Ditë të çuditshme-Arno Schmidt

in Letërsi/Tharm by

Arno Schmidt

“Ka herë-herë ditë të çuditshme: kur dielli ngrihet lart si kurrë ndonjëherë më parë, kur re të plogështa zbresin poshtë, kur era fryn tinëzisht nga të gjitha anët e rruzullit.
Gjuajtësit reaktivë bëjnë figura marramendëse në qiell; të gjithë kreditorëve u hipën dëshira të tërheqin paratë e tyre nga bankat: dëgjohet rëndom për njerëz që ia mbathin papritur.”
Në ditë të tilla është mirë të mos bësh asnjë veprim – edhe pse, natyrisht, bash kjo mund të jetë sërish e gabuar. Se kush mund ta dijë nëse duhet stakuar zilja, nëse duhen errësuar dritaret dhe nëse duhet të shtrihesh si i vdekur në divanin e qoshes?
Leximi nuk këshillohet aspak: pa pritur e pa kujtuar nga një libër i harruar i 1800-ës bie një letër me shkrim të zverdhur nga koha dhe brenda saj skica e një vajze të re me veshjen e kohës së luftërave napeolonike dhe mund të quhet fat në qoftë se mbi zarf nuk është shkruar vetë emri i saj. Po, ka vërtet ditë të çuditshme.
Mirëpo kjo e sotmja kaloi sërish mirë e bukur. Vërtet që një burrë me kostum të zi kishte ardhur dhe ishte përpjekur të më fuste në sektin e marmonëve. Postieri më solli një letër të gjatë prej një të panjohuri nga Spanja, por që siç dilte nga rreshti i fundit nuk më adresohej aspak mua. I kishte rënë ziles edhe endacaku i zakonshëm, studenti, duke më ofruar brisqe rroje me garanci, të përdorur vetëm një herë.
Ndërmjet qortimeve dhe përpjekjeve për të lënë takim, një angleze e panjohor më tregoi këtë anektodë nga udhëtimet e saj nëpër botë: në ishullin Tristan da Cunha, – 120 banorë, pa prift dhe pa gjyqtar, – dy vetë deshën të martohen. Por personi i vetëm që dinte të lexonte rrjedhshëm nuk e pëlqeu këtë martesë dhe nuk pranoi të lexonte formulën e lidhjes së martesës. Nuk mbeti tjetër veçse të thirrej dijetari tjetër, i cili dinte vetëm t’i shqiptonte shkronjat një e nga një! (gjë që ua ngre humorin analfabetëve, por që mua më duhet të përfytyroj intensivisht se si birçeja pas tryezës i mëshon fort gishtit dhe ia ngul sytë rreshtit, ndërsa në vendet e vështira djersitet dhe kruan hundët me dëshpërim.)
Mirëpo, siç e thamë, edhe kjo ndërprerje ishte kapërcyer. Gjersa vetë mbrëmja e paturpshme, me kutiçka të kuqe dhe blu kaloi pa telashe: do të thoshte se mund të bëhej fare qetësisht një shëtitje nate?
Në katin e parë të shtëpisë së fqinjit, mbi shkëmbinjtë e zinj, është hapur dera e ndriçuar e ballkonit; pllakat e gramafonit ndjekin njëra-tjetrën; vajzat hidhen e përdridhen, shoqërojnë me britma motivin, shkundin buklat e ngjyrosura dhe mbajnë ritmin duke trokëllitur takat: shpejt, më shpejt! (në trotuar një biçiklist vjen drejt e përmbi mua, sikur vendi im të ishte bosh, sikur unë të mos isha më mbi këtë botë!)
Në rrethinat e qytetit ku fenerët me gaz nuk janë zëvendësuar ende me llamba elektrike, zotëron heshtja dhe vetmia. Bova e hënës e ankoruar shtrembër në përroin e reve. Mace të shkathëta dhe të vetësigurta, që shkojnë për të kryer punët e tyre të dyshimta. Vetëm një herë një Isetta e gjelbër u ndal bri meje, dy policë zbritën sakaq prej saj dhe më kërkuan emrin në një listë të daktilografuar. Dihet se çdo njeri është në njëfarë mënyre fajtor (sipas Shpenhauerit madje në thelb i prirur); kështu që rri urtë, ndërkohë që më kujtohen disa krime të së kaluarës (jo prirje për të vrarë apo këso dore, por thjesht vogëlsira, por kjo nuk luan ndonjë rol.) “Dorën e majtë”?! Vetëm kur të pesë gishtat e mi dolën se ishin në përputhje me ligjin, duket se shpëtova edhe kësaj here. Ata kërkuan ndjesë ushtarakisht, kurse unë mora përgjatë ndërtimeve të reja: do të bëja mirë të kthehesha sonte.
Përreth lulishteve ballinat e pallateve në formë U-je. Edhe matanë rrugës një ledh po i tillë çimentoje. Vetëm aty-këtu ndonjë katror i vogël verdhash. Rosa e bronztë vigane pranë u përpoq të më pështynte në fytyrë.
U ndala në vend, zemërlëshuar: në pjesën më të lartë të murit, ajo, Vigania blu! E palëvizshme mbi tryezë, duhej të ishte së paku katër metra e lartë! Tani unë vështroj edhe kornizat e dritareve rreth e përqark, më saktë, ato që u korrespondojnë kateve të poshtme dhe vërej i lehtësuar se mund të shihet vetëm në një dhomë.
(Por si është e mundur! Një krijesë femërore e madhe sa… unë mbyll sytë dhe tund kokën qorrthi; kushedi se ç’mund të kem parë, mbase ajo tashmë kishte ikur kur unë…)
Po! Ajo me të vërtetë nuk ishte më! Në muzgun e natës muri ballor i shtëpisë qëndronte para meje i qetë e i përhimët dhe, mund të thuhet, edhe i bukur. Unë pra, mund të merrja frymë i lehtësuar, por çfarë kishte ndodhur me trurin tim? Natyrisht duhet pranuar se i përkas kategorisë së njerëzve të prirur për vetëvëzhgim dhe prej kohësh kam dyshuar për këtë. Ndaj e pleqërova shpejt e shpejt që ta rrasja kapelën thellë në kokë (përkatësisht në mungesë të një të tille për ta fshehur ballin) dhe të gjithë, vetëm e vetëm për ta zhvendosur këtë ditë të mrekullueshme, atë që kam parë nuk e kam parë; dhe asgjë tjetër veçse me vrap e në shtëpi! Me hapa të shpejtë! Vetëm, edhe një herë syri im i majtë i padisiplinuar brodhi sipër tabelës vigane?…
Dhe u ndala sërish, një burrë i dërrmuar! Atje lart, ku pak më parë përkundej Vigania, tani lulëzonte një kopsht malor. Bimë mesdhetare plot lëng e me një gjelbërim të mbyllur, lule të verdha të ndezura, një monopat me plloça që shenjonte rreptësisht para vetes këtë stol! Vetmi: zogu në pellgun me ujë kishte shtangur i tëri.
Errësira i fshiu të tëra si me dorë dhe përnjëherësh një tablo e re: zonjusha Vigane mbi një suprinë uji. Shtresa e fuqishme e lëngut e mbështillte fort si një mutaf blu; fytyra e saj sikur ishte tretur, floknaja verdhashe shkarë pjerrtas, krejt në një anë. (Por përsëri u zhduk, mëkat!)
Pra, atje lart po shfaqeshin fotografi me ngjyra? E kishin varur perden para dritareve, pa dashur t’ia dinë më tej? Atëherë unë zgjodha qetësisht këndvështrimin më të volitshëm dhe për të shtuar durimin, i kryqëzova duart në gjoks.
Kalonin varg qytete (mos ishte Hamburgu ky?), një treg perimesh (domatet e kuqe shkëlqenin tepër dekorative!). Automobila përgjatë rrugës pa fund. Një shtatore në dunë: fytyra e saj e copëtuar prapa kafazit të kallamishtes. Dhe kështu unë qëndrova gjatë në atë natë të ëmbël. Kohë pas kohe ndonjë çift kalonte atypari, vështronte larg duke u zgërdhirë, por kishte gjëra më të rëndësishme për të bërë dhe vazhdonte rrugën me ngut. Dikur pranë derës u ndez një llambë, një i dehur me dy gladiola të gjata ngarkuar mbi supe bëri si bëri dhe doli përjashta si shigjetë para meje, doemos, me këmbë tepër të sigurta.
Ndonëse, përkundrazi, do të kishte qenë krejt e natyrshme të shkoja tek dera, të shtypja butonin e citofonit dhe thjesht të thosha: “Ju jeni ajo zonjusha me të kaltra atje lart? Atëherë po ju them se ju dashuroj!” Nga ana e saj ajo do të hapte dritaren dhe do të shihte poshtë me kureshtje…
(Por kishte të ngjarë edhe që disa sekonda më vonë të shfaqeshin papritur dy shkurtabiqë më shumë, shumë shuplaka në duar!) Ka të ngjarë edhe që ajo të jetë ndonjë grua prej vendesh të largëta, të cilën nuk mund ta shohësh kurrë, e shumta të mësosh adresën e saj.
Mbase ata atje lart e kishin të gjetur kasetën me diapozitivat. Ose firma fotografike kishte ngatërruar diciturat dhe tani ju sodisni plot kureshtje fatet e huaja – në ditë të tilla nuk ka asgjë të pamundur!
Apo një mikeshë e vdekur, kujtimin e së cilës e freskon herë pas here trishtueshëm, ndaj për çdo rast, bëra disa hapa prapa: nuk jam më i ri dhe sa duhet i pandjeshëm për përjetime të tilla.
Ndaj e pleqëroj si më të udhës që të përshëndes me të dyja duart dhe të kthehem me bisht ndër shalë lart në shtëpinë time. Mesnata, që të qofshim falë o Zot, tashmë kaloi dhe shpresoj që nesër të jetë përsëri gjithçka nornale.

Përkthyer nga: Ardian Klosi

Leave a Reply

Your email address will not be published.

*

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Latest from Letërsi

Go to Top