Zanafilla e romanit “Kështjella” të Kafkës/Maurice Blanchot

in Letërsi/Përkthim by

Maurice Blanchot

Do të rezervohesha të futesha sërish në glosa për të shpjeguar Kështjellën. Megjithatë duhet shënuar se, nëse të gjitha interpretimet janë të justifikuara (më shumë, ose më pak), ata mund të jenë të tillë veçse nëse mbështeten në atë nivel ku i ka vendosur metoda që përdorin, duke i mbetur asaj besnikë, pra, me fjalë të tjera, nëse tregojnë se s’mund ta bëjnë këtë. Po ashtu, mund të kërkohen të gjithë paraprijësit e veprës, të gjitha mitet që përsërit, të gjithë librat së cilëve iu referohet. Por kjo përsëritje – e vërtetë në vetvete dhe po e tillë për ne që po e lexojmë – s’mund të jetë e tillë nëse vendosim ta bëjmë të vërtetën e librit, të tillë siç e mendoi Kafka për vete këtë të vërtetë, pra, në njëfarë mënyre, si të ardhmen e tij. Në realitet, ne e dimë shumë mirë se Kafka e huazoi historinë e Kështjellës prej një romani që e kishte magjepsur në adoleshencë. Ky roman, i titulluar «Gjyshja», i shkruar nga romancierja çeke Bozena Nemcova, tregon marrëdhëniet e vështira midis Kështjellës dhe fshatit, i cili është nën varësinë e saj. Në fshat flitet çekisht, kurse në Kështjellë gjermanisht – shenja e parë e distancimit; Kështjella qeveriset prej një princeshe, një qenie shumë e dashur, por që është e pamundur t’i afrohesh; midis saj dhe fshatarëve qëndron një urdi e tërë me shërbëtorë rrenacakë, zyrtarë xhagajdhurë, burokratë hipokritë. Dhe ja një episod i thukët: një oborrtar i ri italian i qepet Christelit, vajzës së bukur të hanxhiut, dhe i bën propozime të pacipa. Christeli ndihet e humbur: babai i saj është një burrë i mirë, por i ndrojtur; e ç’mund të bënte ai kundër njerëzve të Kështjellës? Princesha është e drejtë, por vajza s’ka si ta informojë; për më tepër, ajo më së shumti është e larguar dhe askush s’e di ku ndodhet. Kësisoj, vajza fillon të ndihet fajtore, e prekur prej gabimit, i cili e kërkon dhe e lakmon. E vetmja shpresë mbeten funksionarët e tjerë, me kushtin që të arrijë t’iu zgjojë interesin. «Është e vetmja shpresë, thotë ajo. Nëse ata e pyesin atë, mund të ndodhë që ta ndihmojnë. Por shpesh ndodh vetëm ta kundrosh një çështje, pa dhënë ndihmë në zgjidhjen e saj. Thjesht sa konstaton se s’është as e mundur, as e kënaqshme, ta zgjidhësh atë. Po cili është emri i kurtizanit imoral në romanin e Nemcova-s? Këtu qëndron edhe çudia. Ai quhet Sortini. Është e dukshme se këtu kemi njëherazi edhe të dhënat e para për Kështjellën, por edhe skicën e parë të sjelljes së çuditshme të Amalisë; është e dukshme, gjithashtu, se Kafka, duke e ruajtur emrin Sortini, ka kërkuar të na ndërmendë modelin e vet. Natyrisht ndryshimi midis dy veprave është i madh. Tregimi çek është një tregim idilik: gjyshja, personazhi kryesor i librit, e prish magjinë, triumfon mbi vështirësitë, arrin gjer tek princesha, e cila vendos drejtësi dhe ujdis dëmet e të persekutuarës. Përgjithësisht ajo ia del mbanë aty ku K. dështon, duke luajtur kështu (ashtu siç vëren Max Brod-i, prej të cilit e kemi këtë informacion) rolin e rregullimit të gabimeve, rol që K. e refuzon, ngaqë ndihet i paaftë ta marrë përsipër. Mendoj se krahasimi midis të dy veprave na ndihmon të kuptojmë këtë; tek vepra e Kafkës, sajimi më vendimtar dhe më enigmatik, nuk qëndon tek Kështjella, por tek fshati. Nëse K, ashtu si gjyshja, do të ishte prej fshatit, roli i tij do të ishte i qartë, si personazh do të ishte transparent, edhe kur do të ishte i revoltuar, edhe kur do të ishte i vendosur t’iu jepte fund padrejtësive të klasës së lartë, apo kur do të kërkonte shpëtimin, i vendosur të vinte simbolikisht në provë largësinë midis botës së këtushme dhe botës së epërme. Po K. vjen prej një bote të tretë. Ajo është dyfish dhe trefish më e çuditshme: e çuditshme për çuditshmërinë e Kështjellës, për fshatin dhe për atë vetë, sepse, në mënyrë krejt të pakuptueshme, ai ka vendosur t’i ndërpresë marrëdhëniet e afërta me të, a thua është i joshur qysh më parë prej këtyre vendeve pa bukuri, i joshur përmes një kërkese për të cilën s’mund të japë shpjegime. Në këtë perspektivë do të rrekeshim të thoshim se i gjithë kuptimi i librit, dhënë tek paragrafi i parë,
qëndron tek ura e drunjtë që çonte nga rruga kryesore në fshat, mbi të cilën «K. mbeti duke vështruar përpjetë drejt asaj që dukej si zbrazëti.»

Pērktheu: Balil Gjini

Leave a Reply

Your email address will not be published.

*

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Latest from Letërsi

Go to Top