Ndoshta madhështia e artit qëndron në tensionin e përhershëm midis bukurisë dhe dhimbjes, midis dashurisë së njerëzve dhe çmendurisë së krijimit, midis vetmisë së padurueshme dhe turmës rraskapitëse, midis refuzimit dhe pranimit… Në kreshtën ku artisti i madh ecën përpara, çdo hap. është një aventurë, është një rrezik ekstrem. Megjithatë, pikërisht në këtë rrezik dhe vetëm aty, qëndron liria e artit.
Albert Kamy
Enida Sheshi Haxhi
Arti ka qenë gjithmonë një fushë betejë mes dritës dhe errësirës, një fushë në të cilën artisti detyrohet të ecë mbi kreshtën e një shpate të mprehtë. Ky tension, ky kontrast i thellë midis bukurisë dhe dhimbjes, midis vetmisë dhe shoqërisë, midis krijimit dhe çmendurisë, është pikërisht ajo që bën artin të jetë i madh, dhe që e shtyn artistin në kërkim të një lirie të përhershme e të paarritshme.
Madhështia e artit qëndron në faktin se ai nuk është asnjëherë një qetësi apo një siguri; përkundrazi, ai është një tension i përhershëm që e detyron artistin të kërkojë një ekuilibër të pamundur midis këtyre forcave kontradiktore. Për Albert Kamynë, si për shumë të tjerë, ky tension është një reflektim i natyrës ekzistenciale të jetës. Arti është një pasqyrë e vuajtjeve dhe e gëzimeve të njerëzimit, një udhëtim në kërkim të kuptimit në një botë që shpesh duket absurde.
Në këtë udhëtim, artisti përballet me dy lloje të vetmisë: vetminë e thellë të krijimit dhe vetminë e të qenit i pakuptuar nga të tjerët. Kjo vetmi është një barrë e rëndë për t’u mbajtur, por në të njëjtën kohë është ajo që e shtyn artistin të krijojë. Vetëm duke u përballur me këtë vetmi dhe duke e pranuar atë, artisti mund të arrijë lirinë e vërtetë artistike. Në një botë ku gjithçka duket të jetë kundër tij, artisti duhet të gjejë forca për të vazhduar përpara, për të kërkuar një të vërtetë që është vetëm e tij.
Por ky kërkim i së vërtetës nuk është pa rrezik. Çdo hap që artisti hedh është një aventurë, një rrezik ekstrem që mund ta çojë atë në një thellësi të re të kuptimit ose në një humnerë të errët të dëshpërimit. Por pikërisht në këtë rrezik, në këtë betejë me të panjohurën, qëndron liria e artit. Pa këtë rrezik, pa këtë tension të përhershëm, arti nuk do të ishte asgjë më shumë se një dekor i bukur pa ndonjë kuptim të vërtetë.
Liria e artit nuk është një liri nga vuajtja apo nga dhimbja, por një liri përmes tyre. Për Kamynë kjo liri është një formë e revoltës kundër absurditetit të jetës, një mënyrë për të gjetur kuptimin në një botë që shpesh duket të mos ketë asnjë. Dhe kështu, artisti ecën përpara, i shtyrë nga një dëshirë e brendshme për të krijuar, për të gjetur bukurinë në mes të kaosit dhe për ta ndarë këtë bukuri me të tjerët.
Në fund, ndoshta kjo është madhështia e vërtetë e artit: aftësia për të kapur tensionin e përhershëm midis dy ekstremeve, për të gjetur bukurinë në mes të dhimbjes dhe për të krijuar kuptim në një botë që shpesh duket e pakuptimtë. Ky është arti i vërtetë, dhe kjo është liria që ai na ofron – një liri që vjen jo nga shmangia e rrezikut, por nga përballja me të, nga ecja në kreshtën e asaj shpate të mprehtë që ndan bukurinë nga dhimbja, jetën nga vdekja, dhe kuptimin nga absurditeti.
