JAIME SABINES

Nuk dua të bind askënd për asgjë. Të përpiqesh të bindësh dikë tjetër është e padenjë, do të thotë të veprosh kundër lirisë së tij që të mendojë, të besojë apo të veprojë siç ia ka ënda. Unë dua vetëm të mësoj, të shfaq, të tregoj, jo të vërtetoj. Secili le të mbërrijë tek e vërteta me këmbët e tij, dhe askush të mos e quajë të gabuar apo të mangët. (E kush na qenka ai që na thënka: “kjo është kështu”, kur historia e njerëzimit nuk është gjë tjetër veçse një histori mospërputhjesh, hamendësimesh dhe kërkimesh?)
Nëse një ditë do të duhet të bind dikë, ky dikush duhet të jem unë vetë. Të bindem se nuk ia vlen të qash, as të brengosesh e as të mendosh për vdekjen. “Plakja, sëmundja dhe vdekja”, e Budës, nuk janë gjë tjetër veçse vdekja, dhe vdekja është e pashmangshme. Aq e pashmangshme sa edhe lindja.
E bukura është të jetosh në mënyrën më të mirë të mundshme. Duke luftuar, duke u lënduar, duke ledhatuar, duke ëndërruar. (Por gjithmonë të jetohet në mënyrën më të mirë të mundshme!)
Për sa kohë unë s’mund të marr frymë nën ujë, apo të fluturoj (ama të fluturoj vërtet, unë vetë, me krahët e mi), duhet të më pëlqejë të ec mbi tokë, dhe të jem njeri, as peshk e as shpend.
Nuk kam hiç dëshirë të më thonë se hëna është ndryshe nga ajo e ëndrrave të mia.

Shënim i përkthyesit: Jaime Sabines (Haime Sabines), një nga poetët më të rëndësishëm të shekullit që sapo iku, jo vetëm të letërsisë hispanike, po edhe asaj botërore.
Studiuesi meksikan Efrain Bartolome te Poeti dhe Muza thotë: «Muza, nga vetë natyra e saj, është e pakapshme. Atë nuk e zotëron dot askush, përkundrazi, është vetë Ajo që e pushton dhe e bën të vetin shpirtin e poetit. Nganjëherë, mishërohet si femër, me mish dhe me kocka, dhe krijon uragane në jetën e poetit fillestar. Kur ndodh kjo, nga shpirti lind poezia, e cila është e aftë të prekë shpirtrat e tjerë.
Një poet i vërtetë, zakonisht sillet kështu: i dashuruar, shkruan atë që i dikton Muza dhe këtë e bën përherë me sytë e mbërthyer tek Ajo, jo te kritika, as tek akademia apo te publiku.»
Sabines mund të jetë një rast i rrallë për nga Muza që i frymëzoi pjesën më të mirë të krijimtarisë së tij poetike. Tempulli kryesor i frymëzimit për të ishte një grua: Hosefa Rodriges (Josefa Rodriguez) ose, siç ka ngelur në kujtesën e poetit, po edhe të lexuesit, Çepita. Çepita ishte gruaja e poetit dhe, njëherazi, e dashura e tij e përjetshme. Ata u njohën e u dashuruan fare të rinj, qysh në kolegj, dhe u martuan në vitin 1953. Pra, ajo u bë gruaja e tij, por, siç mund të ndodhë rrallëherë, mbeti e dashura e tij, derisa ai vdiq.
Sabines, poezinë e parë Hosefa si emri yt, si imi…, e shkroi për Çepitën. Por ai kurrë nuk reshti së shkruari letra dashurie dhe poezi për të, deri në fund të jetës.
Deri tani thashë se ç’ishte Çepita për burrin dhe poetin Haime Sabines. Po për Çepitën, ç’ishte Haime Sabines? Duke shpresuar që një ditë t’i jap lexuesit shqiptar diçka më shumë nga krijimtaria poetike e këtij poeti interesant, këtu po ju jap disa nga mbresat e Çepitës për poetin, të dashurin dhe burrin e saj.

Ja ç’kujton ajo:

«Më 3 prill 1949, Haime dhe im vëlla Jorge më përcollën deri në aeroportin e Meksikos; po kthehesha në shtëpi, në Tuxtla Gutierres, sepse isha e sëmurë. Atë pasdite Haime shkroi poezitë “Dita” dhe “Në çdo orë»:

DITA

U gdhi pa atë.
Mezi lëviz.
Kujton.

(Sytë e mi, më të dobët,
e ëndërrojnë.)

Sa e lehtë qenka mungesa!

Në fletët e kohës
ajo pikë e ditës
rrëshqet, dridhet.

NË ÇDO ORË

Deti matet nga dallgët,
qielli nga flatrat,
ne nga lotët.

Ajri prehet në gjethe,
uji në sy,
ne në asgjë.

Duket se kripëra dhe diej,
Ne dhe asgjë…

«Kur ishim të dashur, na u desh që të ndaheshim disa herë. Pikërisht atëherë Haime më ka shkruar shumë letra dhe në ndonjë prej tyre duken fraza, të cilat, më vonë, u kthyen në poezi, si “Nuk është se po vdes nga dashuria, po vdes për ty…”, “Ja, edhe ti je vetëm…”, “E kuptoj se më mungon…”, etj.»

 

E KUPTOJ SE MË MUNGON

 

E kuptoj se më mungon
dhe se të kërkoj mes njerëzve, mes zhurmës,
por gjithçka është e kotë.
Kur ngelem vetëm
ngelem më i vetmuar
gjithandej i vetëm, tek ty, tek unë.
Thjesht pres.
Pres gjithë ditën gjer kur ti s’mbërrin.
Gjer sa më zë gjumi
dhe ti s’je, nuk ke ardhur
dhe më zë gjumi
tmerrësisht i dërrmuar
plot pyetje.
Përditë e dashur.
Këtu krahë meje, pranë meje, duhet të jesh.
Mund të nisësh ta lexosh këtë
dhe kur të mbërrish këtu, të fillosh sërish,
si një rreth mbylli këto fjalë
e si një unazë, vëri zjarrin, shtyje në rrotullim.
Këto gjëra rreth meje njësoj si mizat vijnë,
si miza brenda një vazoje në fytin tim.
Tanimë jam i rrënuar.
Në eshtra jam i rrënuar,
gjithçka është pikëllim.

«Në “Modelo”, lokali ku jetuam dhe patëm tre fëmijët tanë, Haime shkroi edhe poezinë “Të dua në dhjetë të mëngjesit…”. Një ditë erdhi në kuzhinë, ku unë po përgatisja drekën, në një stufë me vajguri. Pasi biseduam një çast, ai më puthi, pastaj u nis për në lokal, por u ndal te dera e kuzhinës e më tha: “Kurrë mos harro se të dua”.»

Përktheu: Bajram Karabolli