Karen Blixen

Atëbotë ndodhesha në Mombasa, e ftuar në shtëpinë e Sheikut Ali bin Salim, Lewali, i bregdetit, një arab i moshuar fisnik mikpritës dhe kavalier.
Mombasa duket si një copëz parajse e pikturuar nga një fëmijë i vogël. Krahu i detit të thellë që mbështjell ishullin krijon një port të përkryer; mbi tokën me përbërje koralesh të bardheme rriten pemë të gjelbra mangoje dhe baobabi të mrekullueshme ngjyrë gri. Deti në Mombasa është në të kaltër ngjyrë lule gruri dhe tutje hyrjes në port dallgët e larta të Oqeanit Indian vizatojnë një vijë të hollë të bardhë të përkulur dhe oshtijnë një bubullimë të mbytur edhe kur deti është vaj.
Qyteti rrugë-ngushtë i Mombasës është ndërtuar nga gurë koralorë, me ngjyra të këndshme, kafe të çelët, trëndafil dhe okër, dhe mbi qytet ngrihet fortesa e madhe e vjetër, me muret dhe portat, ku treqind vjet më parë portugezët dhe arabët luftuan ashpër kundër njëri-tjetrit; ajo shfaq ngjyra më të forta se qyteti, a thua se në rrjedhën e epokave, nga vendndodhja e saj e lartë është dehur nga shumë muzgje të stuhishme.
Në kopshtet e qytetit lulëzojnë akacie në të kuqe të flaktë me një thellësi të pabesueshme ngjyre dhe me të njëjtën brishtësi të gjetheve. Dielli djeg dhe e përcëllon Mombasën; ajri këtu është i kripur, flladi sjell çdo ditë shëllirë të freskët nga Lindja, vetë toka e kripur nuk e le barin të rritet shumë dhe dheu është i zhveshur si një dysheme vallëzimi.
Por pemët e lashta te mangos me gjethnajë të dendur të gjelbër të errët lëshojnë hije të bollshme; ato krijojnë nën vete një qark hijeje të freskët. Mangot janë më tepër se çdo lloj tjetër peme një vend që fton për t’u takuar, një qendër për marrëdhënie njerëzore; ato janë po aq mikpritëse sa edhe puset e fshatit. Tregtia gëlon nën pemët e mangos dhe toka rreth e qark trungjeve të tyre është kapicë me shpendë dhe pirgje me shalqinj.
Ali bin Salimi kishte një shtëpi të këndshme të bardhë në pjesën kontinentale të qytetit mbi kurbën e krahut të detit, nga ku një radhë e gjatë shkallësh zbrisnin në det. Anash shtëpisë ndodheshin dhomat e mysafirëve dhe në dhomën e madhe të ndërtesës kryesore, prapa verandës, një koleksion arturinash arabe dhe angleze: sende prej fildishti të vjetër dhe bronzi, porcelani nga Lamu, kolltukë prej kadifeje, fotografi dhe një gramafon i madh. Midis tyre, brenda një kutie të drunjtë veshur me mëndafsh, ndodhej një komplet çaji prej porcelani kinez sjellë prej Anglisë së viteve ’40, e cila kishte qenë taksur nga Mbretëresha e re e Anglisë dhe bashkëshorti i saj si dhuratë për dasmën e të birit të Sulltanit të Zanzibarit me të bijën e Shahut të Persisë. Mbretëresha dhe Princi e kishin uruar çiftin e ri të ishte i lumtur siç qenë ata vetë.
“Në të vërtetë a qenë të lumtur?” E pyeta Sheik Aliun kur ai nxori gotat e vogla, një nga një, dhe i vendosi në tavolinë për të m’i treguar.
“Mjerisht jo,” tha ai, “nusja nuk deshi të hiqte dorë nga kuajt. Ajo kishte sjellë kuajt e saj me vete në anijen që solli pajën e saj. Por populli i Zanzibarit nuk u lejonte grave të kalëronin. Pati shumë pakënaqësi në lidhje me këtë çështje dhe princesha më lehtë hiqte dorë nga i shoqi sesa nga kuajt. Në fund martesa u prish dhe vajza e Shahut u kthye në Persi”.
Në port vura re një avullore të ndryshkur gjermane që kthehej në atdhe. I rashë rrotull duke lundruar me anijen e Ali bin Salimit me rojet e tij Swaheli, ndërsa shkoja në rrugën për në ishull dhe në kthim. Në kuvertë dukej një arkë e madhe e gjatë prej druri dhe mbi të zgjateshin kokat e dy gjirafave. Farahu, i cili kishte qenë në bordin e anijes, më tha, se ato vinin nga Afrika Lindore, koloni portugeze, dhe po shkonin në Hamburg.
Gjirafat rrotullonin kokat e tyre të brishta nga njëra anë në tjetrën, sikur habiteshin, gjë që mund të ishte e vërtetë. Kurrë më parë nuk e kishin parë detin. Në arkën e ngushtë kishte vend sa për të qëndruar në këmbë. Bota rreth tyre papritur ishte tkurrur, kishte ndryshuar dhe ishte mbyllur.
Ato nuk mund ta dinin ose të përfytyronin zhbërjen drejt të cilës po lundronin. Ato ishin krijesa krenare dhe të pafajshme, udhëtare të fushave të mëdha; nuk dinin asgjë për robërinë, të ftohtët, erën e tymit dhe të zgjebes, as për mërzinë e vrastare të një bote ku kurrë nuk ndodh asgjë.
Turma me veshje në ngjyra të errëta, do të vijnë, nga era dhe pisllëku i rrugëve për t’i zhbiruar gjirafat, e për të ndier epërsinë e njeriut mbi botën e pafjalë. Do të tregojnë me gisht dhe do qeshin me qafat e gjata të holla kur kokat e hijshme, të durueshme, me sy të errët, të ngrihen mbi gardhet e stallave; atje do të duken akoma më të gjata. Fëmijët do të frikësohen kur t’i shohin dhe do të qajnë, ose do të dashurohen pas tyre dhe do t’u zgjatin copa buke. Pastaj baballarët dhe nënat do të mendojnë se gjirafat janë sidoqoftë kafshë të bukura dhe do besojnë se po u dhurojnë kënaqësi.
Në vitet e gjata që i presin, a do të ëndërrojnë gjirafat ndonjëherë për vendin e humbur? Ku shkuan bari, gëmushat, lumenjtë, pellgjet dhe malet blu? Ku iku dhe u fsheh ajri i lartë i ëmbël mbi fushat? Ku shkuan gjirafat e tjera që vraponin krah për krah tyre kur niseshin tufa mbi tokën e valëzuar? I kanë lënë të gjitha dhe duket se kurrëmë nuk do të kthehen.
Ku është hëna e plotë natën?
Gjirafat lëvizin të trazuara dhe zgjohen në stallën e anijes, në arkën e tyre të ngushtë që bie erë birre dhe kashte të kalbur.
Lamtumirë, lamtumirë! Do të doja të vdisnit gjatë udhëtimit, të dyja, që asnjë nga kokat e vogla fisnike, që tani zgjaten të çuditura mbi arka drejt qiellit blu të Mombasës, të mos rrotullohet me dëshpërim nga vetmia atje, në Hamburg, ku askush nuk e njeh Afrikën.
Ndërsa ne njerëzit do të duhet të na shkelë dikush me të dyja këmbët, para se të kemi sy e faqe t’u kërkojmë gjirafave të na falin për dhimbjen që po u shkaktojmë sot.

Përktheu nga anglishtja: Ajkuna Dakli

__________

Baronesha Karen Christenze von Blixen-Finecke (lindur në Dinesen; 17 Prill, 1885 – 7 Shtator, 1962) është autore daneze që shkroi në daniisht dhe anglisht. Ajo njihet gjithashtu me emrat e saj të penës Isak Dinesen, të përdorur në vendet anglishtfolëse, Tania Blixen, që përdoret në vendet gjermanishtfolëse, Osceola dhe Pierre Andrézel.
Blixen shkroi në prozë dhe u nominua dy herë për çmimin Nobel. Ajo la pas disa vëllime me tregime, ndër të cilat: Shtatë përralla gotike (1934), Përrallat e dimrit (1942), Përrallat e fundit (1957), Anekdotat e fatit (1958) dhe Ehrengard (1963), por vepra që e bëri të njohur ishte Afrika ime (1937), libër që u kushtohet viteve të saj në Kenya të Afrikës Lindore. Mbi këtë libër u shkrua më vonë skenari i filmit Afrika ime ( 1985).
Libri është një meditim lirik mbi jetën e Blixen-it në plantacionin e saj të kafesë, dhe homazh për disa nga njerëzit që njohu atje. Ai ofron një pamje të gjallë të jetës afrikane në dekadat e fundit të Perandorisë Britanike. Blixen e shkroi librin në anglisht dhe më pas e rishkroi në gjuhën daneze. Libri është botuar me emrin e saj të penës, Isak Dinesen.
Pjesa më sipër është shkëputur nga ky libër.