Bisedë me shkrimtarin Erjus Mezini mbi letërsinë dhe butaforitë social-politike ku ajo formëzohet.
Ai është Punonjës Civil në Departamentin e Arsimit të Shtetit të New Jork-ut, por kjo nuk e pengon të theksojë se:
“Fakti që shumica dërrmuese e analistëve, si edhe dhjetëra politikanë që reklamohen në mediat gjigande janë diplomuar ose në Harvard ose në Yale, flet qartë se karriera e dikujt në demokracinë amerikane u vulos që në moshën kur ai ishte tetëmbëdhjetë vjeç, mosha kur prindërit elitarë e rrasën atë fëmijë në Harvard ose në Yale. Universitetet janë një ambient toksik edhe këtu në SHBA, ndonëse profesorët nuk i kemi shqiptarë. Kur shkon në universitet dikush duhet ta marrë parasysh se është duke vajtur në zbor. Në kundërshtim me artet, universitetet interesohen për mendjet e farkëtuara me standardet akademike të një vendi. Nuk interesohen për mendjet e bukura. ”
Ndërsa në lidhje me planet e tij të ardhme për letërsinë ai thotë se për të shkruar:
Duhet të zgjatet nata dhe dita të egërsohet si kuçedër. Duhet që dritën e diellit ta zëvendësojnë vetëtimat. Pemët t’i flakë era fluturimthi, kurse në baltë të përplasen kocka, kërcunj dhe breshër. Të çahet qielli sipër kokës. Duhet të copëtohet zemra nga tmerri, kurse mendja të errësohet nga largimi i çdo shprese.
Bisedoi Arlinda Guma
Arlinda Guma: A ishte romani “Shansi i dyte”(të cilin e botoi Shtëpia Botuese “Buzuku” në Kosovë) një “shans i dytë” për ju? Sa herë ju kanё refuzuar botuesit e Tiranёs?
Erjus Mezini: Ashtu besova edhe unë fillimisht. Disa vendime të gabuara në përçapjet e mia akademike kishin si pasojë ngjizjen e këtij romani, së pari në nivelin emocional, ku gjithë mundimi “i çuar dëm” në bibliotekat universitare duhet të zbrazej diku dhe së dyti në nivelin intelektual, ku kërkimet e mia për ndikimin e materializmit në kulturë sendërtuan vetë motivin e romanit. Sigurisht, nuk kaluan as dy muaj nga përfundimi i romanit, kur ky flirt rishtar me letërsinë, në vend që të shndërrohej në shans të dytë, u shndërrua në një sprovë të dytë. Sprova nisi me botuesit që përmendët, por nxori edhe bishta të tjerë. Më shkaktojnë një brengë këto tema Arlinda. Prandaj nuk dua që t’u thellohem më shumë. Thjesht theksoj faktin se në atë kohë botuesit e Tiranës i refuzova vetë dhe sido që ta kem përjetuar këtë sprovë, duhet të ndihem më fatlum se dhjetëra kolegë të talentuar, të cilët neglizhohen dhe stërmundohen vazhdimisht.
Arlinda Guma: Studiuesit gjermanё ju kanë cituar për përgjigjen që i kthyet një profesori të Harvardit, i cili pretendonte se Platoni ka bërë një gabim logjik te “Republika”. Ju iu përgjigjët në një esè prej 15 faqesh, botuar në International Philosophical Inquiry se Platoni ka dhënë një argumentim të dobët për lidhjen e drejtësisë vulgare me drejtёsinё ideale, por se nuk ka gabim logjik te ai. Si ndiheni kur nё Shqipëri, në vendin tuaj, botuesit nuk ju kthejnё as pёrgjigje kur ju iu shkruani? Lёre pastaj t’ju citojё ndokund ndonjё studiues. Mёrziteni me popullin tuaj?
Erjus Mezini: Pyetje e vështirë kjo Arlinda. Filozofia perëndimore, nga Aristoteli dhe gjer më sot, sillet kryesisht si fryt, reagim apo ripërqasje e temave që fillimisht shfaqen në veprën voluminoze të Platonit. Doemos, çdo aludim për mangësira apo gabime në këtë vepër shkakton debat edhe në mijëvjeçarin e tretë. Kanë kaluar afro gjashtë dekada nga viti kur profesori David Sachs hodhi tezën, sipas së cilës ka një gabim logjik te Shteti i Platonit, apo më saktë te koncepti platonik i drejtësisë. Këto gjashtë dekada shumë profesorë me famë i janë përgjigjur Sachs-it, disa nga këto përgjigje madje gjenden edhe në libra që janë përkthyer në shqip. Përmend këtu librin e Julia Anas, sjellë nga botimet “Ideart”, “Platoni: Një hyrje e shkurtër.” Mirëpo unë vura re një padrejtësi në këto përgjigje. Profesorët me famë që i ishin përgjigjur Sachs-it, pak vëmendje i kishin treguar faktit që kundërshtimi i Sachs-it ngrihet mbi dy baza. Baza numër një ishte se drejtësia platonike nuk përfshin edhe konceptin e rëndomtë të drejtësisë, konceptin, me fjalë të tjera, që kanë bashkëbiseduesit e rëndomtë të Sokratit sa herë që flasin për drejtësi. Baza numër dy ishte se drejtësia e rëndomtë nuk ka se si të përfshijë drejtësinë platonike. Ndonëse Sachs-i ishte i qartë se përgjigje mund të gjenden për mënyrën se si drejtësia platonike përfshin edhe drejtësinë e rëndomtë, ai kategorimatikisht hodhi poshtë mundësinë që dikush të zbulojë mënyrën sesi drejtësia e rëndomtë përfshin edhe drejtësinë platonike te Shteti. E pra, është besimi im dhe i dhjetëra studiuesve se ata që i janë përgjigjur Sachs-it për gjashtë dekada rresht, kanë arritur diçka që ishte parashikuar nga vetë Sachs-i: kanë sfiduar bazën e parë të kundërshtimit, pa i shkaktuar asnjë krizë bazës së dytë. Ky ishte pak a shumë shkaku që profesorit të Harvardit; David Sachs, vendosa që t’i përgjigjem vetë. “A ia arrita t’i përgjigjem mjaftueshëm apo jo?”- është një çështje që duhet të gjykohet nga studiuesit e tjerë dhe duhet të ndihem i nderuar kur esèja ime citohet si një përgjigje e mundshme ndaj tezës së Sachs-it. Për sa i përket pyetjes në lidhje me botuesit dhe studiuesit shqiptarë, duhet ta pranoj se nuk kam ndonjë brengë të madhe. Mbase ndihem keq me botuesit që më sorollasin tre dorëshkrime, ndërkohë që romani im i parë ishte në listën e librave më të shitur për dhjetë muaj radhazi në Kosovë. Megjithatë, citimi nga studiuesit shqiptarë është gjëja e fundit që më intereson sot për sot. Ju thashë, Arlinda, se e konsideroj veten fatlum me ato që dëgjoj nga kolegët, dhe duhet ta pranoj se dorëshkrimet e kolegëve më bëjnë nganjëherë që të ndihem inferior përpara tyre. Janë po këta kolegë që nuk i përmend askush. Iu sorollaten veprat dorë më dorë, në mënyrë që botuesit të botojnë miqtë e tyre, politikanët, pasanikët dhe ca autorë me njëzet a më tepër tituj veprash, që kurrfarë imapkti nuk shkaktojnë në arte dhe në shkenca. Në këtë situate, brenga nuk është përse nuk cituan Erjusin, brenga është përse nuk kemi një kulturë leximi dhe debati. Kjo brengë sigurisht më bën që inatin më të madh ta kem me politikanët që kanë lejuar këtë katandisje absurde të kulturës shqiptare dhe me shkrimtarët që nuk organizohen, qoftë edhe për t’i përpiluar zonjës ministre të kulturës një propozim me masa konkrete për mbrojtjen e gjuhës, letrave dhe dramës shqipe. Si mund ta konsiderojnë veten intelektualë me rëndësi publike aq e aq autorë, kur në fakt duken krejt të paaftë për të imagjinuar masat dhe mënyrat që do të mundnin të nxirrnin letrat shqipe nga kjo mynxyrë shekullore? E pra, shkrimtarët më shqetësojnë me tepër sesa klasa e botuesve, që, tekefundit nuk ndan të njëjtat vlera dhe edukim me ne autorët e rinj.
Arlinda Guma: Dikush qё njeh letёrsinё, do ta dallonte qysh nё fillim tё romanit tuaj se kemi tё bёjmё me njё autor me njё stil autentik. Ndihet qё stili juaj ka karakter. Jeni i vetёdijshёm pёr kёtё? Apo edhe ju, ashtu si gjithё shkrimtarёt keni luhatjet tuaja emocionale mbi kёtё argument… I keni thënë ndonjëherë vetes: – Sa idiot je, Erjus! Pastaj pesë minuta më vonë keni menduar se jeni gjeni?
Erjus Mezini: Sigurisht. Ma kanë thënë edhe të tjerë që “Shansi i dytë” është vepër autentike. Edhe po të mos ma thoshin, fakti mbetet se ai roman erdhi vetë në një kohë kur planet e tjera të jetës po më thërrmoheshin përpara syve. Megjithatë duhet theksuar këtu se të jesh autentik dhe të jesh i përkryer nuk janë e njëjta gjë. Do të shtoja madje se atij që është i përkryer i lejohet nganjëherë që të mos jetë autentik. Duhet pra disi të ndërveprojmë me të tjerët dhe të përfitojmë çka mundemi nga ajo zonë e pëbashkët, që herë-herë pagëzohet me termin “inteligjencë”. Idioti zakonisht është ai që e përjashton veten nga kjo zonë e përbashkët, kurse gjeniu është ai që përfiton më shumë, është si të thuash vampiri i grupit. Që t’i përgjigjem pjesës së dytë të pyetjes, as nuk e shikoj veten larg nga zona e përbashkët dhe as kam mundësinë apo dëshirën që të loz rolin e vampirit në këtë zonë.
Arlinda Guma: Cili ёshtё tipari mё i mёrzitshёm i njё amerikani tё mesёm? Si e ndjen veten njё shkrimtar nё njё botё aq konsumiste siç ёshtё shoqёria amerikane?(Tё jesh si tё thuash me njё çadër të thyer në syrin e ciklonit…)
Erjus Mezini: Siç e thashë Arlinda, nëse ekziston një aparat apo koeficient që shfaq vlerën e gjithsecilit prej nesh, me siguri që gjendet brenda asaj zonës së pëbashkët që jemi mësuar ta quajmë “inteligjencë”. Mënyra se si ne e kuptojmë dhe i përqasemi, kontributi që japim dhe përfitimi që marrim nga kjo zonë e përbashkët, me njërën apo tjetrën mënyrë, formon edhe karakterin apo vlerën tonë si individë brenda grupit. Në Amerikë për shkaqe që vështirë se numërohen, kjo zonë e përbashkët është shpërhapur. Në disa drejtime dhe pika, zona e përbashkët është e dendur me njolla që dallohen lehtë nga çdokush. Mirëpo në gjithë shtrirjen tjetër, zona e përbashkët amerikane duket se është zbehur aq shumë, saqë është e pamundur për mijëra njerëz të munden të thonë me siguri se si ndërveprojnë me këtë zonë, çfarë ofrojnë dhe çfarë fitojnë. Kemi pra të bëjmë me dhjetëra komunitete dhe me mijëra familje dhe individë që në këtë vend ekzistojnë si ishuj, të rrethuar nga mjegulla dhe me distanca të ndryshme që ndajnë njërin nga tjetri. Ky fenomen besoj se është edhe shkaku përse komuniteti shqiptar i Amerikës njihet si më patrioti nga gjithë komunitetet e tjera shqiptare në botë. Ata që kanë ardhur këtu në një moshë të caktuar e kanë të pamundur që t’i japin një rol domethënës vetes përtej familjes dhe komunitetit shqiptar. Kur inteligjenca apo humanizmi që do duhej të na bashkonin, zbehen çdo ditë edhe më shumë, njeriu nuk mund të jetë optimist as për kulturën qytetare, as për artin, as për politikën, as për përballjen e sfidave ambientale dhe as për dhjetëra gjëra të tjera ku Shtetet e Bashkuara konsiderohen si një shtet model për të tjerët.
Arlinda Guma: Ç’mendim keni për feminizmin? Burrat shqiptarë, madje edhe ata më modernët dhe tolerantët, frikësohen shumë nga kjo fjalë. Si ёshtё gjendja me lëvizjet feministe nё Amerikё? A frikёsohen po aq edhe burrat amerikanё?
Erjus Mezini: Nëse me termin feminizëm u referoheni debateve filozofike nga autorë dhe studiues të të dy gjinive që njihen si feministë, unë jam po aq injorant në këtë drejtim sa shumë burra shqiptarë. Ju kërkoj ndjesë për këtë! Sidoqoftë, në rastin shqiptar kam idenë se gratë luftojnë për të mos u diskriminuar dhe për të patur shanse të barabarta punësimi, edukimi dhe përfaqësimi politik. Nëse feminizmi shqiptar përkufizohet nga këto që përmenda, nuk besoj se burrat shqiptarë duhet të frikësohen. Nëse shqiptarët duan të kuptojnë se sa i përparuar, sa demokratik dhe sa i pasur është një vend, mjafton që të shikojnë statusin e grave në atë vend. Gratë e emancipuara, ma do mendja se kontribojnë akoma më shumë në zonën e përbashkët që quajmë inteligjencë dhe humanizëm. Përderisa pasurimi apo dendësimi i kësaj zone është në dobinë e çdokujt, kontributi i grave dhe i çdo qytetari apo emigranti në këtë zonë duhet inkurajuar me çdo mënyrë.
Arlinda Guma: Mendoni se Hillary Clinton e viktimizoi mjaftueshёm veten me kauzёn e feminzmit sa tё mos fitonte? Apo se shoqёria amerikane ёshtё ende konservatore nё thelb… dhe si e tillё ka mungesё besimi kur ka nё krye njё grua? Ç’mendim keni për Bernie Sanders? A është ai një figurë utopike?
Erjus Mezini: Nuk i mbaj mend të gjitha premtimet që bëri Sanders, por përpara se t’i vëmë damkën dikujt si utopist, populist, apo oportunist, pyetja e parë që do duhej t’i bënim vetes është se “nga burojnë dhe si justifikohen premtimet e kandidatëve?”. A munden premtimet të na tregojnë ideologjinë dhe vlerat e këtyre njerëzve? Në rastin e Trump-it premtimet elektorale kishin një përmbajtje konservative, ku faji për problemet e Amerikës u vihej reformave të Obamës, pakicave, emigrantëve, Kinës, Meksikës, etj. Në rastin e Sanders-it, retorika me sa mbaj mend ishte se shteti amerikan nuk bën aq sa duhet që të nxjerrë të varfrit nga skamja dhe të fuqizojë klasën e mesme. Sanders, po ashtu, e konsideronte veten mbrojtës të sinqertë të sfidave ambientale, në kundështim me Clinton-in që ai e akuzoi haptazi se në fushatën e saj elektorale u financua nga kompanitë e naftës. Përderisa në atë kohë shumë pandehnin se Obama kishte bërë lëshime të mëdha për të varfrit, Sanders-i u konsiderua si një lloj majtisti ekstrem, ndonëse të tillë majtistë Amerika nuk ka prodhuar kurrë. U tradhtua Sanders-i, me gjithë kuptimin e fjalës, nga vetë partia e tij dhe përparësi iu dha Clinton-it, e cila për çudi zgjodhi një lloj retorike që në qendër të vëmendjes vendosi pakica si; emigrantët, latinët, myslimanët, homoseksualët, dhe varfanjakët që, faktikisht në Shtetet e Bashkuara përbëjnë një minoritet që mezi e kalon dhjetë përqindëshin e popullsisë. Përderisa po flasim për një kohë dhe një vend ku komunikimi është çakorduar në shumë drejtime dhe nivele, as që supozohet që çdo votues i këtij shteti të kuptojë dhe të përjetojë problemet që kanë pakicat. E thënë ndryshe, retorika e Clinton-it ishte e destinuar të dështonte që në fillim. Mirëpo të rrethuar nga lloj-lloj specialistësh, grupi i Hillary Clinton-it dhe Komiteti Kombëtar i Partisë Demokratike nuk ia arritën që të parashikonin humbjen e thellë. Dy grupet madje bënë një gabim akoma më të rëndë, filluan të bashkëpunonin përpara se të shpallej rezultati përfundimtar se kush do të përfaqësonte Partinë Demokratike në votimet presidenciale. Rrjedhimisht, në njërën anë kemi një kandidate që flet për pakicat për të mos u bërë populiste si Sanders-i dhe Tramp-i, dhe në anën tjetër kemi një komitet partiak që pa marrë dritën jeshile nga të gjithë anëtarët e partisë demokratike, vendos që të anojë drejt pakicës brenda partisë, duke përkrahur Clinton-in, ende pa u votuar nga partia. Kështu pak a shumë u zhvilluan votimet në kampin e demokratëve. Sanders-i u akuzua si populist, kurse Clinton-i veproi si elitiste. Përtheksimi i faktorit gjini nga vetë Clinton-i pothuajse nuk lozi asnjë rol në këto votime. Ndonëse nuk përjashtoj asnjë mundësi, e kam pak të vështirë ta besoj se fajin për këtë humbje të thellë e kanë votuesit që nuk janë mësuar me gratë politikane. Sanders-i dhe Trump-i e cilësuan Clinton-in si pjesë të elitës apo të pakicës që nuk pyet për shumicën. Në debat politik, por edhe në vepër, Clinton-i nuk ia arriti që t’i sfidonte këto akuza.
Arlinda Guma: Ju jeni Punonjës Civil në Departamentin e Arsimit të Shtetit të New Jork-ut. Në Shqipëri unë shoh një problem të madh me arsimin. Përveç shume gjërash të tjerash që nuk shkojnë, këtu janë të rrallë pedagogët dhe profesorët që lejojnë t’u kundershtohen idetë prej studentëve apo nxënësve të tyre. Një sjellje totalitare që krijon një ambjent toksik për mendjet e bukura. Mendoni se kjo ndrydhje e larmisë të ideve, më tej sjell një reaksion zinxhir në zhvillimin intelektual të një vendi?
Erjus Mezini: Keni prekur një temë të nxehtë Arlinda, një temë që ma gërvisht çdo damar këtu dhe njëzet vjet. As nuk e vë në dyshim se etika me të cilën shqiptarët punojnë dhe ndërveprojnë është e mangët në çdo sektor, ose të paktën është një etikë që nuk u afrohet standardeve perëndimore që kaq shumë ëndërrojmë. Megjithatë, universitetet janë një ambient toksik edhe këtu në SHBA, ndonëse profesorët nuk i kemi shqiptarë. Kur shkon në universitet dikush duhet ta marrë parasysh se është duke vajtur në zbor. Në kundërshtim me artet, universitetet interesohen për mendjet e farkëtuara me standardet akademike të një vendi. Nuk interesohen për mendjet e bukura. Shumë mendje të bukura të shekullit të njëzetë nuk u morën me asnjë lloj universiteti dhe ka pasur disa prej tyre që kanë deklaruar se nuk do të kishin arritur gjërat që arritën nëse rininë e harxhonin në bankat e shkollave. Jam i sigurt se profesorët e universiteve shqiptare do të kenë njëqind shembuj të tjerë, ku sipas tyre dikush vajti në universitet dhe u bë njeri për të qenë. Për këtë arsye nuk dua t’i vë peshë një debati që nuk nxjerr askund. Megjithatë dy fenomene me rëndësi të madhe duhen theksuar këtu. Fenomeni i parë janë energjitë dhe paratë që shpenzohen për arsimin e lartë. Fenomeni i dytë, që vërehet më shumë në SHBA, është lidhja e politikës me universitetet elitare. Këto janë çështje serioze që nuk mund të anashkalohen nga një shtet demokratik. Në rastin shqiptar shteti dhe populli janë aq të varfër, saqë është e pafalshme të shpenzohen kaq energji në arsimin e lartë, aq më tepër kur arsimi i lartë shqiptar nuk sjell asnjë përfitim konkret te shumica e të diplomuarve. Në rastin e dytë, është e pamundur që elitizmi i theksuar i debatit politik në Amerikë të mos neverisë tifozin e sinqertë të demokracisë. Fakti që shumica dërrmuese e analistëve, si edhe dhjetëra politikanë që reklamohen në mediat gjigande janë diplomuar ose në Harvard ose në Yale, flet qartë se karriera e dikujt në demokracinë amerikane u vulos që në moshën kur ai ishte tetëmbëdhjetë vjeç, mosha kur prindërit elitarë e rrasën atë fëmijë në Harvard ose në Yale. Përderisa e kam të vështirë të imagjinoj mënyrat sesi Amerika mund të kursejë energjitë e saj dhe të luftojë elitizmin që lidhet me arsimin e lartë, po e lë rastin amerikan mënjanë dhe po i përqendrohem rastit shqiptar që ju intereson edhe juve. Për sa i përket rastit tonë, ka një debat që zhvillohet prej vitesh për zbatimin e standardeve anglosaksone në universitetet e vendit. Paçka zellit apo kompetencës që çdo profesor shpalos në këtë debat, çështja e energjive që konsumohen dhe çështja e elitizmit apo plutokracisë që ushqen arsimi i lartë as që preken. Që të ndodhë diçka e tillë duhet së pari të kemi statistika të qarta rreth çdo gjëje që lidhet me arsimin e lartë dhe së dyti duhet të kemi një vizion të qartë se çfarë duam të arrijmë në Shqipëri dhe si mundet arsimi të kontribojë në vizionin që ne kemi për Shqipërinë. Pa këto dy themele është humbje kohe për ne jo-profesorët që t’i futemi një debati, që, tekefundit ngjan me një zënkë sindikalistësh, ku halli më i madh është sesi këta njerëz do t‘i rrisin mirëqenien dhe reputacionin vetes. Me fjalë të tjera, që të kuptojmë menyrën sesi profesorët shqiptarë vrasin mendjet e bukura, duhet fillimisht të kuptojmë sesi mendjet e bukura detyrohen nga shteti shqiptar që të torturohen në universitete dhe të durojnë situatën toksike që përmendët. Jetojmë në një kohë ku çdo njeri i aftë për të disiplinuar veten mund të mësojë nga një smartphone gjëra që nuk do i mësonte kurrë në universitetin më të mirë shqiptar nga profesori me diplomën më të shquar të Amerikës. Kërkesën e profesorëve, pra, që universitetet e tyre të ndjekin standardet anglosaksone, ne mund ta zëvendësojmë shumë bukur me kërkesën që e gjithë Shqipëria të ecë me kohën. Gjersa të na japin profesorët shqiptarë statistika të qarta se si standardet anglosaksone i ndihmojnë universitetet e tyre, Shqipërinë, që të ecë me kohën, mirë është që ta injorojmë fare debatin për risitë anglosaksone në universitetin shqiptar dhe të ndërtojmë një debat ku përparësi i jepet kulturës qytetare, leximit, barazisë sociale, meritokracisë, diturisë pa diploma, konkurseve pa biografi, trajnimit të të rinjve të padiplomuar nga vetë punëdhënësit, kultivimit të kapaciteteve te foshnjat dhe fëmijët, si edhe përkufizimit të emigrimit për studime që funksionojnë vetëm si zbukurim biografie. Sa më i qartë informacioni dhe vizioni që ne kemi për gjithë kombin, për aftësitë e qytetarit dhe për rolin e arsimit, aq më pak toksik bëhet universiteti shqiptar. Që të mos zgjatem më tepër me këtë çështje, profesorët shqiptarë në vend që të na recitojnë etikën e arsimit në universitetet amerikane dhe angleze, do bënin më mirë që të hidhnin vetë një sy te republikat e vogla të Bashkimit Evropian. Tekefundit këto republika, në histori, traditë dhe demografi, nuk dallojnë nga Shqipëria aq shumë sa Amerika dhe Mbretëria e Bashkuar.
Arlinda Guma: Keni në proces botimi ndonjë roman të ri?
Erjus Mezini: Po. I kam dorëzuar shtëpisë botuese Helga’s Secret një roman sarkastik. Kam dorëzuar një dramë për Ali Pashë Tepelenën te Shtëpia Botuese “Buzuku” në Kosovë. Të dy botuesit më kanë premtuar se shkrimet do të botohen së shpejti dhe uroj me gjithë zemër që ta mbajnë fjalën. Me dramën jemi munduar me dy regjisorë që ta vëmë në skenë, mirëpo askush nga ata që do mundeshin të bënin diçka nuk na inkurajoi. Korrespondencës sime, Teatri Kombëtar nuk i dha asnjë përgjigje, kurse regjisorit që pyeti personalisht i thanë se nuk interesohen për drama historike, ndonëse drama ime flet për drejtësinë dhe për krimin në familje. E shkrova menjëherë pas publikimit të esèsë për drejtësinë platonike, gjatë muajve kur Shqipëria luftonte për reformat në drejtësi, dhe e them me bindje se drejtësia është motivi i dramës. Veç këtyre kam një libër me novela dhe tregime që ka mbetur në ajër. Dëshira është e madhe që ta mbyll krijimtarinë time me tri drama të tjera, plus tre romane. Mirëpo do shumë guxim, guxim prej budallai do të thosha, që t’u përvishem këtyre projekteve. Siç ju kam thënë Arlinda, sapo mbylla një periudhë të gjatë studimesh. Për shkak të punës dhe detyrimeve të tjera, mu deshën mbi tre vjet që të përfundoja masterin e dytë në degën e filozofisë. Rreth katër muaj jam marr vetëm me përgatitjen e provimit të Logjikës Simbolike. Nuk e di nëse studimet apo pranvera janë shkaktari i kësaj gjendjeje, por kam besimin se jam duke përjetuar një periudhë me qetësi të plotë mendore. Është një periudhë që nuk ia uroj asnjë shkrimtari shqiptar! Duhet të largohet kjo kthjelltësia e pranverës, të harrohen të gjitha teoremat e Logjikës Simbolike. Duhet të zgjatet nata dhe dita të egërsohet si kuçedër. Duhet që dritën e diellit ta zëvendësojnë vetëtimat. Duhet që njerëzit ta qepin gojën. Cicërimat te kjo kodra mbrapa shtëpisë sime duhet të zëvendësohen nga ulërimat e ulkonjës. Të çahet qielli sipër kokës. Të hapet toka për njerëzit dhe për bishat. Pemët t’i flakë era fluturimthi, kurse në baltë të përplasen kocka, kërcunj dhe breshër. Duhet të copëtohet zemra nga tmerri, kurse mendja të errësohet nga largimi i çdo shprese. E kam thënë dhe e përsëris Arlinda, nuk është e mundur që të krijojë njeriu në shqip nëse fillimisht nuk i ka shpallur luftë totale arsyes. Ja, atë moment jam duke pritur.
Arlinda Guma: Ju falënderoj për bisedën!
Erjus Mezini: Ishte një kënaqësi ky bashkëbisedim. Falënderimet janë vetëm për ju!
