Dimri i Michiganit-Anita Zela

Anita Zela

Mara Gjoni hyri në restorantin Amore da Roma në Detroit, fiks në orën 7 e gjysmë të së dielës. Kisha arritur aty rreth 20 minuta më parë.

Atë mëngjes isha zgjuar si çdo ditë herët dhe me plogështinë e një të diele me borë të ngrirë në çdo cep, kisha pirë kafen pas xhamit të verandës i përhumbur në kujtimet e borës së qytetit tim në Shqipëri. Zilja e telefonit më kishte trembur. Krejt i shushatur kisha parë emrin e saj mbi ekran dhe më ishin dashur disa sekonda dhe një frymëmarrje e thellë para se ta hapja.

– Mirmëngjes!

I njëjti zë i ulët i saj sikur fliste diku aty afër teje… pas më shumë se pesë vjetësh.

– Shpresoj nuk të zgjova unë.

– Jo, jo, – nxitova të them. Pastaj një frymëmarrje tjetër dhe… – Si të kam?

– A mund të shihemi diku për një kafe?

– Patjetër. Ku?

Ajo propozoi Starbuks-in e rrugës Rusel dhe unë e mblodha mendjen të përpiqem për më shumë.

– Mara, a mund ta lëmë për drekë ose darkë diku? Unë kam një takim me një amerikan rreth orës 9 e gjysmë që nuk mund ta anulloj.

Ajo heshti pak e pastaj tha:

– Po mirë, pasdite. Kur?

Duke u përpjekur shumë të mos e shpreh në zë egzaltimin i propozova Amore da Roma dhe orën 7 e gjysmë dhe ajo vetëm pëshpëriti një “okay” dhe mbylli telefonin. Unë ktheva me fund gjysmën e kafes së ftohtë që mbaja në dorë.

Mara Gjoni është nga ato gra që je me fat nëse i takon vetëm një herë në jetë. Për t’i harruar pas kësaj nuk bëhet fjalë. Kjo kishte ndodhur me mua.

Ajo hyri dhe njësoj unë ndjeva si më ngushtoi fytin emocioni. Kishte një kapele të zezë mbi flokët e gjatë dhe në fytyrën meit feksnin vetëm buzët e kuqe flakë. Erdhi ngadalë, as që ma zgjati dorën megjithëse isha ngritur në këmbë, hoqi pallton, kapelen e çantën dhe u ul me një buzëqeshje në cepat e buzëve. Sikur kishim qenë bashkë para dy orësh.

Kishim qënë para pesë vjetësh në një darkë si kjo. Më pas ishim parë rrallë, gjithsej 3-4 herë në ambjente shqiptarësh ku veçse ishim përshëndetur (me kujdesin e veçantë të saj që të gjendej sa më larg meje) dhe kishim dy vjet pa e parë anjëherë njëri-tjetrin.

U ula pas saj dhe u mbështeta mbi tavolinë. Ishte padyshim më e bukur se pikturat e saj. Desha ta gjeja aty në cepat e buzëve përgjigjen pse më kishte thirrur, por veç buzëqeshjes s’kishte gjë tjetër. Sytë. Piklat e dritës në retinën kafe, qerpikët hije mbi fytyrën pa gjak, shikimi i mbledhur në një pikë diku në ballin tim…

Kishte diçka të gënjeshtërt në atë që tregonte! E kuptova dhe u mbështeta pas. Qëndruam pa folur, unë duke parë borën e ngrirë brenda bukurisë pa fre përballë meje e ajo duke menduar borën e saj me sytë ngulur tek unë.

– Është i ftohtë dimri këtu.

– Sot po mendoja për rosat e egra. Disa prej tyre nuk largohen asnjëherë drejt vendeve të ngrohta?

– Mendoj që ato emigrojnë në dimër.

– Vetëm disa nuk ikin.

Ajo shikoi nga dritarja dhe unë ndoqa shikimin e saj. Kishte filluar të binte borë. Një vajzë e re erdhi të marrë porosinë dhe ne ramë dakord të merrnin verë. Mbeta duke fiksuar buzëqeshjen në cepat e buzëve të Marës. Ajo kishte harruar që e kishte aty.

– A je i plotë këtu Idlir?

– Mirë jam, ti e di. Pse të ankohem? Kam punë, pará, shokë. Kam dëgjuar se edhe ti ke ecur mirë.

– A ndihesh i plotë, jo a je mirë. Të ecësh mirë ka vetëm kuptimin të bësh pará?

– I plotë? Çfarë do të thotë të ndihesh i plotë? Të jesh mirë, të jetosh një jetë të mirë, të kesh mundësi të bësh gjërat që do, t’u sigurosh diçka fëmijëve. Pse ti nuk ndihesh e plotë?

Ajo shikoi përsëri nga ditarja. Bora kishte shtruar mirë dhe vazhdonte të binte me flokë të vegjël por të dendur.

– Unë s’jam e plotë që prej shumë kohësh dhe jo vetëm këtu, – tha.

Qesha pak, megjithëse brenda fjalëve të saj kishte më shumë pengje se sa mund të thoshin fjalët.

– Mara Gjoni, nëse nuk je ti e plotë, unë nuk e di çfarë mbetet të thonë të tjerët.

– Secili flet për vete Idlir. Unë nuk ndihesha e plotë në Shqipëri e ika. Kur e mora e kuptova se s’ishte asgjë në krahasim me atë që më mungonte.

– Çfarë të mungonte?

– Një cope zemre, kishte mbetur atje në rrugët me gropa e pluhur të Shqipërisë.

– Të gjithëve na mungon vendlindja.

Ajo më shikoi paksa gjatë.

– Mbase, por nuk është vetëm kjo.

Atëherë unë e shikova gjatë.

Mara Gjoni në një moment dobësie, kurioziteti a inati (s’kisha mundur ta kuptoja kurrë) më kishte dhënë trupin e saj për një natë pesë vjet më parë. Pas asaj ne kishim folur me njëri-tjetrin pak herë. Çdo herë që e kisha thirrur ishte sjellë me sportivitetin e dikujt që nuk pendohet për çfarë ikën, edhe sikur të bindet se ka qënë gabim, por… ajo më kishte shpërfillur me një indiferencë të ftohtë si akulli, e të ndritshme si bora. Kur kishte qëlluar të shiheshim në ambjente të përbashkëta kishim folur, madje edhe ishim përqafuar si të gjithë kur takohemi (i ishte përgjigjur duke qeshur përqafimit tim dmth.). Ato çaste kisha marrë zemër por… që mbas dy javësh nga ajo natë ajo nuk ma kishte hapur më kurrë telefonin deri atë mëngjes.

Kishte porositur vetëm një sallatë nga e cila mori saktësisht tre herë, qëndroi pa folur derisa unë e mbarova roston dhe sallatën, nuk bëri asnjëherë gëzuar dhe e mbaroi gotën e saj me sytë disa herë mbi ballin tim e më shumë herë nga dritarja.

Mbarova dhe iu ktheva gotës.

– Ta pimë për atë vendin e poshtër që kemi por që na mungon si dreq, – tha.

– Gëzuar, – ia ktheva dhe pasi piva e lashë gotën, u mbështeta pas.

Ajo vazhdoi dhe pak çaste të shihte jashtë e pastaj u kthye nga unë.

– E di si jam ndjerë në këtë vend? Sikur koha nuk ikën. Çdo ditë ka filluar e njëjta ditë si më pare. Nuk e kam fjalën për rutinën, sepse ajo ka ndryshuar shumë që nga koha kur erdha.

E shikoja në buzët e lyera dhe desha t’i them “Koha ka ndalur vërtet për ty e dashur” por ajo me sytë ngulur në gotën e saj vazhdoi:

– Më duket se kam mbetur në të njëjtën datë, vetëm duke menduar kthimin. Çdo mëngjes kam qënë në atë moshë që kam ikur. Mendoj se në atë moshë janë të gjithë atje. Janë në të njëjtën gjendje edhe sendet, edhe qilimi i prindërve, edhe kapela e tim eti, edhe sheshi i qytetit, madje edhe pemët anash rrugëve. E di që s’është e vërtetë, por e vërtetë nuk është as ajo “mirë” që më tregon ti. Jo vetëm për ty, për të gjithë ne. Këtu asgjë nuk është e plotë, as mërzia. Nëse dëgjoj sëmundjen e dikujt, mendoj se malli e ka sëmurur, nëse mësoj dështimin e dikujt, mendoj se mërzia e ka mbytur, nëse dëgjoj fjalë të këqija të dikujt, mendoj se mungesa i është kthyer në inat… Jemi përgjysmë këtu, ndaj sillemi në të njëjtin qark plogështie pa munduar as të gëzojmë e as të vuajmë plotësisht.

Ja mbusha gotën. S’e dija në isha dakord. Doja të dija pse më kishte zgjedhur mua për t’m’i thënë. Doja të dija në do të vinte me mua pas darkës…

– E gjithë Amerika u ndërtua dhe jeton nga refugjatët Mara. Të gjithë këta njerëz në kohë të ndryshme kanë lënë nga një tokë diku.

– Prandaj të gjithë ata nuk kanë dalë kurrë nga kompleksi i inferioritetit.

Unë qesha me zë.

– Ata janë mbretërit e botës, vetëm inferiorë nuk duken.

Ajo ngriti vetullat lart dhe tundi kokën në shenjë mohimi.

– Unë mendoj se jo, Idlir. Ata kanë nevojë të ndihen kudo si mbretërit por në fakt brenda tyre ndihen të paplotë. Kanë nevojë për një emër të madh. Hyjnë në luftëra që nuk janë të tyret, blejnë çdo mendje të ndritur, madje dhe sistemin e matjeve e mbajnë të ndryshëm. Janë thjesht ca dreq mendjemëdhenjsh që u pëlqen të mburren, e për mua kjo është forma më e hapur e të ndjerit inferior brenda, aty ku askush nuk të sheh.

– Shikoji, – ajo bëri me kokë nga dritarja duke qeshur pak, – ata pothuaj të gjithë kanë makina të mëdha. Ky vend s’ka asnjë rrugë me gropa dhe malet jane mijëra milje larg që këtu. Jam e bindur që të gjithë kanë edhe nga një flamur në makinë.

Qesha përsëri me idenë e saj. Nuk e kisha menduar kurrë ashtu dhe as nuk e besoja atë që thoshte, por mënyra si ajo fliste të detyronte të mos e kundërshtoje edhe sikur të ishte 1000 përqind gabim.

– Gëzuar! Për Amerikën, – tha ajo dhe piu duke qeshur.

Trokita gotën dhe e pyeta:

– Pse deshe t’më takosh Mara?

– Ah, dua të të jap një porosi, – tha sikur deri atë çast kishte harruar se pse më kishte kërkuar.

– Patjetër, – thashë.

– Kam disa piktura që dua t’i fal në biznese shqiptarësh, a mundet ta bësh ti për mua?

– Po patjetër që unë mund ta bëj por… Pse do t’i falësh pikturat? Ti mund të bësh një ekspozitë e shqiptarët mund t’i blejnë aty.

Ajo qeshi pak dhe anoi kokën në njërën anë duke më parë. E djeva atë “sa i vogël je” deri në mes të gjoksit dhe më erdhi keq që kisha folur pa menduar.

– Harroje, – i thashë e ula sytë.

– Unë e kam arritur atë shumën që kam dashur për të jetuar mirë Idlir, dhe e kam luksin dhe mendjen të them “mjaft” ende pa u bërë rob i saj.

U ndjeva edhe më i vogël nga buzëqeshja me të cilën m’i tha ato fjalë se sa nga vetë fjalët…

– A mund t’i dërgoj pikturat në biznesin tënd? – vazhdoi ajo, – sipër do kenë të gjithë emrat ku dua t’i dërgosh, s’ka nevojë ta bësh për një ditë. Heshta.

Ishte e bindur që më pare se do e pranoja porosinë e saj, madje edhe që do e bëja sa më shpejt të mundja… Unë nuk e dija pse ajo grua më kishte shmangur në pesë vjet. Nuk e dija as ç’kuptim kishte për të më prezantonte tek të gjithë shqiptarët si mikun e saj. Atë çast nuk i dija as fjalët për t’i thënë se doja të paktën edhe një natë të vetme me të, aq më shumë pas asaj darke. Mbeta me sytë jashtë disa çaste kur ndjeva karrigen e saj.

– Po iki, – tha para se ta pyesja. – Do të t’i dërgoj nesër në adresën e biznesit.

U ngrita në këmbë. Vuri pallton dhe çantën në krah, kapelen e mori në dorë dhe qëndroi përballë meje. Më rrahu pak gjoksin në vendin e zemrës dhe u kthye dhe iku pa më dhënë dorën e pa më thënë “natën e mirë”. U ula përsëri dhe prita për llogarinë.

Kot të them që fjeta atë natë. Mara Gjoni më kishte hyrë me çdo fije floku në çdo qelizë të trurit e trupit.

Mëngjesi shënonte 5 gradë Fahrenheit. Uf. Mara Gjoni. Sistemi i matjes së amerikanëve. E ktheva edhe telefonin në grade celcius!!!

Sorra të zeza fluturonin afër borës e bërtisnin me atë zërin e çjerrë krrokamë. Liqeni i Michiganit ishte mbuluar e zbardhur nga akulli si një pistë gjigande patinazhi dhe unë ngava ngadalë drejt zyrës në biznesin tim duke kthyer gotën e madhe me kafe e duke ndezur cigaret njëra pas tjetrës. Zakonisht atë rrugë e bëja duke folur në telefon me furnitorët, por atë mëngjes nuk iu përgjigja asnjë thirrjeje.

Ora ishte rreth 11-tës kur menaxheri më gjeti duke biseduar me një prift amerikan që drekonte shpesh tek ne.

– Më fal Idlir,shoferi i një uberi thotë se ka një porosi për ne nga Mara Gjoni.

– E di, – i thashë dhe nxora nga xhepi çelësin e zyrës. – Dërgo dy nga çunat t’i marrin e t’i dërgojnë në zyrën time.

Pastaj deri në gjashtë pasdite bëra gjithçka për të mos shkelur atje!!!

Hyra më në fund. Në tokë, mbështetur pas dy kolltukëve, përballë tavolinës sime ishin 16 piktura të veshura secila me plastikë të zezë e me nga një etiketë me emrin dhe adresën ku ishte caktuar. I pashë me radhë të gjitha etiketat. Njëra kishte vetëm emrin. Idlir Osmani. Nuk e hapa, vetëm e ngrita nga toka dhe e vura në tavolinë.

Pastaj mora vetëm atë që kishte emrin e Gjergjit, shokut tim të ngushtë e dola për të shkuar tek ai.

Pikturat u shpërndanë për dy ditë. Disa i kishte dërguar një nga punëtorët e mi, por pesë prej tyre i kisha dërguar vetë sepse ishin për miqtë e mi. I kisha parë të gjitha. Peizazhe të Detroidit, akuj e liqene, zogj të mëdhenj, kalimtarë të vetmuar rrugëve të ngrira, bredha të mbuluar me borë, kolube të ndriçuara me dru për zjarr anash (piktura ishte caktuar për Zef Prelën nga Malësia e Dukagjinit)… Kishte në secilën një copë Shqipërie… madje edhe kur piktura tregonte një violinë pa zot mbi një tavolinë. Ajo ishte për Gjergjin sigurisht…

Nuk e di a i lexonin si unë edhe të tjerët, por mua secila më hiqte edhe një copë tjetër nga ajo që Mara Gjoni e kishte quajtur “I plotë”. E lexova në të gjithë fytyrat e tyre kur i shihnin.Mara ma kishte thënë.

Nuk e hapa pikturën time për një javë. Çdo ditë u përpoqa të flas me të. Doja vetëm t’i thosha a mund të vinte për të qënë me mua kur ta shihja. Pas një jave u dorëzova. Jo se kisha hequr dorë nga dëshira për të parë Marën e pikturën në të njëjtën kohë, por sepse shpresova se ndoshta do mund të flija përsëri si më parë po ta shihja.

Ishte përsëri mëngjes i ftohtë. Minus 14 gradë celcius. Si të gjithë dimrat e Detroitit. Ngava shpejt, mora gotën e kafes me vete e shkova drejt e në zyrën time. Plastikën e grisa me dhëmbë në njërin cep e pastaj e shqeva të gjithë. Nuk e di sa minuta qëndrova aty… E njihja atë peizazh… Atje e kisha parë për herë të parë Mara Gjonin… Nuk e njihja vajzën e vogël, kapur pas dorës së saj, ndërsa ecnin mbi urën që humbte në mjegull…

Dola të ec në rrugët e ngrira me mjegull të Detroitit…

Nëntor, 2018