Johann Peter Hebel

Pesëdhjetë vite më parë, në qytezën Falun të Suedisë, një i ri, minator, puthej me të fejuarën e tij rioshe e të hijshme dhe diç i pëshpëriste: “Në ditën e Shën Luçisë, e jona dashuri do t’bekohet nga famulltari, kësisoj, ne do të bëhemi burrë e grua dhe do të ndërtojmë një fole krejt tonën”. “Paqe e dashuri paçim përherë me vete!”, vazhdoi e fejuara gojëmbël, duke buzëqeshur e lumtur, “pse, për mua, ti je i vetmi, je gjithçka kam e pa ty më mirë të isha në varr se kudo tjeter”.

Por, pak para festës së Shën Luçisë, teksa famulltari, për të dytën herë, pat’ thirrur: “Nëse, dikush ka dijeni për ndonjë pengesë që këta dy shpirtra nuk mund të bashkohen në të shenjtën martesë”, vdekja kumboi me ogurin e saj të zi. Se, mëngjesin e shkuar, kur i riu me veshjen e zezë të minatorit (një minator e mbath çdo ditë vdekjen si lëkurë) në parmakun e saj ia behu, duke trokitur edhe një herë të fundit në dritare, për t’i uruar asaj mëngjesin e mirë, porse, në mbrëmje, ai nuk u kthye më. Ai nuk u kthye më asnjëherë nga miniera, teksa, ajo, më kot, qëndiste në të kuq konturet e mëndafshta të një shamie të zezë, dhuratë për të dashurin e zemrës në ditën e tyre të martesës. Qëkur ai më nuk erdh’, ajo e kyçi shaminë dhe e vajtoi dhe nuk e harroi kurrë.

Ndërkohë, qyteti i Lisbonës në Portugali u shkatërrua thuajse i tëri nga tërmeti i madh, Lufta 7-Vjeçare mbaroi, perandori Franz I vdiq dhe Jezuitët u shpërbënë dhe Polonia u copëtua dhe perandoresha Maria Tereza vdiq dhe J. F. Struensee u dënua me vdekje e u ekzekutua dhe Amerika shpalli pavarësinë dhe unioni Franko-Spanjoll nuk e pushtoi dot Gjibraltarin. Turqit dënuan gjeneralin Stein në Shpellën e Veteranëve në Hungari dhe perandori Josif, gjithashtu, vdiq. Mbreti Gustav i Suedisë pushtoi Finlandën-Ruse dhe Revolucioni Francez nisi dhe lufta e gjatë mori udhë dhe perandori Leopold II u varros. Napoleoni mposhti Prusinë dhe anglezët bombarduan Kopenhagenin dhe fshatarët mbollën e korrën dhe mullixhiu bluante dhe farkëtari godiste me çekiç dhe minatorët vazhdonin të dërrmuar të çukisnin damarët nëntokësorë në kërkim të mineraleve.

Por, kur në vitin 1809, dy apo tri ditë para festës së Shën Gjonit, teksa minatorët në Falun gërmonin treqind metra nën tokë për të krijuar një rrugëkalim mes dy puseve, nga një gropë mbytur në pluhur e ujë acidik nxorën kufomën e një të riu. Anipse i tejngopur në sulfat hekuri, trupi nuk kish ndryshuar asfare. Mund t’ia dalloje tiparet e fytyrës, deri edhe moshën mund t’ia përcaktoje, a thua se kish vdekur veç një orë më parë, ose, më mirë me thënë, sapo e kish këputur një gjum’ i thellë duke punuar.
Kur drita pa trupin e tij, babë e nënë, miq e të afërm kishin kohë që i ishin ndarë kësaj bote. Kurrkush nuk e njihte djaloshin që flinte gjumin e vdekjes, kurrkush nuk dinte të fliste një fjalë mbi fatkeqësinë e tij, deri kur, e fejuara e minatorit, i cili kishte ikur në turnin e radhës, por nuk qe kthyer më, ia behu.
Me flokët gri, e kërrusur, tek mezi mbahej mbi bastunin e saj, ajo mbërriti aty ku qëndronte trupi i tij dhe e njohu menjëherë të fejuarin e saj. Me një lumturi të beftë, e cila mposhti në çast dhimbjen, ajo u përul përpara trupit të tij dhe qëndroi ashtu gjatë, derisa u përmend prej tronditjes. “Është i fejuari im”, tha ajo më së fundmi, “kam pesëdhjetë vjet që e vajtoj, por, Zoti ma pruri sërish, për ta takuar, edhe një herë, para fundit tim. Një ditë para martesës sonë, ai shkoi në minierë dhe nuk u kthye më”.
Në çast, shpirti i dëshmitarëve u drodh dhe sytë e tyre gufuan në lot, tek shikonin nusen e mpakur në siluetën e vyshkur e të pafuqishme të moshës, ndërkohë që dhëndri ende ruante at’ freski e bukuri rinore; dhe, se si në gjoksin e saj, edhe pse, pesëdhjetë vite patën shkuar, u rindez flaka e dashurisë së dikurshme; porse, ai nuk i buzëqeshte më, as syte nuk i hapi për ta parë të shtrenjtën e zemrës. Më në fund, si e vetmja e afërme e tij në këtë botë, ajo ua besoi trupin e pajetë minatorëve, që ta përcillnin në shtëpinë e saj, derisa, varri i tij në oborrin e kishës të gatitej.

Ditën tjetër, kur varri ishte gati dhe minatorët erdhën sërish për të përcjellë trupin në banesën e fundit, ajo hapi kutinë ku ruante shaminë e zezë të mëndafshtë me konture të kuqta e ia lidhi atij përreth qafës dhe e shoqeroi drejt kishës veshur në teshat e së dielës, sikur të ish dita e tyre e dasmës dhe, jo, dita e varrimit të tij dhe, teksa trupi i tij rrëshkiste në gropën e errët, ajo tha: “Pusho në paqe tani, një ditë, një javë, ose më gjatë, në shtratin e ftohtë të martesës, pesh’ e kohës mos t’u bëftë barrë! Unë kam edhe fare pak rrugë për të bërë dhe do të të vij pranë shumë shpejt dhe dita do të çelet sërish”.
“Çka toka e riktheu një herë, nuk mundet assesi ta fshehë sërish në gjirin e saj, deri kur dita e gjykimit të vijë”, tha ajo, teksa largohej e pëlotur me kryet rrëzuar mbi sup.

Përktheu: Helidon Keku