Nëse i bindesh impulsit poetik, rrezikon të bëhesh i palexueshëm. Nëse nuk i bindesh, je gati për një karrierë si “rrëfimtar” i ndershëm.
Intervistuar nga Susannah Hunnewell
“A ju pëlqejnë the Stooges?”Më pyeti Michel Houellebecq-u në ditën e dytë të intervistës sonë. Ai uli cigaren elektrike (ajo shkëlqente e kuqe kur e thithte, duke prodhuar avull në vend të tymit) dhe u ngrit ngadalë nga divani. “Iggy Pop shkroi disa këngë bazuar në romanin tim ‘Mundësia e një Ishulli’, tha ai. “Ai më tha se është i vetmi libër që i ka pëlqyer në dhjetë vitet e fundit.” Shkrimtari më i famshëm i gjallë i Francës hapi MacBook-in e tij dhe zëri i zymtë i legjendës së punk-ut mbushi kuzhinën, duke kënduar: “Është bukur të jesh i vdekur”.
Michel Houellebecq lindi në ishullin francez të La Réunion-it, afër Madagascar-it, në vitin 1958. Siç thuhet në faqen e tij zyrtare të internetit, prindërit e tij bohemë, njëri mjek anestezist dhe tjetri udhërrëfyes turistik «humbën shpejt çdo interes për ekzistencën e tij». Ai nuk ka foto të vetes fëmijë. Pas një qëndrimi të shkurtër me gjyshërit e tij nga nëna në Algjeri, ai u rrit që në moshën gjashtë vjeçare nga gjyshja e tij nga babai në Francën veriore. Pas një periudhe papunësie dhe depresioni, që çoi në disa qëndrime në njësitë psikiatrike, Houellebecq-u gjeti një punë duke punuar si ndihmues teknik në Asamblenë Kombëtare Franceze. (Anëtarët e parlamentit ishin “shumë të mirë”, thotë ai.) Si poet që nga kohët universitare, ai shkroi një studim të vlerësuar mirë për shkrimtarin amerikan të fantashkencës H.P. Lovecraft-in në vitin 1991. Në moshën tridhjetë e gjashtë vjeç, ai botoi romanin e tij të parë, Whatever (1994), rreth jetës dërrmuese e të mërzitshme të dy programuesve kompjuterikë. Romani tërhoqi ndjekës kulti dhe frymëzoi një grup fansash për të filluar Perpendiculaire-n, një revistë e bazuar në një lëvizje që ata e quajtën “depresionizëm”. (Houellebecq-u, i cili pranoi një vend nderi në drejtimin e saj, thotë se “nuk e kuptoi me të vërtetê teorinë e tyre dhe se sinqerisht, nuk i interesonte.”) Romani i tij i mëpasmë, “Grimcat Elementare” (1998), një përzierje e komenteve shoqërore dhe e përshkrimeve të vrazhda të seksit, shiti treqind mijë kopje në Francë dhe e bëri atë yll ndërkombëtar.
Kështu filloi debati ende i ashpër nëse Houellebecq-u duhej të përshëndetej si një realist i shkëlqyer në traditën e madhe të Balzakut apo të hidhej poshtë si një nihilist i papërgjegjshëm. (Një recensues i zhgënjyer i New York Times-it e quajti romanin “një lexim thellësisht i neveritshëm”. Një tjetër e përshkroi atë si “përleshje të pakëndshme midis banalëve dhe psikotikëve.”) Stafi i Perpendiculaire-t u fye nga ajo që ata e panë si denoncim reaksionar të lëvizjes çlirimtare seksuale dhe e përjashtuan nga revista. Disa vite më vonë, nëna e tij, e cila mendonte se ishte paraqitur në mënyrë të padrejtë në disa pasazhe autobiografike të romanit, botoi një kujtim prej katërqind faqesh. Për herë të parë dhe të fundit në jetën e tij publike, Houellebecq-u fitoi një simpati të gjerë nga shtypi francez, i cili u detyrua të pranonte se edhe portreti i ashpër i nënës hipi në “Grimcat Elementare” nuk përshkruante personazhin e vetëpërfshirë që dilte nga autobiografia e saj. Gjatë turneut të saj të librit, ajo pyeti me zë të lartë: “E kush nuk e ka quajtur djalin trap i i vogël?” Në vitin 2001, Houellebecq-u publikoi romanin “Platforma”, i cili flet për një agjenci udhëtimi që vendos të promovojë në mënyrë agresive turizmin seksual në Tajlandë. Në roman kjo pason me një sulm terrorist nga ekstremistët myslimanë. Disa pikëpamje të shprehura nga personazhi i tij kryesor (“Sa herë që dëgjoja se një terrorist palestinez, apo se një fëmijë palestinez ose se një grua shtatzënë palestineze, ishte vrarë në Rripin e Gazës, ndieja një drithërimë entuziazmi nga mendimi një musliman më pak”) çoi në akuza për mizogjini dhe racizëm, të cilat Houellebecq-u ende nuk i ka kapërcyer deri në tronditje të dukshme. “Si i keni nervat kur shkruani disa nga gjërat që shkruani?” E pyeta unë. “Oh, është e lehtë. Thjesht pretendoj se tashmë jam i vdekur.” Gjatë një interviste gjatë promovimit të romanit “Platforma”, Houellebecq-u bëri deklaratën e tij tashmë famëkeqe: Et la religion la plus con, c’est quand même l’Islam.”(Një përkthim i butë jo dhe aq i mirë është “Islami është feja më budallaqe.”)
Ai u padit nga një grup i të drejtave civile për gjuhën e urrejtjes dhe fitoi në bazë të lirisë së shprehjes. “Nuk mendoja se myslimanët ishin bërë një grup që fyhej nga çdo gjë,” shpjegon ai. “Unë e dija këtë për hebrenjtë, të cilët janë gjithmonë të gatshëm të gjejnë diku një lloj antisemitizmi, por me muslimanët, sinqerisht, nuk isha i gatshëm.” Në vitin 2005, ai botoi librin “Mundësia e një Ishulli”, i cili flet për një garë të ardhshme klonesh. Duke patur parasysh reputacionin e Houellebecq-ut për t’u dehur dhe për t’iu afruar intervistueseve e tij femra, isha paksa e frikësuar ndërkohë që i rashë ziles së shtëpisë së tij modeste me qira afatshkurtër në Paris. Por gjatë dy ditëve që kaluam së bashku, ai ishte i sjellshëm dhe mjaft i turpshëm. I veshur me një këmishë të vjetër fanellate dhe me pantofla, ai dukej qartê se vuante nga një periudhë ekzeme kronike. Ai e kaloi pjesën më të madhe të intervistës i ulur në divan, duke pirë duhan. (Ai po përpiqet t’i pakësojë të katër paketat që pi gjatë ditës, po kështu edhe cigaren elektrike.) Ne flisnim frëngjisht dhe, shumë herë, anglisht, një gjuhë që Houellebecq-u e kupton mjaft mirë. Secila nga pyetjet e mia pritej me një heshtje funerale, gjatë të cilës ai nxirrte tym duhani dhe mbyllte sytë. Më shumë se një herë fillova të pyesja veten nëse e kishte zënë gjumi. Përfundimisht përgjigjia do të dilte, në një monotoni rraskapitëse, e cila u pakësua disi ditën e dytë. E-mail-et e tij pasuese ishin të çuditshme dhe simpatike. Houellebecq-u ka fituar shumë çmime të mëdha letrare franceze, ndonëse jo Goncourt-in e lakmuar, për të cilin shumë në krijimin letrar francez mendojnë se nuk i ëshë dhënë padrejtësisht. Gjithashtu ai ka botuar disa vëllime me poezi dhe esé. Disa nga poezitë e tij janë muzikuar dhe Houellebecq-u i ka interpretuar në klubet e natës në Paris. Zonja e parë e Francës, Carla Bruni-Sarkozy gjithashtu ka regjistruar një këngë të bazuar në poezinë e tij. Së fundmi, Bernard-Henri Lévy, intelektuali tjetër publik që francezët vdesin ta urrejnë bashkëpunoi me të në Public Enemies, një shkëmbim letrash mes dy burrave, i cili është planifikuar të shfaqet i përkthyer dimrin e ardhshëm. Romani i tij i fundit, “La Carte et le Territoire“, del në Francë këtë shtator. Aktualisht beqar, Houellebecq-u është dy herë i divorcuar dhe ka një djalë nga martesa e tij e parë. Që nga viti 2000, ai ka jetuar në bregun perëndimor të Irlandës dhe e kalon verën në rezidencën e tij në Andaluzi.
Cilët janë pararendësit tuaj letrarë?
HOUELLEBECQ
Kohët e fundit kam pyetur veten për këtë. Përgjigjia ime ka qenë gjithmonë se jam trinditur shumë nga Baudelaire, nga Nietzsche dhe Schopenhauer-i, nga Dostojevsky dhe, pak më vonë, nga Balzaku. Të gjitha këto janë të vërteta. Këta janë njerëz që i admiroj. I dua gjithashtu poetët e tjerë romantikë, Hugo, Vigny, Musset, Nerval, Verlaine dhe Mallarmé, si për bukurinë e veprës së tyre, ashtu edhe për intensitetin emocional të tmerrshëm. Por kam filluar të pyes veten se mos ajo që kam lexuar si fëmijë ishte më e rëndësishme.
Si për shembull çfarë?
HOUELLEBECQ
Në Francë ka dy autorë klasikë për fëmijë, Zhyl Verni dhe Alexandre Dumas. Gjithmonë kam preferuar Zhyl Vernin. Me Dumasin e gjithë historia më mërziste. Zhyl Verni kishte këtë vizion shterues pë botën, gjë që më pëlqente. Gjithçka në botë dukej se i interesonte atij. Unë gjithashtu u impresionova shumë nga tregimet e Hans Christian Andersen-it. Më trishtonin. Dhe pastaj ishte Pif le chien, një libër komik i botuar nga Editions Vaillant dhe i sponsorizuar nga Partia Komuniste.
E kuptoj tani kur e rilexoj se shumë prej aventurave të Pif-it kishin një prirje komuniste. Për shembull, një burrë parahistorik do ta rrëzonte magjistarin vendas me një betejë të vetme dhe do t’i shpjegonte fisit se ata nuk kishin nevojë për një magjistar dhe se nuk duhej të kishin frikë nga bubullima. Seriali ishte shumë inovativ dhe me cilësi të jashtëzakonshme. Bodlerin e lexova çuditërisht herët, kur isha rreth trembëdhjetë vjeç, por Paskali ishte tronditja e jetës sime. Unë isha pesëmbëdhjetë vjeç. Isha në një udhëtim me klasën në Gjermani, udhëtimi im i parë jashtë vendit, dhe çuditërisht kisha sjellë Pensées të Pascal-it. U tmerrova nga ky pasazh:“Imagjinoni një numër burrash të lidhur me zinxhirë, të gjithë të dënuar me vdekje, disa prej të cilëve vriten çdo ditë në sytë e të tjerëve; ata që kanë mbetur shohin gjendjen e tyre në atë të shokëve të tyre dhe duke parë njëri-tjetrin me pikëllim e dëshpërim, duke pritur radhën e tyre”. Ky është një imazh i gjendjes njerëzore. Mendoj se më ka ndikuar shumë, sepse unë jam rritur nga gjyshërit e mi. Papritur kuptova se ata do të vdisnin dhe ndoshta së shpejti. Pikërisht atëherë zbulova vdekjen.
Cilët autorë të tjerë kanë ndikuar te ju?
HOUELLEBECQ
Kam lexuar shumë fantashkencë. H.P. Lovecraft-in dhe Clifford Simak-un. Qyteti është një kryevepër. Gjithashtu Cyril Kornbluth-in dhe R. A. Lafferty-n.
Çfarë ju tërheq te fantashkenca?
HOUELLEBECQ
Mendoj se ndonjëherë më duhet një pushim nga realiteti. Në shkrimin tim e mendoj veten si një realist që e tepron paksa. Por një gjë më ndikoi padyshim te The Call of Cthulhu nga H.P. Lovecraft-i përdorimi i këndvështrimeve të ndryshme. Duke patur një shënim në ditar, më pas ditarin e një shkencëtari, ndjekur nga dëshmia e idiotit vendas. Ju mund ta shihni atë ndikim në “Grimcat Elementare”, ku unë shkoj nga diskutimet e biologjisë së kafshëve, në realizëm, në sociologji. Nëse jo për fantashkencën, ndikimet e mia më të mëdha do t’i përkisnin të gjitha shekullit të nëntëmbëdhjetë.
Ju jeni një adhurues i reformatorëve socialë të shekullit të nëntëmbëdhjetë, veçanërisht të Auguste Comte-së, themeluesit të pozitivizmit.
HOUELLEBECQ
Shumicês së njerëzve Comte-ja i duket i palexueshëm sepse ai përsërit veten deri në çmenduri. Dhe nga pikëpamja mjekësore, ai sigurisht që nuk ishte larg çmendurisë.
Me sa di unë është i vetmi filozof që ka tentuar të vetëvritet. Ai u hodh në Senë për shkak të një zhgënjimi në dashuri. E nxorën jashtë dhe ai kaloi gjashtë muaj në një sanitorium. Dhe ky ishte babai i pozitivizmit, i cili konsiderohet të jetë kulmi i racionalizmit.
Ju keni thënë se jeni “një grindavec i vjetër kalvinist”. Çfarë do të thoni me këtë?
HOUELLEBECQ
Unë priren të mendoj se e mira dhe e keqja ekzistojnë dhe se sasia në secilin prej nesh është e pandryshueshme. Karakteri moral i njerëzve është i vendosur, i fiksuar deri në vdekje. Kjo i ngjan nocionit kalvinist të paracaktimit, në të cilin njerëzit lindin të shpëtuar ose të mallkuar, pa mundur të bëjnë asgjë për këtë. Dhe unë jam një grindavec i bezdisshëm, sepse refuzoj të devijoj nga metoda shkencore apo të besoj se ka një të vërtetë përtej shkencës.
Ju keni pak njohuri shkencore. Pas shkollës së mesme keni studiuar për agronomi. Çfarë është agronomia?
HOUELLEBECQ
Është gjithçka që ka të bëjë me prodhimin e ushqimit. I vetmi projekt i vogël që bëra ishte një hartë e vegjetacionit të Korsikës, qëllimi i së cilës ishte të gjente vende ku mund të vendoseshin dele. Kisha lexuar në broshurën e shkollës se studimi i agronomisë mund të çojë në lloj-lloj karrierash, por më rezulton se ishte qesharake. Shumica e njerëzve ende përfundojnë në një formë të bujqësisë, me disa përjashtime zbavitëse. Dy nga shokët e mi të klasës u bënë priftërinj, për shembull.
A ju pëlqenin studimet?
HOUELLEBECQ
Shumë. Në fakt, pothuajse u bëra studiues. Është një nga gjërat më autobiografike në “Grimcat Elementare”. Detyra ime do të ishte gjetja e modeleve matematikore që mund të zbatoheshin për popullatat e peshqve në liqenin Nantua në rajonin Rhône-Alpes. Por çuditërisht, e refuzova, gjë që ishte marrëzi në fakt, sepse gjetja e një pune më pas ishte e pamundur.
Në fund ju shkuat të punonit si programues kompjuteri. A keni patur përvoja të mëparshme?
HOUELLEBECQ
Nuk dija asgjë për këtë. Por ndodhi kur kishte një nevojë të madhe për programim dhe nuk kishte shkolla. Kështu që ishte e lehtë të futeshe. Por e urreva menjëherë.
Pra, çfarë ju bëri të shkruanit romanin tuaj të parë, për një programues kompjuteri dhe shokun e tij të frustruar seksualisht?
HOUELLEBECQ
Nuk kisha parë asnjë roman që të theksonte se hyrja në fuqinë punëtore ishte si të hyje në varr. Që nga ajo kohë, asgjë nuk ndodh dhe ti duhet të pretendosh se je i interesuar për punën tënde. Dhe, për më tepër, se disa njerëz kanë një jetë seksuale dhe të tjerë jo, thjesht e vetëm sepse disa janë më tërheqës se të tjerët. Doja të pranoja se nëse njerëzit nuk kanë një jetë seksuale, kjo nuk është për ndonjë arsye morale, është vetëm sepse ata janë të shëmtuar. Është e dukshme, por doja ta thosha.
Tisserand-i i gjorë i padëshiruar është një personazh mjaft prekës.
HOUELLEBECQ
Ai është një personazh i mirë. Duke parë mbrapa, u befasova që mund të fitoje një personazh kaq interesant vetëm nga një trampolinë e zhgënjimit të tij seksual. Suksesi i Tisserand-it ishte një edukim i madh.
Sipas narratorit në “Whatever”, “dikush i urren të rinjtë”.
HOUELLEBECQ
Kjo është pjesa tjetër e kurthit. E para është jeta profesionale, fakti që asgjë tjetër nuk do të ndodhë me ty. E dyta është se tani është ky personi që do t’ju zëvendësojë dhe që do të ketë përvoja. Kjo çon në urrejtjen e natyrshme të babait për djalin e tij.
Të babait dhe jo të nënës?
HOUELLEBECQ
Po. Ka një lloj ndryshimi fiziologjik dhe psikologjik te një grua kur ajo mbetet shtatzënë. Është biologjia e kafshëve. Por baballarët nuk u kushtojnë rëndësi pasardhësve të tyre. Ndodhin gjëra hormonale, gjëra për të cilat asnjë kulturë nuk mund të bëjë asgjë, që në përgjithësi i bëjnë gratë që t’i pëlqejnë fëmijët dhe burrat në thelb të mos çajnë fare kokë për ta.
Po martesa?
HOUELLEBECQ
Mendoj se për shumicën e njerëzve ka një kontrast të mprehtë midis jetës në universitet, ku ata takojnë shumë njerëz, dhe momentit kur hyjnë në fuqinë punëtore, kur në thelb nuk takojnë më askënd. Jeta bëhet e mërzitshme. Kështu që si rezultat njerëzit martohen për të patur një jetë personale. Mund ta shtjelloja, por mendoj se të gjithë e kuptojnë.
Pra, martesa është vetëm një reagim ndaj. . .
HOUELLEBECQ
Ndaj një jete tejet të vetmuar.
E kishit të vështirë të gjenit një botues për librin “Whatever”. Pse e refuzonin botuesit?
HOUELLEBECQ
Nuk kam asnjë ide. Por nuk ngjante fare me gjërat që publikoheshin në atë kohë. Mendoj se Le Clézio konsiderohej një shkrimtar i madh, për shembull.
Çfarë mendoni për Le Clézio-në, i cili u nderua me Çmimin Nobel në Letërsi në vitin 2008?
HOUELLEBECQ
INuk e kam lexuar. U përpoqa ta lexoja dhe u mërzita. Por për aq sa ështê botuar, kishte shumë art për hir të artit, njerëz që shkruanin në traditën e romanit nouveau. Nuk kishte asgjë për njerëzit me punë në zyra.
Pra, ju nuk jeni adhurues i romanit nouveau?
HOUELLEBECQ
Herë pas here, më pëlqen të plotësoj disa teori materialiste. Njëra prej të cilave është se Livres de Poche [koleksioni francez i klasikëve] e ndryshoi plotësisht transmetimin e kulturës dhe e bëri atë më ndërkombëtare dhe më pak kohezive. Unë nuk kam studiuar kurrë letërsi në universitet. Romani nouveau nuk u botua në Livres de Poche, kështu që unë nuk lexova kurrë një të tillë deri shumë më vonë. Shumë vonë me të vërtetë – truri atrofizohet.
Po në lidhje me poezinë?
HOUELLEBECQ
Unë mendoj se poezia është fusha e vetme ku një shkrimtar që ju pëlqen vërtet mund të thuhet se ka ndikim te ty, sepse ti lexon dhe rilexon një poezi aq shumë herë saqë ajo thjesht ngulitet në kokën tënde. Shumë njerëz e kanë lexuar Bodlerin. Kam patur përvojën më të pazakontë të leximit të pothuajse të gjithë Corneille-s. Askush nuk e lexon Corneille-n, por unë hasa në një grumbull të vogël klasikësh dhe për disa arsye më pëlqeu. Më pëlqeu alexandrin, vargu tradicional dymbëdhjetërrokësh.
Kur isha në universitet, shkrova mjaft vargje klasike me tetrametra, gjë që u pëlqeu poetëve të tjerë. Ata thanë, Hej, kjo nuk është keq. Pse të mos shkruash vargje klasike? Mund të bëhet.
A e mendoni veten si poet dhe si romancier?
HOUELLEBECQ
Jo në të vërtetë. Është e trishtueshme të thuash, por kur shkruan romane që kanë një ndikim të caktuar, filloni të ndiesh se botuesit i botojnë poezitë e tua për bamirësi. Dhe kjo bëhet e sikletshme.
Por ju fusni poezi në të gjithë romanet tuaj?
HOUELLEBECQ
Por nuk funksionon. Gjithmonë jam përpjekur të fus poezi në romanet e mi, por kurrë nuk ia kam dalë.
Ju keni thënë: “Lufta midis poezisë dhe prozës është një konstante në jetën time. Nëse i bindesh impulsit poetik, rrezikon të bëhesh i palexueshëm. Nëse nuk i bindesh, je gati për një karrierë si “rrëfimtar” i ndershëm.
HOUELLEBECQ
Mund të keni përshtypjen se kam një përbuzje të butë për tregimin, gjë që është vetëm disi e vërtetë. Për shembull, më pëlqen shumë Agatha Christie. Ajo fillimisht u bindet rregullave të zhanrit, por më pas herë pas here arrin të bëjë gjëra shumë personale. Në rastin tim, mendoj se nis nga pika e kundërt. Në fillim, unë nuk bindem, nuk komplotoj, por më pas herë pas here i them vetes: Hë pra, duhet të ketë një histori. Unë e kontrolloj veten. Por kurrë nuk do të heq dorë nga një fragment i bukur vetëm sepse ai nuk përshtatet në subjekt.
Çfarë mendoni për romanin tuaj të parë tani?
HOUELLEBECQ
Është brutal, por është mirë. Ky ishte fillimi i marrëdhënies sime të gjatë me Les Inrockuptibles, të cilët e pëlqyen atë menjëherë.
Les Inrockuptibles?
HOUELLEBECQ
Është një revistë që i kushton rreth një të tretën e hapësirës muzikës, një të tretën letërsisë dhe një të tretën çdo gjëje tjetër. Kur nisi [si e përmuajshme në vitin 1986, më pas si e përjavshme në vitin 1995], ajo i terrorizoi mediat franceze sepse ishte shumë më mirë se çdo gjë tjetër atje. Të përjavshmet tradicionale me suplementet e tyre letrare dukeshin qesharake në krahasim me të. Të gjithë ata që vlenin intelektualisht në Paris ishin në këmbët e tyre. Fatkeqësisht, asnjëra prej tyre nuk kishte një ndjenjë të vërtetë përgjegjësie dhe kështu askush nuk e mori me të vërtetë përgjegjësinë. Tani është pastruar.
Cilat ishin vlerat në fillim?
HOUELLEBECQ
Mund të thuash se kishte vetëm një – pak realitet. Na tregon botën reale, gjërat që po ndodhin tani, të ankoruara në jetën reale të njerëzve.
Në vitin 1998, ju botuat romanin tuaj të dytë tashmë të famshëm, “Grimcat Elementare”, për jetën tragjike të dashurisë së një shkencëtari të shkëlqyer dhe atë të gjysmëvëllait të tij seksualisht të frustruar.
Çfarë ju shtyu ta shkruanit?
HOUELLEBECQ
Frymëzimi i vërtetë ishin eksperimentet e Alain Aspect-it në vitin 1982. Ata demonstruan paradoksin EPR: që kur grimcat ndërveprojnë, fatet e tyre lidhen. Kur vepron në njërën, efekti përhapet menjëherë te tjetra, edhe nëse ato janë në distanca të mëdha. Kjo më impresionoi vërtet, të mendosh se nëse dy gjëra lidhen një herë, ato do të jenë përgjithmonë. Kjo shënon një ndryshim themelor filozofik. Që nga zhdukja e besimit fetar, filozofia aktuale mbretëruese ka qenë materializmi, i cili thotë se ne jemi vetëm dhe e redukton njerëzimin në biologji. Njeri i llogaritshëm si topat e bilardos dhe plotësisht i kalbshëm. Ky botëkuptim është minuar nga paradoksi EPR. Pra, romani u frymëzua nga kjo ide se cili mund të ishte mutacioni i radhës metafizik. Duhet të jetë më pak dëshpërues sesa materializmi. I cili, le ta pranojmë, është goxha dëshpërues.
Si kaluat nga kjo ide në një histori?
HOUELLEBECQ
Fillova me personazhin qendror, Michel-in duke qenë studiues i fizikës. Pastaj, për shkak se ende ndieja keqardhje të madhe që e vrava Tisserand-in shumë herët te Whatever, kjo çoi te Bruno, i cili është një Tisserand i zgjeruar. Kësaj here më duhej të shkruaja historinë e jetës së tij. Kjo ishte një kënaqësi e vërtetë. Michel-i më pak sepse më duhej t’i lexoja të gjithë këta libra.
Ju është dashur të bëni shumë kërkime për teorinë kuantike?
HOUELLEBECQ
Oh, ishte e tmerrshme. Më kujtohen libra që ishin aq të vështirë saqë do ta rilexoja të njëjtën faqe tri herë. Nuk është keq të bësh një përpjekje intelektuale ndonjëherë, por dyshoj se do ta bëja përsëri.
Çfarë keni dashur më shumë të realizoni me romanin?
HOUELLEBECQ
Ajo që doja shumë ishte të kisha skena që ishin, siç thoni ju në anglisht, “zemërthyese”.
Zemerthyese?
HOUELLEBECQ
Vdekja e të dashurës së Michel-it ishte shumë prekëse, mendoj. Unë me të vërtetë doja t’i kisha ato lloj skenash mbi të gjitha.
Dhe pse donit t’i kishit ato skena në veçanti?
HOUELLEBECQ
Sepse kjo është ajo që më pëlqen më shumë në letërsi. Për shembull, faqet e fundit te Vëllezërit Karamazov: jo vetëm që nuk mund t’i lexoj pa qarë, por as nuk mund t’i mendoj pa qarë. Kjo është ajo që admiroj më shumë në letërsi, aftësinë e saj për të të bërë të qash. Janë dy komplimente që i vlerësoj shumë. “Më bëri të qaja” dhe “E lexova brenda një nate. Nuk mundja të ndaloja.”
Sigurisht që ishin skenat e shumta të seksit ato që tërhoqën shumë vëmendje te ju nga mediat.
HOUELLEBECQ
Nuk jam i sigurt se ka një numër kaq të pazakontë skenash seksi në romanin tim. Unë nuk mendoj se kjo ishte ajo që ishte tronditëse. Ajo që i tronditi njerëzit ishte se unë përshkruaja dështimin seksual. Kam shkruar për seksualitetin në një mënyrë joglorifikuese. Mbi të gjitha përshkrova një realitet themelor: një person të mbushur me dëshirë seksuale që nuk mund ta kënaqë. Kjo është ajo që njerëzve nuk u pëlqen ta dëgjojnë. Seksi supozohet të jetë pozitiv. Shfaqja e dëshirës seksuale të frustruar është e turpshme. Por është edhe e vërteta.
Pyetja e vërtetë është, kujt i lejohet të bëjë seks? Nuk e kuptoj, për shembull, si mbijetojnë mësuesit me gjithë këto vajza të reja alarmante. Kur gratë bëhen turiste seksuale, kjo është edhe më e fshehur, e turpshme dhe tabu sesa kur e bëjnë burrat. Ashtu siç, kur një profesoreshë i vë dorën në kofshë një studenti, ajo është edhe më keq, edhe më e papërshkrueshme.
Një refren i vazhdueshëm në romanet tuaja është se seksi dhe paratë janë vlerat dominuese të kësaj bote.
HOUELLEBECQ
Është e çuditshme, unë jam pesëdhjetë vjeç dhe ende nuk e kam gjetur nëse seksi është i mirë apo jo. Kam dyshimet e mia edhe për paratë. Pra, është e çuditshme që unë konsiderohem një shkrimtar ideologjik. Më duket se më së shumti po i ekspozoj dyshimet e mia. Unë kam bindje të caktuara. Për shembull, fakti që mund të paguash një vajzë, që unë mendoj se është një gjë e mirë. Në mënyrë të pamohueshme. Një shenjë e madhe e progresit.
E keni fjalën për prostitutat?
Po. Unë jam për prostitucionin.
Pse?
HOUELLEBECQ
Sepse të gjithë fitojnë. Nuk më intereson mua personalisht, por mendoj se është një gjë e mirë. Shumë britanikë dhe amerikanë paguajnë për tkëë. Ata janë të lumtur. Vajzat janë të lumtura. Ato bëjnë shumë pará.
Si e dini ju që vajzat janë të lumtura?
HOUELLEBECQ
Unë flas me to. Është shumë e vështirë sepse ato nuk flasin me të vërtetë anglisht, por unë flas me to.
Po ideja më e përhapur se këto gra janë viktima që detyrohen në këto rrethana?
HOUELLEBECQ
Kjo nuk është e vërtetë. Jo në Tajlandë. Është thjesht marrëzi të kesh kundërshtime për këtë.
Thuhet se ju jeni i djathtë politikisht sepse në “Grimcat Elementare” duket se jeni kundër liberalizmit të viteve gjashtëdhjetë. Çfarë mendoni për atë interpretim?
HOUELLEBECQ
Ajo që unë mendoj, në thelb, është se nuk mund të bësh asgjë për ndryshimet e mëdha shoqërore. Mund të jetë për të ardhur keq që familja po zhduket. Ju mund të argumentoni se rrit vuajtjet njerëzore. Por, për të ardhur keq apo jo, ne nuk mund të bëjmë asgjë. Ky është ndryshimi mes meje dhe një reaksionari. Nuk kam asnjë interes ta kthej orën pas, sepse nuk besoj se mund të bëhet. Ti vetëm mund të vëzhgosh dhe të përshkruash. Më ka pëlqyer gjithmonë deklarata shumë fyese e Balzakut se qëllimi i vetëm i romanit është të tregojë fatkeqësitë e shkaktuara nga ndryshimi i vlerave. Ai e ekzagjeron në një mënyrë zbavitëse. Por kjo është ajo që bëj: Unë tregoj fatkeqësitë e prodhuara nga liberalizimi i vlerave.
Ju keni shkruar se nuk jeni vetëm një ateist fetar, por edhe një ateist politik. Mund ta shtjelloni?
HOUELLEBECQ
Nuk besoj shumë në ndikimin e politikës në histori. Mendoj se faktorët kryesorë janë teknologjikë dhe ndonjëherë, jo shpesh, fetarë. Unë nuk mendoj se politikanët mund të kenë një rëndësi të vërtetë historike, përveçse kur provokojnë katastrofa të mëdha të stilit të Napoleonit, por kaq. Unë gjithashtu nuk besoj se psikologjia individuale ka ndonjë efekt në lëvizjet shoqërore. Këtë besim do ta gjeni të shprehur në të gjithë romanet e mi. Po flisja me dikë këtë mëngjes për Belgjikën, një vend që nuk funksionon fare. Dhe askush nuk e kupton pse nga pikëpamja psikologjike, sepse vetë belgët duken dashamirës dhe të gatshëm për ta bërë gjithçka që të funksionojë. E megjithatë nuk funksionon. Vendi do të zhduket. Pra, duhet të besojmë se ekzistojnë forca të fuqishme sociologjike që nuk mund të shpjegohen në termat e psikologjisë individuale.
U befasuat nga përgjigja që morët për Grimcat?
HOUELLEBECQ
Po. Prisja një sukses të ngjashëm me romanin tim të parë. Një sukses kritik me shitje modeste. Ishte një moment kyç në jetën time, sepse munda të ndaloja së punuari.
Kritikët tuaj francezë janë të irrituar nga ajo që ata e shohin si përdorimin tuaj cinik të medias për të tregtuar çdo libër që fillon me “Grimcat Elementare”. Cili ishte qëndrimi juaj në atë kohë
HOUELLEBECQ
Në atë kohë mendova se duhej të dilje shumë në media nëse doje të shisje libra, dhe është e vërtetë që doja shumë të fitoja pará që të mund ta lija punën. Kjo është pika e vetme për të pasur pará, për të pasur lirinë e ditëve të tua, por është thelbësore. Tani nuk jam aq i sigurt që media shet libra.
Çfarë shet atëherë?
HOUELLEBECQ
Fjala e gijës. Për momentin, për shembull, Marc Levy është shitësi më i madh në Francë. Dhe ai kurrë nuk merret me asnjë media.
“Grimcat Elementare” është gjithashtu romani që i bëri kritikët të fokusohen në biografinë tuaj, sepse personazhet duket se kanë shumë pika të përbashkëta me ju. Por duket se kjo ju duket irrituese, që njerëzit reduktojnë gjithçka në biografi.
HOUELLEBECQ
Po, është e bezdisshme sepse mohon atë që është tipari thelbësor i shkrimit të fiction-it, domethënë që personazhet zhvillohen vetë. Me fjalë të tjera, ti fillon me disa fakte reale dhe më pas e lë gjënë të rrokulliset me vrullin e vet. Dhe sa më shumë të shkosh përpara, aq më shumë ka gjasa që ta lësh realitetin krejt pas. Ti nuk mund ta tregosh historinë tënde në fakt. Ti mund të përdorësh elemente të saj – por nuk mund ta imagjinosh se mund të kontrollosh atë që një personazh do të bëjë njëqind faqe më vonë. E vetmja gjë që mund të bësh është, për shembull, t’i japësh personazhit shijet tuaja letrare. Nuk ka gjë më të lehtë. Thjesht lëre të hapë një libër.
Duke folur për biografinë tuaj, ju keni shkruar së fundmi se keni pasur një fëmijëri të lumtur me gjyshen.
HOUELLEBECQ
Po, gjyshja ime nga babai. Kam jetuar me të midis moshës gjashtë dhe tetëmbëdhjetë vjeç. Kishte dy periudha, e para prej të cilave ishte vërtet e lumtur, midis moshës gjashtë dhe dymbëdhjetë vjeç. Ne jetonim në fshat në Yonne. Kam hipur në biçikletë. Kam ndërtuar diga. Kam lexuar shumë. Nuk kishte shumë TV. Ishte mirë. Por më pas u transferuam në Crécy-en-Brie. Nëse do të shkonit atje tani, nuk do të krijonit idenë e duhur. Atëherë ishte më rurale. Tani janë në thelb projekte periferike. Megjithatë nuk ndihesha aq rehat. Kishte shumë njerëz. Më pëlqente vetmia e fshatit. Por sinqerisht, adoleshenca nuk është kurrë aq e këndshme sa fëmijëria.
Dhe gjyshja juaj ishte komuniste?
HOUELLEBECQ
Kjo e mbivlerëson disi. Në atë kohë, të gjithë nga një klasë e caktuar shoqërore në Francë votuan komunistët, pa pasur asnjë ide se kush ishte Marksi. Ishte një votim i klasës.
A ka punuar ajo?
HOUELLEBECQ
Jo, ajo ishte në pension.
Cila ishte puna e saj?
HOUELLEBECQ
Ajo punonte në hekurudhë. Mendoj se ajo kishte qenë drejtuese e stacionit të trenit të fshatit.
I qëndronit pranë gjyshes?
HOUELLEBECQ
Po. E doja shumë.
Ju keni një sens humori të jashtëzakonshëm. A ishte zbavitëse ajo?
HOUELLEBECQ
Jo. Ajo nuk bënte shumë shaka.
A ishte mëmësore?
HOUELLEBECQ
Po. Katër fëmijët e saj e adhuronin. Ajo ishte një nënë shumë e mirë.
A i takonit shpesh prindërit?
HOUELLEBECQ
Nënën, shumë pakl. Babain, po. Gjatë pushimeve dimërore dhe verore.
I qëndronit ranë?
HOUELLEBECQ
Jo në të vërtetë. Ai ishte një njeri i vështirë për t’iu afruar. Ai ishte një person i çuditshëm, një i vetmuar i vërtetë. Prapëseprapë isha më afër me të sesa me nënën. E njihja më mirë.
Deri në moshën gjashtë vjeç, keni jetuar me gjyshërit tuaj nga nëna në Algjeri. E mbani mend fëmijërinë tuaj të hershme?
HOUELLEBECQ
Shume pak. Kam kujtime të paqarta nga këndet e lojërave me gjethe. Më kujtohet edhe era e gazit lotsjellës, që më pëlqente. Më kujtohen gjëra të vogla në lidhje me luftën, si zjarri i mitralozëve në rrugë.
A ishte e frikshme kjo?
HOUELLEBECQ
Jo, aspak. Fëmijët kënaqen me gjëra të tilla.
Kishte shumë lexim në shtëpinë ku u rritët?
HOUELLEBECQ
Gjyshërit e mi nuk lexonin fare. Ata nuk ishin njerëz të arsimuar.
Pra, si ndryshoi jeta juaj pas “Grimcave Elementare”?
HOUELLEBECQ
Pasoja më e madhe e “Grimcave Elementare”, përveç parave dhe faktit që nuk duhet të punoj, është se jam bërë i njohur ndërkombëtarisht. Unë kam ndaluar së qeni turist, për shembull, sepse turnetë e mia për librat kanë plotësuar çdo dëshirë që mund të kisha për të udhëtuar. Dhe si rezultat, ka vende që i kam vizituar dhe ku ti nuk do të shkoje zakonisht, si Gjermania.
Përse e thoni këtë?
HOUELLEBECQ
Askush nuk bën turizëm në Gjermani. nuk ekziston. Por ata nuk e bëjnë gabim. nuk është aq keq.
Turizmi është fokusi i romanit tuaj të tretë, “Platforma”, në lidhje me një agjenci të zakonshme udhëtimi që vendos të tregtojë turne seksi.
HOUELLEBECQ
Gjëja më e vështirë për të shkruar një roman është gjetja e pikës fillestare, gjëja që do ta hapë atë. Dhe edhe kjo nuk garanton sukses. Në thelb dështova me “Platformën”, edhe pse turizmi është një pikënisje e shkëlqyer për ta kuptuar botën.
Cila ishte magjepsja juaj me industrinë e turizmit?
HOUELLEBECQ
Më duket një kënaqësi absolute të lexoj guidat e udhëtimit, veçanërisht guidat Michelin, dhe përshkrimin e tyre për vendet që e di që ndoshta nuk do t’i vizitoj kurrë. Një pjesë të madhe të jetës sime e kaloj duke lexuar përshkrime për restorantet. Më pëlqen fjalori që përdorin. Më pëlqen mënyra sesi e prezantojnë botën. Më pëlqejnë përshkrimet e lumturisë dhe të zbulimit. Dhe pastaj ka disa pyetje themelore që fillova t’i bëja vetes. Kina në shtatë ditë, për shembull. Si i zgjedhin ata fazat e ndryshme? Si e kthejnë botën reale në një botë të këndshme, të konsumueshme?
Na tregoni për Pattaya-n, në Tajlandë, ku zhvillohen turnetë seksuale.
HOUELLEBECQ
Isha plotësisht i magjepsur nga Pattaya, ku ndodh edhe finalja e librit. Të gjithë shkojnë atje. Anglo-saksonët shkojnë atje. Kinezët shkojnë atje. Japonezët shkojnë atje. Edhe arabët shkojnë atje. Kjo ishte pjesa më e çuditshme. Ishte diçka që lexova në një libër udhëzues që më bëri të shkoja në Tajlandë. Ata thoshin se në një hotel në Bangkok, prostitutat tajlandeze mbanin vello për të kënaqur klientët e tyre arabë. Kjo m’u duk magjepsëse, ajo përshtatshmëri. Ka shumë algjerianë francezë nga projektet që shkojnë në Pattaya për kurvat. Pra, vajzat tajlandeze flasin frëngjisht, por me një theks getoje. “Ouais, j’tassure! Ouais, ta mère!”! Ka bare karaoke për japonezët, restorante për rusët me shumë vodka. Dhe ka edhe një anë prekëse të saj, diçka e fundit për të gjithë këta njerëz, veçanërisht për anglo-saksonët e vjetër. Ti e kupton se ata nuk do të mund të largohen kurrë. Dhe këtu është pluhuri i pasdites, kur lokalet janë ende të mbyllura.
Ka diçka shumë prekëse në atë çast kur vajzat fillojnë të mbërrijnë me skuterët e tyre dhe sheh turistët e vjetër anglo-saksone që fillojnë të dalin si breshkat që ecin në pluhur. Ka diçka shumë, shumë të çuditshme në atë qytet
Bomba terroriste në Pattaya në fund të librit parashikoi shpërthimin e vërtetë të një klubi nate në Bali, një vit pas botimit të librit.
HOUELLEBECQ
Kjo nuk ishte e vështirë të parashikohej. Mund të kishte ndodhur gjithashtu në Malajzi, një vend tjetër mysliman me shumë prostituta për perëndimorët.
Por ç’të themi për idenë tuaj se prostitucioni është një ide e shkëlqyer për të gjithë?
HOUELLEBECQ
Hëm, Islami do të duhej të zhdukej. Përndryshe nuk do të funksionojë.
Pra, në një botë të përsosur, ka prostitucion por jo Islam?
HOUELLEBECQ
Unë kurrë nuk kam thënë asgjë për një botë të përsosur. Unë thashë që kjo nuk është një fatkeqësi.
Pse e konsideroni “Platformën” një dështim?
HOUELLEBECQ
Nuk ka analiza të mjaftueshme për industrinë turistike. Dhe një personazh, Valerie, e dominon shumë librin. Jo se mund të bësh shumë për këtë lloj gjëje. Më pëlqeu Valeria si personazh dhe, si rrjedhojë, më duket i butë personazhi mashkullor.
Ju keni thënë se recensentët e librave nuk përqendrohen sa duhet te personazhet.
HOUELLEBECQ
Një gjë e çmuar për lexuesit e zakonshëm është se ndonjëherë ata zhvillojnë ndjenja për personazhet. Kjo është diçka që kritikët nuk e diskutojnë kurrë. Që është turp. Kritikët anglo-saksone bëjnë përmbledhje të mira të plotit, por nuk flasin as ata për personazhet. Sidoqoftë, lexuesit e bëjnë këtë në mënyrë të shpenguar.
Po kritikët tuaj? A mund ta përmblidhni shkurtimisht atë që keni kundër shtypit francez?
HOUELLEBECQ
Para së gjithash, ata më urrejnë mua më shumë sesa unë ata. Ajo për të cilën unë i qortoj nuk janë vlerësimet e këqija. Është fakti se ata flasin për gjëra që nuk kanë të bëjnë fare me librat e mi – nëna ime apo mërgimi im fiskal – dhe që më karikaturojnë në mënyrë të tillë saqë jam bërë simbol i kaq shumë gjërave të pakëndshme – cinizmit, nihilizmit, mizogjinisë. Njerëzit kanë ndaluar së lexuari librat e mi, sepse ata tashmë kanë idenë e tyre për mua. Në njëfarë mase, sigurisht, kjo është e vërtetë për të gjithë. Pas dy ose tre romaneve, një shkrimtar nuk mund të presë që të lexohet. Kritikët e kanë vendosur.
Kur keni filluar të shkruani për herë të parë?
HOUELLEBECQ
Është e vështirë ta them. Ne duhej të shkruanim esé krijuese në shkollë, si për shembull “përshkruaj një pasdite vjeshte”, dhe është e vërtetë që kam marrë një kënaqësi paksa joproporcionale duke i shkruar dhe se i kam ruajtur. Plus, mbaja një ditar, megjithëse nuk jam i sigurt se për çfarë mund të kisha shkruar. Mendoj se kam qenë më i prirur për t’ë përshkruar ëndrrat e mia sesa gjërat në jetën time të përditshme.
Cili është orari juaj i shkrimit tani?
HOUELLEBECQ
Zgjohem gjatë natës rreth orës një të mëngjesit, shkruaj gjysmë zgjuar në një gjendje gjysmë të vetëdijshme. Në mënyrë progresive, ndërsa pi kafe, bëhem më i ndërgjegjshëm. Dhe shkruaj derisa të mërzitem me të.
A keni kërkesa të tjera për të shkruar?
HOUELLEBECQ
Floberi ka thënê se duhet të kesh një ereksion të përhershëm. Mua nuk më duket kështu. Më duhet të bëj një shëtitje herë pas here. Përndryshe, për sa i përket kërkesave dietike, kafeja funksionon, është e vërtetë. Ti kalon nëpër të gjitha fazat e ndryshme të vetëdijes. Ti fillon gjysmëkomatozën. Ti shkruan. Ti pi më shumë kafe dhe kthjelltësia jote rritet, dhe pikërisht në atë periudhë ndërmjet, e cila mund të zgjasë me orë të tëra, ndodh diçka interesante.
A u bën “plot” romaneve?
HOUELLEBECQ
Jo.
Nuk e dini se çfarë ndodh nga një faqe në tjetrën?
HOUELLEBECQ
Unë kurrë nuk planifikoj asgjë.
Po stili juaj? Ju keni një zakon ta bëni brutal, shpesh përballje zbavitêse, si “Ditën e vetëvrasjes së djalit tim, bëra një omëletë me domate”.
HOUELLEBECQ
Kjo nuk është në të vërtetë ajo që unë e quaj stil. Është vetëm mënyra sesi unë e perceptoj botën. Kam një lloj nervozizmi që të çon në përballje të shpejta. Nuk është aq i ndryshëm nga punk rock-u. Ti bërtet, por modulon pak. Ka patur studime pasuniversitare për stilin tim.
Cilat janë përfundimet?
HOUELLEBECQ
Kam një fjali me gjatësi të mesme me shenja të pasura pikësimi. Me fjalë të tjera, fjalitë e mia janë të mesme, por janë prerë në mënyra të ndryshme. Një gjë që njerëzit e urrejnë janë ndajfoljet. Unë përdor ndajfolje. Ka edhe një gjë tjetër që vjen nga fakti që unë jam poet. Redaktorët e kopjimit gjithmonë duan që ti të heqêsh përsëritjet. Mua më pëlqejnë përsëritjet. Përsëritja është pjesë e poezisë. Kështu që unë nuk hezitoj ta përsëris veten. Në fakt, mendoj se jam romancieri më i përsëritur që shkruaj sot.
Ju pëlqen të përmendni emrat e produkteve. Për shembull, “loup au cerfeuil Monoprix Gourmet”
HOUELLEBECQ
Është tërheqëse. Është shkruar mirë. Unë përdor gjithashtu emrat e produkteve, sepse ata janë, objektivisht, pjesë e botës ku jetoj. Por, është e vërtetë, prirem të zgjedh produktin me emrin më tërheqës. Për shembull, fjala kërpudha është shumë tërheqëse, megjithëse nuk e kam idenë se çfarë është kërpudha. Ju dëshironi të hani diçka me kërpudha. Është e bukur.
Ju keni shkruar se një burim frymëzimi janë historitë që njerëzit ju tregojnë për jetën e tyre. Me sa duket, të huajve u pëlqen t’ju rrëfejnë gjëra.
HOUELLEBECQ
Mendoj se mund të kem qenë një nga psikiatërit më të mirë në botë, sepse të jap përshtypjen e të qenit jogjykues. Gjë që nuk është shumë e vërtetë. Ndonjëherë jam shumë i tronditur nga ato që më thonë. Thjesht nuk e tregoj.
Ju keni shkruar një biografi të H.P. Lovecraft-it dhe unë u mahnita nga ngjashmëria midis historisë së tij katastrofike të dashurisë dhe atyre në librat tuaj.
HOUELLEBECQ
Po, gruaja që është e guximshme dhe dinamike dhe që bën gjithçka që mundet për ta bërë marrëdhënien të funksionojë dhe burri që është i pafat dhe i paaftë.
Cili është koncepti juaj për mundësinë e dashurisë midis një burri dhe një gruaje?
HOUELLEBECQ
Unë do të thosha se pyetja nëse dashuria ekziston ende luan të njëjtin rol në romanet e mi si çështja e ekzistencës së Zotit te Dostojevski.
Dashuria mund të mos ekzistojë më?
HOUELLEBECQ
Kjo është çështja e momentit.
Dhe çfarë e shkakton zhdukjen e saj?
HOUELLEBECQ
Ideja materialiste se jemi vetëm, jetojmë vetëm dhe vdesim vetëm. Kjo nuk përputhet shumë me dashurinë.
Romani juaj i fundit, “Mundësia e një Ishulli”, përfundon me një botë të shkretë të populluar nga klone të vetmuar. Çfarë ju bëri të imagjinoni këtë të ardhme të zymtë në të cilën njerëzit klonohen para se të arrijnë moshën e mesme?
HOUELLEBECQ
Jam i bindur se feminizmi nuk është në themel të korrektësisë politike. Burimi aktual është shumë më i keq dhe nuk guxon ta thotë emrin e tij, që është thjesht urrejtje për të moshuarit. Çështja e dominimit midis burrave dhe grave është relativisht dytësore – e rëndësishme, por ende dytësore – në krahasim me atë që u përpoqa të kap në këtë roman, që është se tani ne jemi të bllokuar në një botë fëmijësh. Fëmijësh të vjetër. Zhdukja e transmetimit patrimonial do të thotë që një plak sot është thjesht një gërmadhë e padobishme. Gjëja që vlerësojmë më së shumti është rinia, që do të thotë se jeta bëhet automatikisht dëshpëruese, sepse jeta konsiston, në përgjithësi, nga plakja.
Në parathënien tuaj për librin “Mundësia e një Ishulli”, ju përmendët një gazetare që frymëzoi idenë për romanin. Mund ta shpjegoni?
HOUELLEBECQ
Ishte një çast mjaft i çuditshëm. Isha në Berlin në një kafene pranë një liqeni, në pritje të intervistimit. Ishte shumë qetë. Ishte ora dhjetë e mëngjesit. Nuk kishte njeri përreth. Dhe kjo gazetare gjermane vjen dhe, ishte shumë kurioze, ajo nuk po sillej normalisht. Ajo nuk kishte magnetofon dhe nuk mbante shënime. Dhe tha, “Unë pashë një ëndërr ku ju ishit në një kabinë telefonike pas fundit të botës dhe po i flisnit gjithë njerëzimit, por pa e ditur nëse dikush po ju dëgjonte.” Ishte sikur të ishe në një film zombie.
Dhe kjo çon në premisën kryesore të librit: një klon që shkruan një ditar të destinuar për pasardhësin e tij.
HOUELLEBECQ
Mendova për situatën: jam në një kabinë telefonike pas fundit të botës dhe më duket se po flas, por nuk e di nëse ka njeri në fund të rreshtit apo nëse po flas me veten time. vetëm për të dëgjuar zërin tim. Dhe kjo dukej si një metaforë e habitshme për të gjithë romanet e mi. Idesë iu desh pak kohë për të dhënë fryte. Ndërkohë unë shkrova romanin tim të tretë. Pastaj bleva një apartament në jug të Spanjës dhe shkova atje jashtë sezonit,në janar, dhe nuk kishte njeri. Isha në këtë shtëpi të shkretë në plazh, e cila më dha përshtypjen se isha vetëm në fund të njerëzimit. Shkrova faqet e para. Për një kohë të gjatë nuk shkrova asgjë më shumë.
Si u interesuat për sektin Rael, i cili frymëzoi sektin e çuditshëm fetar në libër?
HOUELLEBECQ
Bleva libra mbi kultet. Shkova në një seancë orientuese për jo-raelianët.
Dhe çfarë ndodhi?
HOUELLEBECQ
Pati diskutime në panel me profetin i cili na tha se gjërat do të përmirësoheshin shumë falë shkencës. Është një përzierje e optimizmit total për përparimin shkencor dhe jomoralizmit për seksin. Kjo është ajo që i tërheq pjesëmarrësit. Ata thonë se ka jashtëtokësorë që janë shumë përpara nesh dhe mund të na sjellin recetat e tyre për lumturinë teknologjike.
Pse e bëtë personazhin tuaj kryesor humorist?
HOUELLEBECQ
Personazhi vinte nga dy gjëra. Fillimisht shkova në një resort në Turqi dhe aty ishte një nga ato talent show-t të prodhuar nga të ftuarit. Ishte kjo vajzë – ajo duhet të ketë qenë pesëmbëdhjetë vjeç – që po bënte Céline Dion-in dhe dukej qartë se për të kjo ishte shumë, shumë e rëndësishme. Thashë me vete, o perëndi, kjo vajzë me të vërtetë po ia del. Dhe është qesharake, sepse të nesërmen, ajo ishte ulur vetëm në tryezën e mëngjesit dhe unë mendova, tashmë vetmia e yllit! Ndjeva se diçka e tillë mund të vendosë një jetë të tërë. Pra, humoristi ka një përvojë të ngjashme. Ai zbulon krejt papritur se mund t’i bëjë turma të tëra të qeshin dhe kjo i ndryshon jetën.
Gjëja e dytë ishte se unë njihja një grua që ishte kryeredaktore e një reviste dhe ajo gjithmonë më ftonte në këto eventet e hipizimit me Karl Lagerfeld-in, për shembull. Doja të kisha dikë që ishte pjesë e asaj bote.
Ashtu si aktori i humorit, ju merrni subjektet e ndjeshme politikisht të momentit dhe më pas jeni i pandershëm deri në fyerje. Dhe kjo është argëtuese. Të bën të qeshësh nga tronditja.
HOUELLEBECQ
Ju qeshni sepse fyerja pretendon thjesht të thotë të dukshmen. Kjo mund të jetë e pazakontë në letërsi, por nuk është në jetën private. “Hëm, duhet ta pranoni, Islami është idiotësi”, është diçka që mund ta thoni lehtësisht në mënyrë private. Kjo lloj deklarate pak apologjetike më duket pjesë e kulturës franceze. Për shembull, një vajzë po më tregonte për një shoqe që ishte mjaft e shëmtuar dhe që po luftonte për të drejtat e abortit. Ajo po përshkruante bisedën e tyre dhe tha: “Nuk dua të tregohem e keqe, por askush nuk do të donte ta linte shtatzënë atë gjithsesi.” Në biseda francezët përdorin këtë lloj fyerjeje-falje gjatë gjithë kohës. Ka një mendim praktik ndaj kësaj që më pëlqen shumë.
Ju keni një talent të veçantë për të fyer. Keni kënaqësi kur fyeni?
Po. Më duhet të them, është kënaqësi.
Ju keni thënë se ishit krenar që e bëtë poezinë të triumfonte në një roman, në pjesën e fundit të librit “Mundësia e një Ishulli”. Është pjesa kur kloni largohet pa leje nga zona e tij e kufizuar për t’u endur në shkretëtirë, në kërkim të një kloni tjetër.
HOUELLEBECQ
Mua personalisht më pëlqen pjesa e fundit e librit “Mundësia e një Ishulli”. Nuk mendoj se i ngjan asgjëje që kam bërë më parë, por asnjë recensues nuk e ka përmendur këtë. Është e vështirë të shpjegohet, por kam ndjesinë se ka diçka shumë, shumë të bukur në atë pjesë të fundit. Ai hap derën dhe është një botë tjetër. Kur shkrova atë fragment, nuk po mendoja shumë për historinë, u deha plotësisht nga bukuria e fjalëve të mia. Bëra diçka të veçantë për t’u përgatitur për atë seksion të fundit. Ndalova së shkruari. Për dy javë, nuk bëra asgjë – dhe dua të them asgjë. Nuk takova njeri. Nuk fola me askënd. Në parim, nuk duhet të ndalesh kur je duke shkruar një roman. Nëse ndalon të bësh diçka tjetër, është katastrofë. Por në këtë rast, unë ndalova dhe nuk bëra asgjë, vetëm për ta lënë dëshirën që të rritej.
Ju keni thënë se jeni “ciklotimik”. Çfarë do të thotë kjo?
HOUELLEBECQ
Kjo do të thotë që ti shkon përpara dhe mbrapa, nga depresioni në ngazëllim. Por në fund, dyshoj se jam vërtet depresiv.
Çfarë jeni atëherë?
HOUELLEBECQ
Thjesht jo shumë aktiv. E vërteta është se kur bie në shtrat dhe nuk bëj asgjë, nuk jam keq. Jam mjaft i kënaqur. Pra, nuk është me të vërtetë ajo që do ta quaje depresion.
Por çfarë ju ndalon të dorëzoheni para asaj që keni thënë se është rreziku më i madh për ju, i cili është të mbyturit në një qoshe duke përsëritur vazhdimisht se gjithçka është e mbytur?
HOUELLEBECQ
Për momentin, dëshira ime për t’u dashuruar është e mjaftueshme për të më nxitur të veproj. Unë dua të më duan, pavarësisht nga gabimet e mia. Nuk është saktësisht e vërtetë që unë jam një provokator. Një provokator i vërtetë është dikush që thotë gjëra që nuk i mendon, thjesht për të tronditur. Unë mundohem të them atë që mendoj. Dhe kur ndiej se ajo që mendoj do të shkaktojë pakënaqësi, nxitoj ta them me entuziazëm të vërtetë. Dhe në thellësi, unë dua të më duan pavarësisht kësaj. Sigurisht, nuk ka asnjë garanci që kjo do të ndodhë
Biseda juaj me Bernard-Henri Lévy, Public Enemies tani është në proces përkthimi në Shtetet e Bashkuara. Çfarë ju pushtoi për ta bërë librin?
HOUELLEBECQ
Filloi si një lojë. Nuk kisha bërë kurrë diçka të tillë. Ajo që ka rëndësi është ajo që na bëri të vazhdojmë dhe përfundimisht ta publikojmë, gjë që është e thjeshtë. Ne menduam se rezultati ishte interesant.
Pse nuk jetoni në Francë?
HOUELLEBECQ
Pjesërisht për të paguar më pak taksa dhe pjesërisht për të mësuar gjuhën tuaj të bukur, zonjë. Dhe sepse Irlanda është mjaft e bukur, veçanërisht perëndimi.
Për të mos ikur nga vendi juaj?
HOUELLEBECQ
Jo. Unë u largova me lavdi të plotë të padiskutueshme, pa asnjë armik.
Dhe çfarë mendoni për këtë botë anglo-saksone?
HOUELLEBECQ
Mund të thuash se kjo është bota që shpiku kapitalizmin. Ka kompani private që konkurrojnë për të dërguar postën, për të mbledhur mbeturinat. Seksioni financiar i gazetës është shumë më i trashë sesa në gazetat franceze. Gjëja tjetër që kam vënë re është se burrat dhe gratë janë më të ndarë. Kur shkon në një restorant, për shembull, shpesh sheh gra që hanë së bashku. Francezët nga ky këndvështrim janë shumë latinë. Një darkë me persona të së njëjtës gjini do të konsiderohej e mërzitshme. Në një hotel në Irlandë, pashë një grup burrash duke folur për golfin në tryezën e mëngjesit. Ata u larguan dhe u zëvendësuan nga një grup grash që po diskutonin diçka tjetër. Është sikur të jenë specie të veçanta që takohen herë pas here për t’u riprodhuar. Kishte një varg që më pëlqeu shumë në një roman të Coetzee-së. Një nga personazhet dyshon se e vetmja gjë që i intereson vërtet vajzës së tij lezbike në jetë është reçeli me fik deti. Lezbianizmi është një pretekst. Ajo dhe partnerja e saj nuk bëjnë më seks, i përkushtohen dekorimit dhe gatimit. Ndoshta ka ndonjë të vërtetë të mundshme për gratë që, në fund të fundit, kanë qenë gjithmonë më të interesuara për reçelin dhe për perdet.
Dhe burrat? Çfarë mendoni se u intereson atyre?
HOUELLEBECQ
Gomarët e vegjël. Më pëlqen Coetzee. Edhe ai i thotë gjërat brutalisht.
Ju keni thënë se ndoshta keni patur një anë amerikane. Cilat janë dëshmitë tuaja për këtë?
HOUELLEBECQ
Kam shumë pak prova. Është fakti që nëse do të jetoja në një kontekst amerikan, mendoj se do të kisha zgjedhur një Lexus, që është cilësia më e mirë për çmimin. Dhe për më tepër unë kam një qen që e di se është shumë i popullarizuar në Shtetet e Bashkuara, një Corgi Uells. Një gjë që nuk e ndaj është ky fiksimi amerikan me gjoksin e madh. Kjo, duhet ta pranoj, më lë të vakët. Por një garazh me dy makina? Dua një. Një frigorifer me një nga ato gjëra që prodhojnë akull? Unë dua një dhe nga ai. Ajo që i tërheq ata më tërheq mua.
Romani juaj i ri i shumëpritur, La Carte et le Territoire, do të dalë në Francë, por shumë pak dihet për të. Kam lexuar se është një libër me pesëqind faqe që “ekzaminon shoqërinë bashkëkohore përmes prizmit të suksesit të një artisti”. Me sa duket ju jeni një personazh në të. A është e saktë kjo?
HOUELLEBECQ
Romani është vetëm katërqind e pesëdhjetë faqe. Personazhi kryesor është artist. Houellebecq-u mbetet një personazh dytësor, edhe pse shfaqja e tij e bën strukturën shumë më të ndërlikuar. Nuk dua të them më shumë.
Cila mendoni se është tërheqja ndaj punës suaj, pavarësisht brutalitetit të saj?
HOUELLEBECQ
Ka shumë përgjigje. E para është se është shkruar mirë. Një tjetër është që ti e ndien në mënyrë të errët se është e vërteta. Pastaj është një e tretë, e cila është e preferuara ime: sepse është intensive. Ka nevojë për intensitet. Herë pas here, ti duhet ta braktisësh harmoninë. Ti madje duhet të braktisësh të vërtetën. Ti duhet, kur e ndien të nevojshme, të përqafosh energjikisht gjërat e tepërta. Tani dukem si Shën Pali.
Çfarë do të thoni?
HOUELLEBECQ
“Tani qëndron besimi, shpresa, dashuria, këto të tria; por më e madhja prej tyre është bamirësia”. Për mua fjalia do të ishte “Tani qëndron bukuria, e vërteta dhe intensiteti; por më i madhi prej tyre është intensiteti.”
Dikur keni shkruar në biografinë tuaj të H.P. Lovecraft-it: “Asnjë krijim estetik nuk mund të ekzistojë pa një verbëri të caktuar vullnetare“.
HOUELLEBECQ
Po, është e vërtetë që ti duhet ta zgjedhêsh familjen tënde, si të thuash. Duhet ta ekzagjerosh pak.
Kush do të thoshit se është familja juaj?
HOUELLEBECQ
Mund t’ju habisë, por unë jam i bindur që jam pjesë e familjes së madhe të Romantikëve.
Jeni i vetëdijshëm se kjo mund të jetë befasuese?
HOUELLEBECQ
Po, por shoqëria ka evoluar, një romantik nuk është e njëjta gjë që ka qenë dikur. Jo shumë kohë më parë, lexova de Tocqueville’s Democrac në Amerikë Jam i sigurt se po të merrje, nga njëra anë, një romantik të vjetër dhe, nga ana tjetër, ajo që de Tocqueville parashikon se do t’i ndodhë letërsisë me zhvillimin e demokracisë – duke marrë si subjekt njeriun e zakonshëm, duke patur një interes të fortë për të ardhmen, duke përdorur fjalor më realist – do të më kuptonit.
Cili është përkufizimi juaj për një romantik?
HOUELLEBECQ
Është dikush që beson në lumturinë e pakufizuar, e cila është e përjetshme dhe e mundur menjëherë. Besimi në dashuri. Gjithashtu besimi te shpirti, i cili çuditërisht është këmbëngulës tek unë, edhe pse nuk pushoj kurrë së thëni të kundërtën.
Ju besoni në lumturinë e pakufishme, të përjetshme?
HOUELLEBECQ
Po. Dhe këtë nuk e them thjesht për të qenë provokator.
Përktheu: Arlinda Guma
Marrë nga: The Paris Review
Intervistë e vitit 2010
Ndalohet riprodhimi i këtij përkthimi.
