Ervin Nezha
Rrust Gjini ishte duke thurur gardhin e vjetër me purteka mbi arën e madhe, kur që nga lisnaja ku po mblidhte shkarpa e shoqja klithi: -Ujku! Klithma e mprehtë zgjoi te Rrusti të gjitha instinktet e gjahtarit me nam, për të cilat flisnin i madh e i vogël atyre anëve.
Ai u ngrit me vrik, rrëmbeu sëpatën dhe u turr për nga zabeli i ri. Kur mbërriti, e gjeti të shoqen gati të lebetitur, me një hu në dorë e të hutuar, ndërsa përpara saj, as disa metra më tutje, qëndronte i ulur nën bisht një këlysh ujku. Shtaza nuk qe më shumë se disamuajshe; madje, po ta gjykoje nga madhësia e trupit, duhet të qe ende një këlysh qumështi, përpos se dukej krejt i pambrojtur dhe nuk paraqiste as rrezik. Rrusti hetoi me sy një copë herë hem të shoqen, hem ujkun dhe pas një çasti ia krisi gazit me sa fuqi kishte. Pasandaj, duke ngritur këlyshin në krah, i foli gruas plot mllef:
-Nga ky u trembe moj zemërpulë?!
Ajo e kuptoi shpotinë, mirëpo si gjithmonë e gëlltiti në heshtje pa bërë zë. I shoqi qe njeri i ashpër dhe kokëfortë ndaj, edhe po të përgjigjej, nuk do të fitonte gjë, përkundrazi do ta nxiste më tepër dëshirën e tij për t’u tallur apo, më keq akoma, edhe për ta qortuar ashtu siç dinte ai. Dhe ajo e dinte mirë se ç’do të thoshte të bëheshe preja e Rrust Gjinit qoftë edhe për çast, e kishte provuar në lëkurë kushedi sa herë, ndaj tani që po e mendonte, ndieu keqardhje edhe për këlyshin e vogël. U ndie fajtore që e kallëzoi praninë e tij.
Mirëpo qe vonë, sepse tani që Rrusti e mbante kafshën në krah, e kapi atë për koke dhe me duart e stërmëdha, që ngjanin si shputat e një kafshe prehistorike, gati sa nuk po ia shqyente nofullat e brishta, në përpjekje për t’i zbuluar dhëmbët. Për çudinë e tij, pavarësisht forcës së madhe që po ushtronte, këlyshi nuk lëshoi zë. Kjo e nervozoi pa masë burrin, që e shtoi forcën, por sërisht krijesa e vogël nuk u dha.
– Ky këlysh qenka djalli vetë, – mendoi, – nuk ditka të ankohet edhe sytë i lëshuakan xixa. Dhe, vërtet, ujku i vogël kishte një shikim të mprehtë dhe, pavarësisht vrazhdësisë që po tregonte njeriu, në sy nuk i shquhej asnjë grimcë frike.
Ky qëndrim i guximshëm e kënaqi pa masë burrin. – Do ta mbaj këtë këlysh, – i tha vetes, do ta rris si qen, do të bëhet qen e shkuar qenit, aq sa do t’u kallë datën të gjithëve. Kushedi sa drerë dhe bisha të egra pylli do të shembë përtokë kur të rritet.
– Apo jo moj pjellë e djallit? – i foli me zë këlyshit.
-Ç’ke ndërmend të bësh me të? – e pyeti gruaja, duke ia prerë të gjitha mendimet e gëzueshme që po i kalonin në kokë.
-E di ç’ke ti? Merr atë barrë me degë dhe hajt, këput qafën për në shtëpi, atë bej, mos me jep mend mua! – iu hakërrye sërish gruas.
Para vrazhdësisë së të shoqit, ajo kapitulloi për të dytën herë pa kushte dhe iu bind vullnetit të tij me zellin e një qeni besnik. Hodhi barrën mbi sup dhe u nis përpara, ndërsa ai e ndoqi nga pas, me këlyshin që e mbante shtrënguar në sqetull e me sëpatën e rëndë në dorën tjetër.
Kur arritën afër shtëpisë qe gati në të ngrysur, dielli kishte kohë që kishte perënduar dhe errësira kishte mbuluar gjithë ato fusha që shtriheshin tutje në Gropaj. Sa hapi portën e rrënuar të oborrit, ndërtuar me dërrasa lisi, dëgjoi agullimën e Barusë, qenit plak, që mesa duket ndjeu erën e egërsirës dhe iu afrua të zotit duke skërmitur kërcënueshëm dhëmbët e bardhë jashtë, mirëpo ky e goditi fort me bishtin e sëpatës, sa thuajse ia këputi fare njërin vesh, aq sa kafsha e gjorë u tërhoq me bishtin ndër shalë drejt kolibes, duke klithur përvajshëm nga dhimbja.
Për të dy, burrin e gruan, ajo qe një natë e gjatë pa gjumë. I pari ëndërronte për ditët plot lavdi që do të vinin, e kjo e kënaqte nën vete pa masë, ndërsa ajo, me zemër të ngrirë, ndiente një frikë që s’dihet nga i buronte. Ditët kaluan shpejt dhe ajo kafsha e vogël e pambrojtur shpejt u shndërrua në një bishë të llahtarshme. Për këtë Rrusti u bind një mëngjes’herë kur doli të kontrollonte leqet e ngritura, të cilat i kishte vendosur pranë arave të mbjella me misër. Në njërin syresh kish rënë një dhelpër, e cila sapo ndjeu zhurmën e hapave që po i afroheshin, po bënte dëshpërimisht përpjekjet e fundit për t’ia mbathur, mirëpo laku i ngritur me mjeshtëri i ngushtohej gjithnjë e me tepër nga tërheqja duke iu futur thellë në mish. Rrusti u afrua ngadalë, sepse e dinte që ajo tashmë nuk kish nga shpëtonte. I shoqëruar nga Baruja plak, që e kishte zakon të skërmiste dhëmbët sa herë ndjente erën e egërsirave dhe nga ujku i ri që vinte krejt i qetë nga pas, nxori kutinë e duhanit dhe drodhi një cigare me qetësinë e njeriut që e ka me nge. Duke lëpirë buzët e letrës së cigares, i bëri shenjë me kokë ujkut. Shtaza, pa e bërë të gjatë urdhrin e heshtur, iu hodh egërsisht dhelprës fatkeqe, duke e kapur me dhëmbët e mprehtë nga gurmazi, derisa ia shqeu. Ajo dha shpirt pas një agonie të gjatë, mes klithmash dhe vuajtjesh të parrëfyeshme. Kjo provë e bindi Rustin plotësisht se kishte në dorë një instrument vrasës që e kishte ëndërruar tërë jetën. Tanimë ujku nuk kishte asgjë të përbashkët me atë këlyshin e vogël, të brishtë, të gjetur në rrethana krejt të paqarta një vit më parë.
– Nuk e pata kot unë, jo, – i tha vetes, – ky është djalli vetë. Tani as Baruja nuk më duhet më, ky nuk krahasohet as me dhjetë qen njëherësh.
Dhe, ç’është e drejta, qysh prej ditës kur ujku kish shqyer kafshën e vogël të zënë në çark, Rrusti as që ia hidhte më sytë qenit plak. Ai ia rralloi racionin e ushqimit dhe po të mos qe për zemërbutësinë e së shoqes, që shpeshherë i hidhte ushqim fshehurazi, qeni do të qe katandisur si mos më keq.
Çdo mbrëmje me hënë ulërimat e ujkut qenë të mprehta e të harlisura, ato i gëzonin zemrën Rrustit si asnjëherë më parë, ndërsa e shoqja qëndronte përherë e më tepër me zemër të ngrirë. Derisa, një natë të ftohtë dimri, kur ulërima e ujkut u dëgjua që nga oborri, ajo, teksa po i hidhte dru sobës, mori si rrallëherë guximin dhe foli:
– Epo, vrite këtë kafshë të mallkuar, o burrë, se do na vësh në hasmëri me fqinjët!
– Hëm… ashtu, -ia ktheu ai në dukje serioz, – pse nuk provon ta bësh vetë atë punë? – iu kthye duke u tallur.
Ajo uli kokën dhe me kaq i vuri njëherë e përgjithmonë kapak kësaj bisede.
Të nesërmen në mëngjes ia behu te porta e oborrit Zef Leka. Pasi e përshëndeti të zotin e shtëpisë, iu ankua për njërin nga qentë që nuk i qe kthyer mbrëmjen e kaluar në shtëpi.
-Duhet ta këtë çarë ujku yt Balon tim, o Rrust. Më tha djali, që i kish parë së bashku andej nga Lugina e Mëllenjave.
– Mos fol përralla o Zef, mos merr mendjen e një kalamani! Në ta pastë çarë qenin ujku im, ta paguaj sipas hakut, të jap një dele në këmbim! – vazhdoi të tallet siç e kishte zakon duke e shpotitur ankuesin, – Kam frikë se meci yt do t’i këtë parë kur e ka zënë gjumi në ndonjë ferrë.
-Nuk dua të ma paguash, – e ngriti tonin Zefi që e kuptoi shpotinë, – por erdha të të them ta heqësh atë ujk se do të na shqyejë gratë e fëmijët. Kaq kisha, – tha dhe doli duke tërhequr portën e vjetër pas.
Rrusti e ndoqi me sy derisa u largua, pastaj bëri i zemëruar për nga hauri dhe tërhoqi që nga muri kamzhikun e rëndë të tunxhit. Qe i bindur se qenin e Zefit e kishte shqyer ujku, edhe pse në sytë e fqinjit nuk e kishte pranuar për asnjë çast. Me të dalë në oborr me kamzhikun në dorë, iu afrua shtazës e cila po ndiqte me sy kureshtarë këto lëvizje të çuditshme të njeriut.
-Pra, ti e bëre! – i foli tërë mllef kafshës, e cila tashmë u qartësua se ç’kishte ndërmend të bënte burri. Goditja e parë qe e thatë dhe ia preu lëkurën e ashpër, gjer në mish. Pasandaj, ajo u shoqërua nga dhjetra goditje të tjera rresht, derisa njeriu ndaloi me frymëmarrjen që po i mbahej dhe fshiu me mëngë bulëzat e djersës që i kishin pushtuar ballin. Kurrizi i përhimtë i ujkut u përskuq nga ngjyra e gjakut, i cili rrodhi nga plagët e shkaktuara nga kamzhiku. Gjatë kesaj skene të vrazhdë, që i ngjante një akti sakrilegji, shtaza nuk reagoi asnjë grimë, madje e pranoi dënimin pa me të voglën ankesë. Kjo ngjarje duket sikur i ftohu marrëdhëniet e njeriut me ujkun , por kjo nuk zgjati shumë kohë. Tashmë, ata ishin të lidhur bashkë si mishi me thuan dhe fati do ti kryqëzonte udhët e tyre përgjithmonë.
Një mëngjes Rrusti nxori atë pak bagëti që mbante në kullotë. Ujkun, siç ndodhte shpesh kohët e fundit pas ngjarjes në oborr, e la në shtëpi. Teksa bagëtia u shpërnda kundruall nëpër zabel, ai u ngjit lart të priste degë akacie, kur dëgjoi zërin e mekur të një keci. Zbriti poshtë të hetonte dhe pa se një ari i stërmadh e kishte vënë poshtë për ta shqyer. Prania e ariut ia ndezi gjakun (në deje i rridhte gjaku i gjahtarit), ndaj edhe pse keci tashmë dukej krejt i pashpresë, ideja se do të humbiste diçka të tijën pa luftë, ia sëmbonte krenarinë. Përveshi llërët dhe e sulmoi ariun i çarmatosur. Në krahinë të gjithë ia njihnin trimërinë, madje dikur burrat e fshatit, kur dilnin të gjithë bashkë për gjueti, tregonin se e kishin parë të mbyste një ujk të madh vetëm me thonj. Të sulmoje një bishë të tillë si ariu, që peshonte pesë-gjashtë herë më tepër, sigurisht që nuk qe punë që çdokush mund ta bënte. Mirëpo për Rrustin asgjë nuk qe pamundur kur vinte fjala për punë force, ndaj mendoi se po të tregohej i kujdesshëm dhe ta maste rrezikun me pëllëmbë, mund t’ia dilte mbanë.
E zuri ariun në befasi, duke e shtrënguar me forcën e gjithë muskujve të kraharorit nga pas, por, në përpjekje për t’u liruar, bisha u rrokullis, duke peshuar tërë trupin mbi të. Kjo lëvizje e paparashikuar, e përcaktuar nga rrethanat, e dërrmoi fare. Ndieu se njërën këmbë nuk po e lëvizte dot, ndoshta gjuri i qe thyer. Për herë të parë në jetë mendoi se kishte marrë fund, deri në momentin kur dëgjoi hungërimën e ashpër të ujkut, i cili, për fatin e tij të mirë, kishte arritur në kohë. Rrusti qeshi nën vete, pavarësisht dhimbjeve të mëdha që ndjente dhe pak para së t’i binte të fikët, belbëzoi: “E dija që do të vinte”.
Ngjarja me ariun qe një pikë kthese në marrëdhëniet e kafshës me njeriun. Nëse më parë Rrusti e admironte kafshën, edhe pse nuk linte pa ndëshkuar asnjë gabim të saj, tanimë ishte gati të bënte be e rrufe për kokën e tij. Nga dueli me ariun ujku qe ndarë me një plagë të thellë në qafë, që ngjante si një shegë e kuqe e çarë, ndërsa burri, përpos këmbës së thyer, mori disa plagë të rënda në trup. Falë kujdesit të së shoqes, të dy e morën veten shpejt. Ardhja e dimrit i gjeti më këmbë, duke gjuajtur drerë, thellë andej nga Pyjet e Malëzotit. Pyje të pafund me pisha e bredha, ku në pikun e dimrit bora e mbulonte njeriun me gjithë duart e ngritura lart. Zor se shkelte këmbë gjahtari atje, përveç Rrustit, që kushedi sa herë pati lënë pirgje të tëra me ujq të vrarë, pasi u kishte rrjepur më parë gëzofin. Tashmë, i shoqëruar nga ujku, ai ndjehej më i sigurt. Të dy po ndiqnin një dre, që Rrusti mendonte se duhej të kishte më tepër se njëqind okë mish, shto këtu gëzofin dhe brirët që kërkoheshin gjithandej, vrasja e tij do të qe një punë me mjaft leverdi. Dreri e kishte ndier rrezikun dhe kishte munduar të arratisej duke kaluar një përrua të cekët, për t’u futur nëpër pyll. Koha qe e keqe, bora binte me erë, aq sa mezi merrje frymë, ndërsa mjegulla nuk të linte të shikoje përtej hundës. Gjahtari vazhdonte ndjekjen me vendosmëri, ai ishte i bindur në aftësinë e udhërrëfyesit të tij me katër këmbë. Ujku çante borën me tërë forcën e muskujve, ndërsa Rrusti e ndiqte nga pas me karabinën pesëçe në dorë, me shpresën se dreri do të lodhej nga gjithë ajo dëborë, ndaj shpesh e nxiste me zë ujkun të lëvizte më shpejt. Pas një ndjekjeje të gjatë, gjahtari u ndal, kish ndodhur diçka e çuditshme, ujku i kishte humbur gjurmët e presë. Kjo s’i kishte ndodhur kurrë, ndaj dhe Rrusti mbeti i habitur. A mundej vallë që ujku i tij, të cilit i besonte më tepër se vetes, të kishte gabuar? Kjo e pezmatoi, kishte frikë se mos i vente mundi kot dhe e humbiste gjahun, andaj i hipi gjaku në kokë. Kishte bindjen se ujku e kishte vërdallisur kot nëpër pyll, mirëpo mjegulla e dendur s’i linte vend për siguri. Kjo ia lëkundi besimin, e thirri me sa forcë që kishte kafshën pranë, mirëpo ajo nuk iu bind urdhrit të tij. E thirri sërish i nervozuar, por ujku po sillej çuditshëm, vështirë ta kuptonte. Pasi u rrotullua disa herë, ujku u vendos ballë tij dhe me kokën ngritur drejt qiellit ia dha një ulërime të fortë. Ulërimës iu përgjigjën dhjetra ulërima të tjera të mbytura. Në fillim të largëta, pastaj gjithnjë e më pranë.
-Ah, ti djall! – iu hakërrye ujkut kur pa se mbeti në mes, i rrethuar nga një dyzinë me ujq.
Rrusti hoqi gunën e trashë dhe e hodhi në tokë, ishte trembur ca. Eci poshtë e lart duke rrahur fort këmbët mbi tokë, derisa ndjeu rrahjet e forta të zemrës. Në fillim mallkoi fatin e keq, pastaj filloi të luftonte sërish me veten në mënyrë që të rifitonte gjakftohtësinë. Kjo ishte e vetmja gjë që mund të bënte në ato rrethana. Atëherë, pa rrugëdalje, egërsisht, e lëshoi tërë forcën e vështrimit mbi tradhtarin. Një veprim i prerë karakterizonte lëvizjet e ujkut, tek shkëmbyen shikimet me burrin. Të dy e dinin që kishte ardhur koha e provës së madhe, mirëpo burri e ndiente se për herë të parë fuqitë i qenë prerë. Ndjeu forcën e dy putrave në gjoks, të cilat e rrëzuan në dëborë. Ashtu, i shtrirë siç qe, qeshi më me tërbim, derisa sa u shemb në vaj pa bërë asnjë përpjekje për t’u ngritur. Qe shndërruar në pre. Nuk ishte më ai gjahtari që diktonte lojën. Kishte rënë në kurth dhe kjo e pezmatonte pamasë. Por, mbi të gjitha, e torturonte kujtimi i gjallë i asaj pasditeje të largët, kur që nga lisnaja e shoqja kishte klithur:
– Ujku!
20 Gusht, 2018
