EMILIA PARDO BAZÁN
Një buzëmbrëmje, duke shëtitur rrugëve të qytetit, shikoj një objekt të kuq; ulem për ta parë më mirë: ishte një zemër e përgjakur, por me jetë. E mora plot kujdes. «Duhet t´i ketë humbur ndonjë gruaje», mendova, duke vrojtuar pastërtinë dhe delikatesën e atij organi të dashur, që, me ta prekur me gishta, ndjeva regëtimat e saj, sikur të ishte në gjoksin e së zonjës. E mbështolla me kujdes në një shami të bardhë dhe, për ta mbajtur ngrohtë, e futa nën rroba, pranë gjirit tim. Pastaj nisa të kërkoj se cila ishte ajo grua së cilës i kishte humbur zemra në rrugë. Për të hetuar më mirë, sigurova një palë syze të posaçme e të mrekullueshme për këtë punë, të cilat do të më lejonin që përmes rrobave, sutienave, mishit dhe brinjëve – si në ato bustet e shenjta që kanë një dritarez prej kristali në gjoks – të shihja vendin ku ndodhet zemra.
Me të vënë syzet magjike, gjithë gjakim vëzhgova gruan e parë që më kaloi pranë. Ajo nuk kishte zemër. E gjeta, pra! Sigurisht, kjo duhet të jetë pronarja e gjetjes sime. Po kur i thashë se kisha gjetur zemrën e saj dhe isha gati t´ia jepja, nëse e edonte, ajo, për çudi, e indinjuar, u betua e stërbetua se nuk kishte humbur ndonjë gjë të tillë; se zemra e saj ishte në vendin e zakonshëm dhe ndihej mirë që vazhdonte të punonte, duke thithur e lëshuar gjak. Duke parë qëndrimin kryeneç të saj, e lashë atë dhe iu ktheva një tjetre. Ishte e re, e bukur, joshëse dhe e gëzuar. O Zot! Në gjoksin e saj të bardhë pashë po atë zgavër bosh, po atë gojëz ngjyrë trëndafili, brenda së cilës nuk kishte asgjë, asgjë. Pra, nuk kishte zemër! Dhe kur, plot respekt, i tregova se atë që kishte humbur ia kisha gjetur unë, kurrsesi nuk deshi ta pranojë. Madje shtoi se po e ofendoja rëndë, duke i thënë se i mungonte zemra. Si mundej që ajo të qenkësh aq e pakujdesshme sa të humbiste zemrën në rrugë dhe të mos e vinte re?!
Kaluan qindra gra, të vjetra e të reja, të bukura e të shëmtuara, flokëzeza e flokëverdha, melankolike dhe gazmore; të gjitha i vrojtova mirë me syzet e mia magjike dhe tek të gjitha pashë se vendi i zemrës ishte bosh, se aty mungonte organi i shtrenjtë, se ato nuk kishin pasur kurrë zemër, ose u kishte humbur kushedi që kur. Dhe që të gjitha, pa përjashtim, nuk donin ta merrnin zemrën që u mungonte, nuk e pranonin; ose besonin që e kishin, ose pa të ndiheshin mrekullisht mirë, madje ndiheshin të fyera kur ua ofroja unë. Asnjera nuk guxonte ta përballonte rrezikun për të pasur një zemër.
Duke mos gjetur një gjoks gruaje për të rivendosur zemrën e braktisur, ika e dëshpëruar. Ndërkohë aty kalon një vajzë e vogël, e zbehtë. Gjithmonë me ndihmën e syzeve magjike, në gjoksin e saj të vogël dallova një zemër të vërtetë prej mishi dhe gjaku, që rrihte, regëtinte dhe ndihej që ishte e gjallë. Nuk e di pse më shkoi në mendje – ishte vërtet e pakuptimtë t´i jepje zemrën dikujt që e kishte atë shumë të mirë e shumë të gjallë – të provoja e t´i ofroja asaj atë që nuk e kishin dashur gjithë të tjerat. Dhe ndodhi çudia e vërtetë: vajza e vogël, në vend që të më kundërshtonte, si të tjerat, hapi gjoksin dhe e mori zemrën, të cilën, tashmë e lodhur, unë do ta lija përsëri atje në rrugë, mbi gurë.
E pasuruar tashmë me dy zemra, vajza e vogël dhe e zbehtë u bë edhe më e zbehtë: emocionet, sado të parëndësishme, e dridhmuan dhe e rrëqethën deri në palcë; e prekën dhe drodhën atë, me një forcë mizore; miqësia, keqardhja, trishtimi, gëzimi, dashuria, xhelozia, gjithçka tek ajo ishte e thellë dhe e fuqishme; duke qenë budallaqe, në vend ta hidhte poshtë njërën zemër, ose që të dyja njëherazi, mendoi se do të ishte e lumtur po të bënte një jetë shpirtërore të dyfishtë, po të dashuronte, të gëzonte dhe të vuante dyfish, po të grumbullonte mbresa të tilla që mjaftojnë për ta shuar jetën. Ajo krijesë e vogël ishte si ai qiriri i ndezur nga të dy anët, që tretet menjëherë. Dhe ashtu ndodhi. Edhe ajo u tret né çast. E shtrirë në shtratin e vdekjes, e zverdhur, tejet e dobësuar dhe e ligështuar, ngjante si një zogëz. Erdhën mjekët dhe, të sigurt, thanë se atë po e rrëmbente nga kjo botë tortura e madhe e një aneurizmi. Asnjëri prej tyre (sa të trashë!) nuk arriti të gjente të vërtetën, asnjëri nuk kuptoi dot se vajza kishte vdekur ngaqë ishte treguar e pakujdesshme dhe i kishte hapur vend, në gjoksin e saj, një zemre të humbur në rrugë.
Përktheu: Bajram Karabolli
