Jean Baudrillard na duket njëri nga mendimtarët më të matur e më të vetëdijshëm për sa u përket sfidave të epokës. Në SHBA, së bashku me dy a tre të tjerë (Derrida, Bourdieu), ai bën pjesë në radhët e intelektualëve-kult. Disa mjedise artistike e konsiderojnë tashmë si një ikonë dhe një pikë absolute referimi. Vetë Baudrillard-i gjykon se e gjitha kjo vjen si pasojë e një keqkuptimi: “Ata i marrin të gjitha metaforat fjalë për fjalë dhe i konsiderojnë si dije ato çka për mua mbeten në rrafshin e simulimit dhe hipotezave…”
Por ky gjykim nuk i pengon njerëzit të dynden në konferencat e tij. Në Angli, në katër vëllime botohen të gjithë artikujt kritikë rreth veprës së tij… Në Francë, Baudrillard-i vetë sapo ka nxjerrë njëri-pas tjetrit tre libra: “Fjalëkalime”, “Objektet e veçantë” (së bashku me arkitektin Jean Nouvel) dhe “Cool Memories IV” (përmbledhje shënimesh, mendimesh dhe aforizmash). Së fundi, libri i tij “Amerika” do të ribotohet në dhjetor, i ilustruar me gjashtëdhjetë prej fotografive të bëra prej tij.
Bisedoi: Jean-François Duval
Ju, Jean Baudrillard, jeni i përkëdheluri i amerikanëve…
Para tre vjetësh madje më ftuan të bëj një show në Las Vegas! Mes një publiku jashtëzakonisht të interesuar njerëzish që, në sallën e kazinosë, luanin muzikë rreth nesh. U interpretuan disa këngë që kisha kompozuar dikur, si p.sh. Motel Suicide.
Lexova ca gjëra, dhashë një konferencë… Vitin që shkoi, u organizuan tri ditë kushtuar veprës sime në Kaliforni, ndërsa tani më kanë ftuar në një organizim në Florida që bëhet rreth të gjitha aspekteve të Disney connection, shkurt, rreth gjithçkaje që mund të tregohet për globalizimin…
Për mendimin tuaj, bota është në rrugën e disneyzimit?
Sigurisht. Edhe një vend si Las Vegasi, që dikur kishte veçantinë e tij të qartë, është zhytur brenda këtij fenomeni: sot është kthyer në Disneyland, me pallatet e rreme.
Ndonëse duken aq të fuqishme, a nuk janë edhe SHBA-të shumë të brishta përballë këtij fenomeni?
Ato janë po aq viktima sa edhe pjesa tjetër e planetit. Ne do të dëshironim të kishte
një zot, një dominues… Jo! Të thuash që janë SHBA-të zotat e globalizimit nuk ka
asnjë kuptim. Ajo çka është dominuese është struktura dhe SHBA-të janë përfshirë brenda saj në të njëjtën mënyrë si edhe ne. Globalizimi është me të vërtetë një vepër e përbashkët. Një fenomen i parikthyeshëm që pushton tërë shoqërinë… Nëse ka viktima, SHBA-të janë shumë më tepër se ne…
Por ato nuk duken si viktima, ama…
Nga një pikëpamje humaniste, globalizimi, në fund të fundit, shfaqet si një holokaust botëror. Po shkojmë drejt një lloj zhdukjeje. Por dallimi midis SHBA-ve dhe nesh është se ato po shkojnë drejt zhdukjes me një lloj dinamike shumë të madhe. Gjë që, së paku, ndryshon atmosferën e përgjithshme…
Do të ketë qëndresë…
Ekzistojnë modele kundërshtare ndaj gjithë kësaj, është e vërtetë. Islamizmi është më
i shfaquri. Është e sigurt se fronti i një lufte të katërt botërore gjendet pikërisht në këto antagonizma…
Lufta “e katërt” botërore!
E treta, për mendimin tim, ka ndodhur tashmë – ishte lufta e ftohtë, që përfundoi me rënien e Murit. E katërta është tani: ajo nuk ka një front të mirëfilltë, por është ndoshta e para luftë me të vërtetë botërore: sfida e saj është globalizimi.
Dhe, sigurisht, do ketë qëndresa të marrëzishme, që do të shkojnë duke u theksuar.
Përballjet do të marrin forma të paparashikueshme, të veçanta, për të cilat nuk mund të flasim tashmë me terma politike apo strategjike. Për më tepër që ato vijnë edhe nga zemra e sistemit…
Reagimi ynë, për momentin, është ai i ecjes përpara, një mënyrë të shmanguri, një mënyrë të bishtnuari të gjithë problemeve duke i numerizuar ato, duke i kaluar në rendin e informatizimit të plotë, në zgjerimin e teknologjive të reja… Në raport me këtë, nuk ka më asnjë gjykim, asnjë sprapsje: jemi përtej gjykimit, duhet të ecim më tej. Bëjmë sikur kërkojmë një etikë për gjithë këtë, por është e qartë se ajo është e pagjendshme.
Qëndresa mos ka të bëjë me disa forma veçantësie?
Po, ka disa forma veçantësie që refuzojnë të shkatërrohen. Islamizmi sot është pikërisht shpërblimi antagonist i sistemit integrist dhe fondamentalist të vlerave perëndimore… Sepse ne jemi vetë në një lloj integrizmi – për faktin se dëshira jonë është të krijojmë një botë krejtësisht të integruar, ku të mos ketë më asnjë negativizëm dhe asnjë fatalitet. Integrizmi i disave është i dhunshëm, por yni është soft. Soft por në funskionim të plotë.
Pra, për mua, sfida nuk është aspak e lidhur me vërshimet fetare, nacionaliste, etj. Ajo lind nga situata aktuale. Skinhead-ët, neonazistët, për aq sa do t’i analizojmë si mbeturina të Bishës së fëlliqur, pa kërkuar të dimë atë që shprehet me anë të kësaj, do vazhdojmë t’i anashkalojmë fenomenit.
Është mallkimi i sistemeve të përparuara, të sofistikuara: këto prodhojnë një negativizëm që rritet njëkohësisht me to… Një lloj mase kundërshtuese. Dhe të mbash një anë në këtë mes është e vështirë. Nëse mbani një anë, atë të Islamizmit për shembull, kjo bëhet menjëherë një çështje ideologjike, në një kohë kur nuk bëhet fjalë aspak për diçka të tillë.
Po qëndresat e tipit José Bové, apo të Observatorit të globalizimit, manifestimet
e Siatëllit, të Pragës…
Nuk po them se jam shpërfillës ndaj tyre, por nuk shoh këtu ndonjë alternativë. Më duket se këto bëjnë pjesë në të njëjtën lojë. Në fund të fundit, më duken si po ai vullnet integrimi në rendin e përgjithshëm të gjërave, edhe pse janë të mirëbesueshëm ideologjikisht.
Mos kërkojnë pjesën e vet të fitimit?
Po. Shikoni të Gjelbrit: ekologjia është ende një formë kolonizimi; ajo përfundon me dëshirën për të racionalizuar burimet e botës sipas vetë kritereve tona, në shërbim të një prodhimi.
Qytetërime të tjerë adoptojnë teknologjinë perëndimore pa u përshtatur me
mënyrën perëndimore të të menduarit.
Po, përkrah fuqisë së jashtëzakonshme ekonomike, etj., të SHBA-ve, ka fuqi të një
lloji tjetër, simbolik. Dhe fuqia simbolike mund të jetë e pashkatërrueshme, teksa e para është e brishtë. Lojërat nuk kanë mbaruar… Në strukturën mendore japoneze, për shembull, ka një strukturë simbolike shumë të fortë, të pashpërbëshme, që mund ta bëjë ekonominë e botës të mendojë sipas mënyrave perëndimore.
Perëndimi pretendonte se po i sillte botës vlera universale…
Në fakt, sistemi perëndimor nxjerr si arsye përmasën universale. Mirëpo, ky është një
iluzion. Për japonezët, universalizmi ynë na përket vetëm neve: ai na është krejtësisht
vetjak. Dhe në masën që universalizmi, i bazuar mbi vlerat tona humaniste, etj., përfaqëson veçantinë tonë, edhe globalja është fundi i këtij universalizmi. Sepse globalja as që do t’ia dijë për vlerat universale të lindura në Perëndim. Ky është thjesht një proces transpolitik, imoral. Prandaj them se ne jemi viktima po aq sa dhe të tjerët. Veçantia jonë zhduket po aq sa ajo e shoqërive afrikane.
Ana që duhet të mbajmë, sipas jush, është ajo e veçantive?
Veçse, për fat të keq, këto veçanti – çka vihet re shumë mirë – mund të jenë të dhunshme, terroriste, krejtësisht të këqija, dhe ky është shkaku që them se lufta e katërt botërore është kjo që po ndodh: kjo luftë nuk ka front, por luhet gjithkund.
Edhe brenda nesh. Çfarë i reziston brenda nesh, për nga veçantia, kësaj mënyre jetese në të cilën marrim pjesë?
Ju flisni për holokaust. Kjo fjalë ka një peshë të rëndë…
Por është një proces ku po rrezikohet krejt raca njerëzore… Kemi të bëjmë vërtet me shfarosjen, shuarjen, sakrificën kolektive të një specieje që do të përjetësohet ndoshta nën një formë artificiale, në një lloj ribotimi identik të vetvetes, një racë e klonuar.
Por që, si e tillë, në kompleksitetin e vet natyror, do të marrë fund. Duket se jemi fort qartë në këtë lloj gjëje…
Është ideja e një posthumaniteti për të cilin po flitet gjithnjë e më tepër…
Po. Do t’i jepet fund evolucionit të species për ta stabilizuar nën një formë të përsosur, të përmirësuar… E ardhmja e species njerëzore nuk do të jetë më as politike, as historike, por biogjenetike. Filozofë të tillë si Sloterdijk na e lajmërojnë këtë me terma filozofikë, profetikë, a thua se po gjendemi ende përpara ndonjë alternative! Pikërisht këtë gjë u qortoj atyre: sepse nuk kemi të bëjmë me një alternativë, por me diçka që po ndodh sot.
Përse? Sepse raca jonë i kundërvihet me çdo çmim zhdukjes së vet, fatit të vet. Ajo zgjedh një mënyrë zhdukjeje shumë të stërholluar. Arrin të zhduket pa e bërë këtë.
Ajo bëhet e pavdekshme në artefakte gjenetike apo të tjera. Dhe nuk pranon të shohë se ekziston një art i zhdukjes…
Ç’doni të thoni?
Shumë kultura, të ndryshme e të veçanta, janë vetëzhdukur – pa patur nevojën që për këtë t’i bien nga globalizimi… Zhdukja e tyre ishte për to pjesë e një fati, e fatit të tyre. Ndërkohë ne kërkojmë të eleminojmë çdo fat, çdo formë vdekjeje dhe negativizmi – për t’i siguruar vetes një lloj mbijetese të pafund…
Do të ishte, atëherë, më mirë të mos veprojmë mbi realitetin, të mos duam ta ndryshojmë atë?
Fe të ndryshme, metafizika e kanë bërë këtë rregullin e tyre të lojës. Shoqëri të quajtura primitive janë prirur sidomos drejt një ekuilibri, që shpeshherë e kanë gjetur. Ato nuk kërkonin ecjen përpara. Ne nuk mund të kthehemi mbrapa, të mos evoluojmë, kjo është e pamundur. Përkundrazi, do thoja më saktë: të shkojmë gjer në fund, për të parë atë që do të ndodhë kur ky proces të arrijë caqet e fundit. Veç të tjerash, kjo është ajo që përpiqem të bëj në punën time, me anë të mendimit.
Pikërisht, a nuk po e rimagjepsni pak botën? Me fotografitë tuaja? Me shkrimet
që bëni?
Sigurisht. Aforizmat, te libri “Cool Memories”, apo fotografia, janë në fakt për mua një mënyrë për të rigjetur veçantinë e një gjuhe. Ka në këtë gjë një magjepsje, një kënaqësi… Jo një kënaqësi autiste, por më tepër është ideja se ekzistojnë mikromodele alternative për gjithçka që thamë – por që janë të pamundura për t’u përgjithësuar.
Përktheu: Alket Çani
[Jean Baudrillard (1929-2007), sociolog dhe filozof francez i njohur botërisht, ka
mbajtur një qëndrim të ashpër ndaj shoqërisë së konsumit, që e konsideron si të pakuptimtë dhe i parashikon rënien. Ka botuar rreth pesëdhjetë libra, ndër të cilët do të veçonim “Sistemi i objekteve”, “Shoqëria e konsumit”, “Amerika”, “Simulakrume dhe simulime”, etj. Kjo intervistë është e vitit 2005.]
