Falë mentalitetit disa njerëz e kanë të vështirë të përshtaten me të renë. Ndonjëherë lëshohen turravrap prej kuriozitetit, çudisë apo edhe naivitetit. Nuk mund të shohin përtej asaj që u ofrohet si një tendencë. Shpesh shoqëritë bëhen pjesë e iluminimit, por për disa njerëz kjo është diçka e pakuptueshme. Mjafton konformizmi fodull për të kuptuar se shumë gjëra nuk janë ashtu siç duken.“Të parit” nuk është tendencë e as moral, por një lloj fryme për të cilën një shoqëri ka nevojë ta ndiejë e të veprojë. Kjo nuk ndodh sa hap e mbyll sytë. Shoqëritë dhe njerëzit në disa kohë e vende janë foshnjore, të parritura dhe nuk janë ende gati të asgjesojnë shfaqjet e vjetra për t`iu përshtatur risive.
Prej kohësh ishte dëgjuar se gruaja e moshuar lëvizte sa nga njëri vend në tjetrin, ajo nuk qëndronte gjithmonë në të njëtin qytet. Nuk po i marr me radhë emrat e qyteteve ku ajo qëndronte, por po ju bëj me dije impaktin që ajo sillte, bashkë me oratërinë e saj, me shpresën se në vendet që vizitonte do të kishte; në mos efekt, të paktën kuriozitet.
Ishte përhapur fjala në qytetin e vogël se e moshuara paskesh fuqi të hiqte syrin e keq, kështu që kërkonte që këtë ta manifestonte si një ngjarje në mes të qytetit, ku mund ta shihnin të gjithë.
Njerëzit që vuanin nga ky shqetësim, pa një pa dy zunë radhët e gjata dhe u shtynë kush të mund të fillonte më parë.
– Siç duket ti bredh shumë nëpër shtëpitë e huaja, – e thumboi e moshuara Kasemin që dridhej nga frika. – Të marrin mësysh kurvat ty, nuk duhet të shkosh, – e qortoi ajo. Gruaja e Kasemit, e bërë lulëkuqe, ia plasi të qarit dhe u largua me vrap. Kasemi e ndoqi me vrap, por nuk e arriti dot, dhe e harroi çfarë tjetër po i thoshte e moshuara.
– Po ti, pse rri tërë ditën nëpër kafenera dhe harxhon lekët me Baftjarin e Samiun. Nuk ke sy? Ke vjedhje, – e sqaroi e moshuara Kalemin, i cili atë çast u kujtua për marifetin që i bënin ata të dy dhe u nis t’i këpuste një dru dy shokëve hajdutë.
E moshuara ishte një grua e pashme. Ngjyra e flokëve dhe fustani ia hijeshonin misionin. Asnjëherë nuk përlotej apo trishtohej prej rasteve. Jepte porositë, u tregonte veset dhe defektet, por kërkonte me çdo kusht ta dëgjonin pa bërë zë të gjithë ata që ishin atje në shesh.
– Nuk të ka hije moj zonjë të merresh me thashetheme e të lesh vajzat e pallatit beqare, – i tha Adiles dhe e përzuri prej “shërimit”. Adilja mëndjemadhe u largua, por nuk ia bëri syri tërr për fjalëve të saj. Kushedi se çfarë ofertash merrte ajo për thashethemet!
– Po ti, syshkruara, përse nuk je martuar akoma? – e pyeti me përkëdheli e moshuara vajzën.
– Nuk e di, prandaj kam ardhur të ma thuasht ti, – i tha vajza duke buzëqeshur.
-Ty nuk të ka penguar mësyshja, se me ato sy të kaltër që ke, e thyen mësyshin vetë, – iu përgjigj e moshuara me seriozitet.
– Unë këto i kam lente të vëna, nuk jam sykaltër, – iu përgjigj vajza syzezë, duke hequr lentet dhe duke ia treguar të vërtetën njerëzve në shesh.
E moshuara u largua rëndë-rëndë, pa e vrarë mendjen për mësyshin e atij qyteti, që ua kishte mpirë mendjen njerëzve dhe i kishte kthyer në njerëz vesesh.
Alida ia nisi sërish thashethemeve dhe u gëzua që vajza sykaltër nuk do të martohej, pa u bërë Alida mblesërja e saj. Kasemin dhe gruan e tij e pajtuan gratë e qytetit, bashkë me burrat e tyre. Edhe Baftjari me Samiun e dëmshpërblyen Kalemin për hiletë që i bënin në lojën me domino.
Të nesërmen në qytet, secili nga të pranishmit e ndali vajzën sykaltër( apo syzezë) për ta falënderuar për guximin, teksa ajo kalonte përbri shëtitores. Pikërisht atje ku kishte dëgjuar zërat nga habia e një dite më parë, këta njerëz që asnjëherë nuk i kishte parë kaq pranë njëri-tjetrit.
– Na shpëtove nga ajo dhe nga vetja, – e falënderuan ata pothuajse njëzëri vajzën.
– Besoj se ju duhen lentet e mia, dhe po ti provoni, do të më besoni që shikimi do t`ju përmirësohet edhe juve, – tha me të qeshur sykaltra (me sytë e zinj), duke mos e zgjatur më atë temë, të cilën, që nga ajo ditë askush nuk e zuri më në gojë.
