëm përpara saj.

Dhe ajo që ju synoni në terapi është fleksibiliteti dhe përshtatshmëria, në mënyrë që këta dy persona të mund të përfshihen në shumëllojshmëri konfigurimesh të ndryshme me njëri-tjetrin, dhe jo gjatë gjithë kohës të bëjnë të njëjtën gjë.

Le të dëgjojmë një klip tjetër, nga shou i fundit. E filluam me çiftin që ishin të rinj, në të njëzetat e tyre, dhe tani do dëgjojmë një çift tjetër, shumë më të pjekur. Ata janë të dy avokatë të specializuar në divorc, dhe edhe pse ata janë në të vërtetë të divorcuar, çuditërisht, kanë zbuluar se divorci u ka mundësuar të kenë një marrëdhënie më të mirë me njëri-tjetrin, sesa ajo kur ishin martuar.

Pse erdhi tek ju ky çift? Në thelb këta nuk janë më as çift. A nuk është pasdivorci një moment i pazakontë për të filluar terapinë në çift?

Esther Perel: Ose ata më në fund u bënë çifti që gjithmonë donin të ishin, por nuk mundeshin nën rubrikën e quajtur martesë. Ata duhej të dilnin jashtë institucionit dhe të gjitha kufizimeve të tij, dhe të gjithë infrastrukturës së tij politike, për të qenë në gjendje të përcaktonin përfundimisht marrëdhëniet që donin.

Unë e kam një ide se pse erdhën, pro nuk mendoj se është e njëjtë me idenë e tyre se pse erdhën për terapi. Ideja e tyre, pse erdhën ishte se ata e ndjenin shumë fort, (apo ishin plotësisht dakord), që nuk duhej të kishin një divorc përçarës. Ajo (gruaja) vinte nga një e kaluar/background në të cilin prindërit e saj, mami dhe babi pasi ishin divorcuar, vazhdonin të ziheshin, grindeshin e poshtëronin njëri-tjetrin, dhe ajo dëshironte shumë që kjo të mos përsëritej me të e fëmijën e saj. Në fakt ata kishin bërë shumë për ta mbrojtur djalin e tyre prej divorcit. Udhëtonin bashkë. Bënin pushime familjare së bashku. Dhe gjithçka që ata vërtet mendonin se mund ta ndihmonte fëmijën që të mos ‘helmohej’ prej dinamikës së marrëdhënies së tyre.

Unë mendoj se ata erdhën sepse deri diku, në njëfarë mase, ai fantazonte/ëndërronte që të kishte një lidhje të re me gruan (ish-gruan), dhe kjo lidhje e re do të ishte edhe romantike, edhe intime. Por ai kurrë nuk e shprehu hapur këtë, pra kjo fantazi kurrë nuk doli prej gojës së tij. Ose ndoshta kjo është fantazia ime.

Një gjë që nuk e dëgjojmë në këtë klip, është se, në fund të marrëdhënies së tyre martesore, ai kishte pasur një lidhje tjetër dashurie.

Esther Perel: Po e vërtetë

Libri juaj i fundit, i cili quhet “The State of Affairs,” (“Struktura e Flirtimeve/Tradhëtive/Pabesive”), është një pikëpamje/këndvështrim mjaft i pazakontë i tradhëtive/flirtimeve/pabesive – çfarë janë ato dhe çfarë ato i shkaktojnë një çifti? Nëse e kam kuptuar saktë, në 7 vitet e fundit të praktikës suaj të terapisë, ju ekskluzivisht keni këshilluar çifte që kanë kryer tradhëti/pabesi. Dhe ideja juaj është se, ato jo domosdoshmërisht parashikojnë fundin e marrdhënies. Ato thjesht parashikojnë një fund që mund të jetë fundi i një stadi.

Esther Perel: Unë doja të shkruaja një libër për marrëdhëniet moderne përmes lenteve të pabesisë, sepse pabesia ka të bëjë me tradhtinë, me fshehtësinë, me mashtrimin, me hilet apo dinakërinë, me hipokrizinë, me dashurinë, me pasionin, me epshin, me hakmarrjen dhe me pronësinë/ posesivitetin/zotërimin – pra është e gjithë drama njerëzore. Dhe mendova përveçse në opera dhe teatër, ku shkon dikush për këtë dramë?

Kështu që mendova se ky libër mund të bëhej një lente/lupë zmadhuese e jashtëzakonshme për të parë një nga krizat më të rënda e të këqija të njeriut. Pse, në një kohë kaq të shkurtër në Perëndim, pabesia u bë një nga shkaqet kryesore të divorcit? Dhe siç e dini pabesia sjell një ndryshim shumë të rëndësishëm në martesë.

Po thoni që, më parë, njerëzit nuk divorcoheshin prej saj/për pabesi?

Esther Perel: Shiko, martesa dikur në thelb ishte një institucion i përjetshëm – që do të thotë se martoheshe një herë e përgjithmonë. Nuk kishe rrugë-dalje tjetër/rrugë tjetër. Dhe besnikëria në thelb ishte një imponim vetëm për gratë, në mënyrë që burrat të dinin se fëmijët e kujtj duhet të ushqenin dhe kujt do t’i mbetej kopeja e bagëtive pasi ata të vdisnin. Pra, martesa në thelb ishte një gjë vetëm ekonomike. Martesa nuk kishte asnjë lidhje me dashurinë. Kështu që burrat praktikisht kishin ‘licensë/leje/patentë/dëshmi’ për të mashtruar me të gjitha llojet e shpjegimeve e justifikimeve se pse ishte në natyrën e tyre të bridhin lart e poshtë me sa më shumë gra të tjera.

Pra, pabesia/tradhëtia ka ekzistuar që kur u shpik martesa. Dhe është i vetmi urdhër/komandë që përsëritet 2 herë në Bibël, të cilën dikush (burri) e kuptoi si prirjen njerëzore për mëkat apo shkarje në mëkat.

Pra, unë doja të kuptoja, se pse njerëzit mashtrojnë/tradhëtojnë/ pra janë të pabesë? Dhe për më tepër pse njerëzit në marrëdhënie të lumtura, mashtrojnë/tradhëtojnë – gjë që nuk supozohet apo mendohet kurrë si e vërtetë, pasi ekziton ideja/kuptimi që, nëse ke gjithçka që dëshiron në shtëpi, nuk duhet të kesh arsye për të shkuar diku tjetër, jashtë shtëpisë. Pra njerëzit mendojnë se nëse shkoni diku tjetër, duhet t’ju mungojë patjetër diçka.

Kjo është veçse një dërdëllitje e përsëritur dhe e tepruar. Kam parë kaq shumë njerëz që në të vërtetë nuk kanë pasur aspak marrëdhënie të këqija dhe që janë divorcuar. Atëherë, pse të kemi divorc kur pabesia qenka e vjetër sa bota?

A keni një përkufizim për funksionin e dashurisë?

Esther Perel: Dashuroj është një folje. Kjo është gjëja e parë Ȅshtë një angazhim aktiv i të gjitha llojeve të ndjenjave: si ato pozitive edhe ato primitive po edhe ato të neveritshmet. Por, dashuroj është një folje shumë aktive. Dhe shpesh është befasuese se si ajo ndonjëherë mund të tërhiqet si zbatica dhe të përmbytë si batica. Ashtu siç ndodh me hënën. Ne mendojmë që është zhdukur dhe befas ajo shfaqet përsëri. Pra dashuria nuk është një gjendje e përhershme ngazëllimi/ entuziazmi. Kam 35 vjet në një marrëdhënie, dhe që jam terapiste. Kam dy djem: dhe praktikoj terapi në çift. Dashuria nuk është thjesht romantike.

Unë mendoj se përkufizimi i sotëm i dashurisë atje ku e shihni të vërtetuar, në dasma – “Ti për mua je gjithçka” është një ekzaltim – premtim martese. A ju kanë bërë ndonjëherë përshtypje premtimet e martesës? Një si ky lloj, dua të them – “Unë do të pastroj çdo lot që rrjedh nga sytë e ty para se të bjerë mbi fytyrën tënde.” Për mendimin tim një premtim realist do të ishte pak a shumë ky: – Unë do ta dhjes/do dështoj rregullisht çdo ditë dhe, me raste, do ta pranoj që ndonjëherë e dhjes/dështoj!.”

Përktheu: Meli Ajazi

Marrë nga: The New Yorker

Fundi i palavdishëm i Magelanit

Published on October 23, 2019 in Meqë ra fjala by Admin

U vra para se të përfundonte udhëtimin e tij përreth tokës. Ia dolën 18 burra të mbetur nga ekuipazhi

6 Shtator, 1522.

Një anije e vogël, e bllokuar nga valët dhe vështirësitë e detit të gjerë, ankorohet në portin e Seviljes. 18 burra ndodheshin në hambaret e Victoria-s. Kur udhëtimi filloi, ishin 45. Megjithatë, kishte kishte arritur të pamundurën. U bë anija e parë që përfundoi me sukses udhëtimin rreth tokës.

Më 20 Shtator, 1519, familja mbretërore spanjolle sponsorizoi një mision ambicioz dhe të rrezikshëm. Do të dërgonte pesë anije të një ndërtimi të ngjashëm për të bërë xhiron e botës. Njëra prej tyre ishte Victoria. Anijet ishin relativisht të vogla dhe në pamje të parë nuk dukeshin të afta për të kryer detyrën që u ishte besuar. Peshonin më pak se 150 tonë, gjatësia e tyre ishte 20-23 metra dhe gjerësia nuk kalonte 7 metra. Në këtë hapësirë të kufizuar duhej të jetonin 45 deri në 60 njerëz. Në total, ekuipazhi i të pesë anijeve ishte 245 burra. Victoria kishte 45. Kapiten i anijes më të madhe, Trinidad, dhe në krye të misionit, ishte Magelani. Kushtet ishin të vështira. Vetëm kapiteni kishte dhomën e tij, të tjerët flinin në kuvertë, të ekspozuar ndaj erës dhe shiut. Për më tepër, ushqimi ishte i kufizuar. Ushqimi i tyre ishte i varfër dhe përbëhej kryesisht nga bishtajore, arra, bukë dhe verë. Bashkëjetesa e anëtarëve të ekuipazhit ishte gjithashtu e tensionuar. Ndërsa javët rridhnin, polemikat, grindjet dhe konfliktet intensifikoheshin. Vështirësitë nuk vonuan shumë të shfaqeshin. Brenda një kohe të shkurtër, më shumë se pesëdhjetë burra vdiqën nga sëmundjet dhe uria. Është karakteristike që në kohë dëshpërimi të madh, shumë kishin arritur deri në atë pikë sa të hanin lëkurët e armaturave, krimba, minj dhe madje edhe tallashin nga druri, për të mos vdekur. Më 31 Mars, 1520, pesë anijet, megjithë humbjet, arritën në Patagoni, Argjentinë, ku vendosën të kalojnë dimrin. Atje, tashmë në tokë, grindjet që ishin kultivuar gjatë gjithë këtyre muajve dolën në sipërfaqe. Disa nga kapitenët dolën kundër Magelanit. Me mashtrime, arritën të merrnin nën kontroll tre nga pesë anijet, përfshirë “Victoria”, ndërsa vranë “dorën e djathtë” të detarit të madh, kur u përpoq të negociojë me ta. Përfundimisht, Magelani arriti ta rimarrë Victoria-n. Sidoqoftë, nuk mund të shpëtonte dy të tjerat. Anija e dytë u fundos, ndërsa tjetra u kthye për në Spanjë. Kështu, udhëtimi vazhdoi me tre anije. Në pranverën e vitit 1521, një tjetër ngjarje tragjike do të shënjonte ekspeditën. Karvani kishte zbarkuar në Filipine dhe kishte rënë në kontakt me vendasit. Në fakt, Magelani dëshironte të pajtonte dy fise indigjene armiqësore. Gjatë përpjekjes së tij, vendasit e vranë në ishullin Maktan. Në të njëjtën kohë, burrat e misionit u detyruan të digjnin Concesion-in, pasi ekuipazhi nuk ishte më i mjaftueshëm për të mirëmbajtur tre anije. Menduan se ishte më mirë të ndahej midis Victoria-s dhe Trinidad-id. Kështu, në Prill, 1521 misioni mbeti pa kapiten dhe anijet e mbetura ishin vetëm dy. Vendin e Magelanit e zuri Juan Sebastian Elkano. Kapiteni i ri arriti të drejtonte dy anijet deri në Moluccas të Indonezisë. Aty duhej të merrte një vendim të vështirë. Gjykoi se në ”Trinitad” po depërtonte uji nga shumë pika dhe ishte e rrezikshme të vazhdonte. Kështu e lidhi anijen në një port lokal për t’u riparuar dhe i vari të gjitha shpresat te Victoria. Si përfundim detari ambicioz pati sukses. Më 6 Shtator 1522, Victoria lundroi përsëri, pas tre viteve mungesë, në ujërat spanjolle. Nga 251 burra që kishin marrë pjesë në mision, vetëm 18 u kthyen me Victoria-n. Pritja e saj ishte solemne. Mbi të gjitha, arritja që kishte shënuar ishte jashtëzakonisht e madhe. Victoria u bë anija e parë që përfundoi me sukses xhiron e tokës, duke hedhur themelet e bashkimit tregtar dhe kulturor të Europës, Azisë dhe Amerikës. Falë udhëtimit të “Victoria”-s, u konfirmua lakimi i tokës, se Amerika ishte një kontinent i veçantë, dhe më e rëndësishmja, u mund të hartëzohej bota e atëhershme me shumë saktësi. Në thelb, “Victoria” shënoi fillimin e globalizmit, duke hartografuar rrugët detare dhe i solli për herë të parë njeriut perëndimor një pamje të saktë të planetit në të cilin jeton.

Përktheu: Shpendi Shakaj

E vërteta e “Martesës së Përgjakshme” të Federico Garsia Lorca-s

Published on September 18, 2019 in Letërsi/Meqë ra fjala by Admin

24 Korrik, 1928

Federico Garcia Lorca ishte duke shijuar pushimet e tij verore në vilën e tij në Granada, kur në duart e tij ra një gazetë lokale. Faqja e parë i tërhoqi menjëherë vëmendjen. Një tragjedi e pabesueshme familjare kishte ndodhur disa kilometra larg shtëpisë së tij. Frymëzimi që kërkonte për të shkruar veprën e tij të re kishte goditur derën.

Në qytetin provincial, Nichar, në Andaluzinë Lindore, festat tradicionale të dasmës zgjasnin dy ditë. Festimet fillonin në mbrëmjen para ditës së dasmës dhe vazhdonin deri në agimin e të nesërmes kur çifti ishte martuar. Në këtë motiv ishte rregulluar të bëhej martesa mes Francisca Canadas dhe Casimiro Perez Pino më 23 Korrik, 1928. Sipas zakonit tradicional, përgatitjet tashmë kishin përfunduar që nga mbrëmja e kaluar dhe njerëzit kishin filluar të vinin.

“Pakita çalamania”, një grua me kusure por me dhunti të mëdha.

Francisca Canadas ishte e njohur në fshat si “Pakita çalamania” për shkak të një problemi kronik në një këmbë të saj. Në të vërtetë, vështirësia që haste në ecje e kishte ngujuar në shtëpi, sepse nuk ishte në gjendje të punonte në fusha së bashku me pjesën tjetër të familjes. Megjithatë, dëmi nuk ishte gjenetik. Thuhet se kur ishte fëmijë qante vazhdimisht dhe babai i saj e kishte zakon ta rrihte egërsisht. Një nga këto rrahje rezultoi në zhvendosjen e legenit të vogëlushes. Frasko Canadas e kuptoi të keqen që i kishte bërë vajzës së tij kur erdhi koha për të bërë hapat e saj të parë. Që atëherë, jetonte i pushtuar nga fajet. Për këtë arsye, dhe megjithëse kishte pesë fëmijë të tjerë, vendosi t’i linte pjesën më të madhe të pasurisë së tij Pakitës. Përveçse nuk ishte në gjendje të punonte, vajza ishte dhe mjaft e shëmtuar. Përshkrimet e njerëzve që e njihnin bënin fjalë për një grua të ngathët, tejet të dobët, me flokë të zeza, dhëmbë të dalë dhe rrudha të thella. Shpresa e vetme për t’u rehabilituar ishte një prikë e mirë. Vëllezërit e saj treguan mirëkuptim për zgjedhjen e babait të tyre për t’i dhënë tokë, shtëpi dhe pará. Të paktën katër nga pesë. Carmen Canadas ishte disa vite më e madhe se Pakita dhe ishte martuar tashmë me një burrë me emrin Jose Perez Pino. Të dy jetonin në varfëri me fëmijët e tyre në një fermë të vogël, të cilën e ndanin me vëllain e vogël, José, Casimiro. Gruaja e re ndihej e pakënaqur dhe ishte ziliqare ndaj motrës së saj të vogël. Ndërsa ajo mundohej ditë e natë në fusha për të siguruar jetesën, Pakita kalonte ditët duke qëndisur, lexuar dhe duke bërë aktivitete të pėrshtatshme për zonjat e shtresës së lartë. Pra, kur vajza e vogël arriti moshën e martesës, Carmen vendosi të organizonte një mblesëri nga e cila do të përfitonin të gjithë. Dhe mbi të gjitha ajo dhe burri i saj. Sugjeroi që Pakita të martohej me Casimiro-n. Në këtë mënyrë, jo vetëm që do kishin një person më pak për të ushqyer në shtëpi, por pasuria e madhe do të qëndronte në familjen e bashkëshortit të saj dhe vëllait të dhëndrit. Babai i saj konsideroi se ishte një ide e shkëlqyer dhe shpejt vuri përpara procedurat e dasmës. Nga njëra anë, Casimiro kishte famën e një burri punëtor, të paqtë dhe të ndershëm, dhe nga ana tjetër, Pakita duhej të rehabilitohej sa më shpejt që të ishte e mundur. Çdo gjë dukej e përsosur. E vetmja që nuk ishte pyetur ishte Pakita.

“Martesa e përgjakshme”

Më 22 Korrik, 1928, përgatitjet e dasmës në shtëpinë e Canad-ëve kishin filluar herët. Kur ra nata, filluan të mbërrijnë mysafirët e parë. Dhëndri dhe nusja gjithashtu nuk vonuan të shfaqen. Sapo u mblodhën të gjithë, u ulën në tavolina për të filluar darkën tradicionale. U ngritën dollitë dhe u dhanë urimet e zakonshme. Megjithatë, gjatë gjithë kohës, Pakita dukej se kishte humbur në mendimet e saj. Para se të mbaronte darkën, njoftoi se ishte shumë e lodhur dhe, për befasi të të gjithëve, u tërhoq në dhomën e saj për të pushuar. Nuk kaloi shumë kohë dhe Carmen-i, e cila dyshonte se diçka nuk shkonte mirë, nxitoi të thërriste përsëri motrën e saj në dhomën e ndenjies. Përveç kësaj, festa nuk mund të përfundonte pa kërcyer nusja me dhëndrin. Por, kur hyri në dhomën e Pakitës, vajza ishte zhdukur. Për disa sekonda, mbizotëroi çoroditja. Më pas, Carmen-i filloi të bashkojë pjesët e enigmës. Më parë, atë natë, një bashkëfshatare i kishte folur për sjelljen e çuditshme të një halle të tyre, e cila madje nuk ishte dukur në dasmë. Kjo hallë kishte një djalë në moshën e Pakitës, Francisco Montes Canadas. Edhe pse të dy ishin kushërinj të parë, kishte gjithmonë zëra se Pakita ishte e dashuruar me Francisco-n. Ai ishte i ri, i bukur dhe simpatik, dhe nuk mund të krahasohej me Casimiro-n. Në të njëjtën kohë, megjithatë, ishte i pavullnetshëm dhe shumë i lidhur me nënën e tij, e cila thuhej se kishte vënë në sy pasurinë e mbesës së saj. Për këtë arsye, e shtynte Francisco-n t’i përgjigjej thirrjes erotike të kushërirës së tij. Pra, në prag të dasmës, në mes të festimeve, Francisco arriti në fermën e xhaxhallarëve të tij mbi një gomar dhe me një karabinë nën sqetull. Pa i vërejtur askush, Pakita hipi mbi gomar dhe humbën së bashku në errësirë. Për fat të keq për ta, nuk u larguan shumë. Motra e saj e zemëruar, Carmen-i dhe burri i saj Jose, dinin se ku t’i kërkonin. I gjetën 8 kilometra larg shtëpisë dhe i penguan të vazhdonin udhëtimin e tyre. Dy të rinjtë kishin çnderuar familjet e tyre dhe për këtë arsye dënimi i vetëm që u takonte ishte vdekja. Jose çarmatosi Francisco-n dhe e qëlloi tre herë me armën e gjahut. Carmen-i nga ana tjetër, u përpoq të mbyste motrën e saj. Më pas braktisën trupat e tyre të plandosur dhe u larguan. Pakita shpëtoi nga një mrekulli. Sapo u përmend, u zvarrit deri në fshat e veshur me fustanin e dasmës, i cili ishte bërë i kuq nga gjaku i të dashurit të saj. Policëve u tha se ata që e sulmuan i kishin fytyrat të mbuluara. Përkundër asaj që kishte ndodhur, donte të mbronte motrën e saj nga skandali. Megjithatë, gënjeshtra ishte e kotë. Carmen-i dhe burri i saj iu dorëzuan vullnetarisht autoriteteve disa ditë më vonë. Carmen Canada dhe bashkëshorti i saj, Jose Perez Pino, u dënuan me burg për vrasjen e Francisco Montes Canadas. Carmen-i kreu vetëm pesëmbëdhjetë muaj burg, kurse Hoseja tre vite pasi iu dha amnisti. “Pakita çalamania” u mbyll në shtëpinë e saj për pjesën tjetër të jetës. Natyrisht, martesa me Casimir-in u prish atë natë fatale. Burri e rregulloi jetën e tij përsëri, krijoi familje dhe u zhvendos në distancë të afërt nga Pakita. Megjithatë, thuhet se çifti i mëparshëm nuk u takua më kurrë. Por edhe dy motrat nuk u takuan përsëri. Në fakt, Pakita dëshironte të ishte plotësisht e izoluar nga bota e jashtme dhe të mos mbante lidhje me askënd. Madje edhe vdekja e saj në Korrik, 1987 nuk ishte surprizë për shumicën e bashkëfshatarëve të saj që kishin vite pa dëgjuar lajme nga ajo. Funerali i saj u zhvillua në Nihar. U varros në të njëjtën varrezë ku ishte varri i Françeskut të saj të dashur. Ndoshta gruaja nuk mësoi kurrë se historia e saj tragjike frymëzoi një nga shkrimtarët më të mëdhenj spanjollë të shekullit të 20-të. Federico García Lorca bazoi veprën e tij të famshme; “Martesa e Përgjakshme”, në shkrimet që lexoi në shtyp rreth incidentit në atë periudhë. Madje, trungu i veprës së tij është krejtësisht identik me faktet reale. Dallimi më i madh qëndron në fund. Në finalen e madhe të Lorca-s, vrasja ishte e dyfishtë, pasi dashnori dhe dhëndri vranë njëri-tjetrin.

“Martesa e Përgjakshme” u ngjit për herë të parë në teatrin “Beatrice” të Madridit, në Mars të vitit 1933. Që atëherë, qindra trupa teatrore në mbarë botën e janë shfaqur, ndërsa janë bërë disa përshtatje letrare dhe kinematografike.

Përktheu: Shpendi Shakaj

Librari “Acqua Alta”-Libraria më e bukur në Venecia

Published on August 11, 2019 in Letërsi/Libraria në rrugën 84/Meqë ra fjala by Admin

Libraria “Acqua Alta”: Libraria më e bukur në Venecia që gjendet pranë ujt.

Një nga libraritë më autentike në botë gjendet në Venecia. Libraria Acqua Alta në Calle Lunga Santa Maria Formosa është ndoshta i vetmi vend në botë ku mund të gjejmë një përzgjedhje të madhe librash të rinj dhe të përdorur, mbase mbi mobiljet më të çuditshme; gondola, anije, barka, kajak dhe çdo gjë tjetër që mund të imagjinojë dikush. Dhe librat nuk janë aty vetëm për t’u blerë dhe shfletuar, por janë bërë pjesë e dekorit.

Enciklopedi të vjetra, ato që tashmë askush nuk i blen, janë shndërruar në shkallë dhe mbulojnë muret e jashtme, oborrit, duke krijuar sipërfaqe shumëngjyrëshe. Luigi Frizzo, pronari i sjellshëm i Libreria Acqua Alta, hapi këtë dyqan magjepsës 10 vite më parë dhe gradualisht pati sukses, vlerësohet shumë si nga venedikasit po ashtu dhe nga turistët, veçanërisht nga miqtë e librit.

Sigurisht, atmosfera dhe klima kontribuojnë për t’i dhënë vendit një karakter misterioz, por koleksioni i madh i librave në të gjitha gjuhët sigurisht që luan rolin e tij. Rreth 60% e librave janë të rinj. Në dhomën e parë, mund të gjeni shumë tekste të lidhura me vetë Venecian, por edhe libra rreth artit dhe kinematografisë, sportit dhe ushqimit, por dhe muzikës. Dhoma tjetër është e mbushur me komikë dhe bestseller. Duke vështruar “raftet”, ndeshesh diku me mace dembele dhe të përkëdhelura që kanë gjetur në mesin e librave vendin e përkryer për të fjetur. Mbresëlënëse është se nga porta mund të shihet një nga shumë kanalet e Venecias dhe gondolat me turistë që përshëndesin vizitorët e librarisë. Dyqani unik gjendet buzë ujit, por kur kanalet fryhen dhe niveli i ujit rritet, uji vërshon në librari. Në raste ekstreme, punëtorët janë përpjekur për t’i shpëtuar librat në nivele të ulëta, duke i vënë brenda në vaska dhe gondola. Libreria Acqua Alta është padyshim një bibliotekë e veçantë dhe përbën një eksperiencë unike për vizitorët e Venecias dhe veçanërisht miqtë e librit.

Përktheu: Shpendi Shakaj

1 2 Next

Wakkanay – qyteti që s’e ka frikë perëndimin e diellit/Arben Velo

Historia e punëtorit që mbeti i mbyllur në dhomën frigoriferike

MIRËSJELLJA

I dashuri im i karantinës humbi gjithçka (por më gjeti mua)/Sarah Rutledge

Sarah Rutledge

Kohë kur për muaj je ose me ishi-in ose me askënd tjetër/Sarah Rosen

Sarah Rosen

Mes nesh kishte ekrane edhe në jetën reale-Caitlin Dewey

MODERN LOVE-Caitlin Dewey

Dashuri në kohëra pritshmërish të vakëta

Dashuria nuk është një gjendje/strukturë e përhershme entuziazmi, ngazëllimi dhe mahnitjeje/Nga New Yorker Festival, intervistë me terapisten e çifteve dhe prezantuesen e podcast-it ku diskutohet rreth pabesisë, faljeve dhe problemeve me premtimet e martesave në ditët e sotme.

Fundi i palavdishëm i Magelanit

E vërteta e “Martesës së Përgjakshme” të Federico Garsia Lorca-s

Librari “Acqua Alta”-Libraria më e bukur në Venecia

REVOLUCIONI NUK DO TЁ TRANSMETOHET

Meqë ra fjala

Meqë ra fjala

You might be interested in

MIRËSJELLJA

Sarah Rutledge

You might be interested in

Sarah Rosen

You might be interested in

MODERN LOVE-Caitlin Dewey

You might be interested in

You might be interested in

You might be interested in

You might be interested in

You might be interested in

You might be interested in