VÍCTOR HURTADO OVIEDO
Peru, 1951
Thëniet e Aristotelit na vërtiten si këngë. Një nga ato thotë se qenia njerëzore është e vetmja qenie që qesh. Fransua Rabële hodhi një ide edhe më të mirë: “E qeshura është vetëm e njeriut”.
E qeshura ka vibruar edhe në letërsi. Disa poetë e kanë krahasuar të qeshurën e grave me vetëtimën që shpërthen në qiellin e kuq të buzëve. Ja, si e përcakton Kevedoja, në mënyrë tronditëse:
“Vetëtima qeshjesh të përflakta,
brerore, hir dhe krenari qiellore…”
Ndërsa Gustavo Adolfo Beker ka shtuar:
“Zgjohu, qesh, duke qeshur buzët e tua
trazovaçe më duken,
vetëtima kërmëzi që gjarpërojnë
mbi një qiell me dëborë…”
Amado Alonso na hedh dritë mbi disa poezi të Pablo Nerudës, te vëllimi “Poezia dhe stili”, të cilat pikturojnë të qeshurën-vetëtimë të femrës, por asnjë nuk krahasohet me ato të Francisko de Kevedos (Francisco de Quevedo):
“Me vetëtima qeshjesh të purpurta…”.
Shkenca është si një fqinjë që del në çdo dritare dhe pyet gjithashtu se sa e vërtetë është që “e qeshura është vetëm e qenies njerëzore”: A thua nuk paska ndonjë kafshë që qesh?
Duket se paska të tilla; të paktën kështu beson biologu estonez me emrin (nëse mund ta shqiptojmë) Jaak Panksepp.
Ai afirmon se ka zbuluar të qeshura te minjtë e laboratorit, kur ata lozin: të qeshura të lehta, ultrasonike, të holla, të shoqëruara me lëvizje dhe gudulisje, jo me “ide”.
Po ashtu edhe primatologu Frans de Waal tregon për skena shakaje te majmunët, ku ata bërtasin gjithë gëzim…
Pra, e qeshura nuk qenka vetëm e qenieve njerëzore: duke e ndarë me krijesa të tjera, do të gëzoheshim më shumë.
La Nacion, octubre 2012
Përktheu: Bajram Karabolli
