Defekt-teknik i kërkoi poetes Mariklena Niço të përzgjidhte një prej shkrimeve të revistës dhe mbi të do të ndërtohej një analizë në formën e një bisede.
Ajo zgjodhi dy prej tyre: poezinë “Pupëza e pranverës” shkruar nga Hamit Aliaj dhe tregimin “Sikur qentë të mund të deheshin, zonjë!” shkruar nga Arlinda Guma.
Por si fillim analizuam poezinë “Pupëza e pranverës”, tregimi do të mbetet për një kohë tjetër të mëvonshme.
Poetja Mariklena Niço madje edhe e lexoi poezinë, të cilën ju mund ta dëgjoni këtu:

           Mariklena Niço 

Arlinda Guma: Pse zgjodhët pikërisht këtë poezi? Çfarë ju ngacmoi tek ajo?

Mariklena Niço: Mbase poezia më zgjodhi, mund të kem qenë unë në kërkim të heshtur të kumteve të saj, me atë gjysmëfjalën që i mungon botës më ka zgjedhur, për këtë jam e qartë.
Kjo poezi ndihet e lehtë si një pendë pupëze, lirike si malli për një këngë dashurie të munguar, këngë që vjen, jeton edhe tani që e lexojmë, tani që ne flasim për të, sado e panjohur, e pakënduar gjer në fund. Sa më e pazë përshkruhet aq më e gjallë ndihet.

Arlinda Guma: E kishit dëgjuar më parë emrin e poetit? (Unë jo, derisa publikova këtë poezi.)

Mariklena Niço: Jo, nuk e kisha dëgjuar por jam mësuar të lexoj poezinë, jo gjithmonë të përzgjedh prej emrit të autorit. Ndodh që emri i autorit mund të bëhet pengesë për të lexuar veprën ose pasaportë e mbivlerësuar ndër të tjera të panjohura por, gjithsesi, çështja e emrit është jashtëletrare. Poezia e mirë mundet të jetojë më vete, emri i autorit e ndjek nga pas, nuk i paraprin.

Arlinda Guma: Sa shumë poezi janë shkruar në historinë e letërsisë për fjalët e mbetura të pathëna! Madje duket sikur njeriu e krijoi letërsinë pikërisht për këtë. A do të kishim vallë poezi nëse do të arrinim t’i thoshim të gjitha?

Mariklena Niço: Më vjen të them: Poezia – gjysmëfjala që i mungon botës. Kumte të lashta, gjuhë të harruara, atë që pak (ose aspak) ndryshon në rrjedhë të kohës, kërkon poezia, përndryshe, si do t’i fliste shpirtit po të ish më lëndore, po të na i thoshte të gjitha.
Edhe në këtë poezi, nuk i dihet ç’flet më shumë, ajo që tashmë ka ndodhur apo pjesa e panjohur, ajo që s’thuhet dot, pjesa e pambaruar, e pajetuar gjer në thellësi të saj.
Flet prania apo mungesa, nuk dihet.

Çfarë kumtesh të lashta i kishin mbetur përgjysmë njeriut
që ia la amanet pupëzës shtegëtare
e ajo ende s’i thotë dot

E pathëna dhe e pandodhura përsëritet pup – pup, si pupëza e pranverës dhe ëndja, dëshirimi, kërkesa e brendshme a lutja që të përfundohet, të zhvillohet, të jetohet gjer në fund e pastaj të thuhet, është e madhe, siç është fryma ringjallëse e pranverës.

Arlimda Guma: Poeti vizaton një peizazh idilik dhe melankolik me këtë poezi. Nëpërmjet simbolikës ai sjell në tablo një vajzë-pupëz, të cilës, edhe asaj i ka mbetur diçka e pathënë. Dhe pastaj kemi një përshkallëzim tjetër filizofik, po botës çfarë i ka mbetur pa thënë?

Mariklena Niço:

I njomë isha, si shelg që bëhej
pipëz fëmijësh në prill
Kur një vajze iu mor goja para
meje:
Pup – pup – pup

Pipëz – pupëz është pranëvënie që më sjell praninë mashkullore përballë asaj femërore.

Me një pipëz shelgu në duar
Mot për mot pres ta dëgjoj
nëpër prille

(Kjo pipëz shelgu është djali i dikurshëm, ai që tani ndihet murg i mugët.)

Pupëza e pyjeve është vajza e dikurshme, ajo që iu mor goja, i vetmi zog pa këngë.

Shtresa tjetër kuptimore që më çon në kohë më të hershme se kujtesa e zërit poetik që rrëfehet, është ajo e një kujtese të lashtë njerëzore ose harrese (përderisa poeti dëshmon se diçka i ka mbetur botës pa thënë), ajo që poezia punon si një zemberek i përsosur për ta sjellë në të sotmen, që njerëzit të mos harrojnë, të mos zhvishen nga natyra, të mos i largohen asaj që nuk ndryshon kurrë, po përtërihet e gjallon sa herë thellohemi në thelbin e qenies, në lidhjet me të fshehtën dhe të panjohurën edhe me ato ndodhi që na janë shfaqur dikur në jetë dhe vazhdojnë të jetojnë në ne pikërisht sepse kanë mbetur të pambaruara, të pathëna, si zëri i vajzës së dikurshme që na e sjell sot zëri i pupëzës.

Arlinda Guma: Poeti duket një njohës i mirë i natyrës. Dhe kjo më kujton një thënie të Dritëro Agollit se njeriu i letrave duhet të ketë kulturë të gjerë në shumë fusha. Si e mendoni ju këtë?

Mariklena Niço: Më duket se pikërisht poezia është ajo që e bën poetin të kërkojë dhe të njohë atë që i duhet në fusha të ndryshme. Ajo është mjeti i zbulimit, qëllimi i zbulimit dhe zbulesa vetë.
Kultura e gjerë nuk e sjell si rrjedhojë të saj poezinë, sado që është e domosdoshme.
Njohuritë e thella në rastin e artistit më duket sikur bëhen përmes lidhjeve të fshehta të nënvetëdijes me përjetimin real në kohë dhe hapësirë, kur artisti është në periudhën krijuese.
Në kohë të tjera, kur nuk krijon por hesht, më duket se poeti i ngjan më shumë një mbledhësi ose një udhëtari të vëmendshëm, me shqisa të mprehta.

Arlinda Guma: Në një korrespondencë të poetes Wislawa Szymborska me lexuesit për njē revistë letrare, midis të tjerash ajo i përgjigjej një lexuesi kështu: “Si redaksi kemi rënë dakord që të mos t’i marrim në konsideratë poezitë për pranverën.” Por ja ku kemi një poezi “me pranverë” ku nuk ka aspak patetizëm, do të thosha unë. Po ju çfarë do të thoshit?

Mariklena Niço: Mbase na mungon konteksti i saktë për ta kuptuar këtë vendim. Mbase e ka patur fjalën për poezitë himnizuese që i kushtohen ardhjes së pranverës, e mbaj mend shkrimin, thotë që tema e pranverës nuk ekziston më, pranvera vazhdon të lulëzojë në jetë por ato janë dy çështje të ndara.
Mendoj që temat s’i takojnë poetit po studiuesit, por edhe që poezinë e mirë nuk e bën tema, për gjithçka mund të shkruhet, edhe për asgjënë.
Ndodh shpesh dhe rëndom të lexohet si patetizëm diçka që s’është e tillë dhe të vlerësohet si shkrim i mirë një patetizëm i mirëfilltë.
Kjo poezi është e thellë, të flet edhe pasi ke mbaruar leximin, nuk ka asgjë patetike në të.

Arlinda Guna: Shpesh poetët dhe shkrimtarët që vërtet vlejnë në Shqipëri nuk promovohen nga establishmenti letrar. Dhe jo vetëm kaq, ata as nuk përmenden fare, sikur të mos ekzistonin. E mendoni edhe ju kështu?

Mariklena Niço: Është folur dhe flitet shumë për këtë, nuk dua të bëj përsëritje por jam e sigurt që shkrimet i gjejnë vetë lexuesit e tyre dhe krijimi është vetë shpërblimi për çdo krijues të vërtetë. Numri i lexuesve nuk matet me numrin e duartrokitësve, por edhe duartrokitja më e merituar nuk është arsye thelbësore për të cilën një krijues bën art, të çfarëdolloj forme.
Dhe kënga që shpërthen vetiu
shpërblim është ajo vetë. (Gëte, i përkthyer nga L. Poradeci)
Punishtja ime është zemra ime, kështu ka shkruar Poradeci.
Mbase duhet një kohë më e gjatë që të kurohen verbëria dhe shurdhëria ndaj krijimeve të mira (ndërsa zilia e smira nuk shërohen kurrë) në sistemet vlerësuese që veprojnë sot, emri i autorit udhëheq veprën dhe jo anasjelltas.
Përsëri mendoj se për letërsinë e mirë edhe mungesa e vlerësimit, edhe vlerësimi i tepruar janë gjëra të përkohshme, sado që kjo përkohësi mund të zgjatë edhe sa një jetë njeriu.

Arlinda Guma: Si ju duket kjo rubrikë e re në defekt-teknik? Mendoni se do të ndihmonte sadopak sot në këto kohëra të tmerrshme ku njerëzit lexojnë vetëm titujt apo rreshtat e parë të një shkrimi?

Mariklena Niço: Duket sikur pamja (dukja, forma) ka marrë më shumë pushtet se fjala, (brendia, përmbajtja). Teknologjia sikur e ka copëtuar leximin në pjesë të shkurtra duke e pakësuar ashtu si edhe ju e përshkruani: në rreshtat e parë të një shkrimi, por ende ka njerëz që u qëndrojnë rrjedhave. Është detyrë e njeriut vetedukimi, nuk mund të ankohemi gjithmonë se shoqëria po jep shëmbëlltyra penguese asthu si edhe jo të gjitha pengesat mund të kalohen nga të gjithë, disa kërkojnë një forcë vullneti të pangjashme.
Dallimi mes atyre që e ndërtojnë veten e tyre në jetë, pa imitime e shëmbëlltyra por përmes shkatërrimit të vazhdueshëm të formave të gatshme, të mësuara, është, le të themi; si të nisesh në një udhëtim me aparat fotografik varur në qafë apo të nisesh vetëm me sy, si të kthehesh me një mijë fotografi në kujtesë të aparatit dhe me asnjë në kujtesën tënde ose të kthehesh duarbosh por i ndryshuar së brendshmi.
Bashkëbisedimet, përzgjedhjet e shkrimeve, shqipërimet e mira padyshim ndihmojnë, duhet të jenë dhe uroj të shtohen në të ardhmen.

Arlinda Guma: Ju falënderoj që u bëtë pjesë e saj!

Mariklena Niço: Ju falënderoj shumë edhe unë!

Poezia:

Pupëza e pranverës-Hamit Aliaj

Pup-pup-pup, pupëza e pranverës
I vetmi zog pa këngë
Veç me gjysmë fjalë belbane.

Çfarë kumtesh të lashta i kishin mbetur përgjysëm njeriut
Që ia la amanet pupëzës shtegtare
E ajo ende s’i thotë dot?

I njomë isha, si shelg që bëhej pipëz fëmijësh në prill
Kur një vajze iu mor goja para meje:
Pup-pup-pup

Buzë të bukura që këndonin këngë që s’të lënë me vdekë
Buzë që recitonin poetët e dashurisë,
M’u dhanë dridhshëm në vitet e harrimit
Por pupëza mungonte në to.

Po errem edhe unë si murg i mugët
Fjalë e pathënë, mbetur në fyt zogjsh

Me një pipëz shelgu në duar
Mot për mot e pres ta dëgjoj nëpër prille
Pupëzën e pyjeve në katundin tim skaj qiellit.

Me atë gjysmëfjalën që i mungon botës.