Fjalimi i shkrimtarit Thomas Mann, me rastin e marrjes së Çmimit Nobel

in A(rt)ktivizëm/Letërsi/Përkthim by

Thomas Mann

Stockholm, 10 Dhjetor, 1929

Tani është radha ime për t’ju falënderuar dhe nuk është e nevojshme t’ju tregoj se me sa padurim e kam pritur. Por mjerisht, në këtë çast të së vërtetës kam frikë se fjalët do dështojnë ta shprehin atë që ndiej, siç ndodh shpesh me jo-oratorët e lindur.
Të gjithë shkrimtarët i përkasin klasës së jo-oratorëve. Shkrimtari dhe oratori nuk janë vetëm të ndryshëm, por ata janë edhe në kundërshti, sepse puna e tyre dhe arritja e efekteve të tyre ndjek mënyra të ndryshme. Në veçanti, shkrimtari i përkushtuar është instiktivisht i zmbrapsur, nga një këndvështrim letrar, nga karakteri i improvizuar dhe jopërfshirës i të gjithë fjalimeve, po aq sa nga ai parimi i ekonomisë i cili lë boshllëqe të shumta dhe vërtet vendimtare, që duhet të plotësohen nga efektet e personalitetit të folësit. Por çështja ime është e ndërlikuar nga vështirësitë e përkohshme që praktikisht kanë paracaktuar oratorinë time të improvizuar.

Po u referohem natyrisht rrethanave në të cilat unë jam vënë nga ju, zotërinj të Akademisë Suedeze, rrethana konfuzioni dhe ekzaltimi të mrekullueshëm. Me të vërtetë, nuk e kisha idenë e nderimeve kaq të stuhishme, dhuruar nga ana juaj! Unë kam një natyrë epike, e jo dramatike. Prirjet dhe dëshirat e mia kërkojnë paqe për të endur fijen dhe një ritëm të qëndrueshëm në jetë dhe në art. Nuk është çudi që fishekzjarret dramatikë që janë hedhur nga Veriu nën këtë ritëm të qëndrueshëm, të kenë zvogëluar aftësitë e mia retorike, madje edhe nën limitet e tyre të zakonshme.

Që kur Akademia Suedeze bëri publike vendimin e saj, unë kam jetuar në një intoksikim festiv, një trullosje magjepsëse dhe nuk mund t’i ilustroj pasojat e saj në mendjen dhe shpirtin tim më mirë se duke iu drejtuar një poezie dashurie të bukur dhe kërshërindjellëse nga Goethe. I drejtohet vetë Cupidit dhe vargu që kam në mendje vazhdon: «Du hast mir mein Gerät verstellt dhe verschoben.» (M’i ke çmontuar pjesët e m’i ke shitur nën dorë.) Në këtë mënyrë Çmimi Nobel ka shkaktuar një konfuzion dramatik midis gjërave në vatrën time epike, dhe me siguri nuk jam duke u mburrur nëse krahasoj efektet e Çmimit Nobel tek unë, me ato ku pasioni funksionon në një jetë njerëzore të mirë-organizuar.
E megjithatë, sa e vështirë është për një artist të pranojë pa mëdyshje nderime të tilla, siç janë tani këto që më kushtohen mua! A ka ndonjë artist të denjë dhe vetëkritik që nuk do të kishte ndërgjegje të parehatshme në lidhje me to? Vetëm një këndvështrim tejpersonal, tejindividual do ndihmonte në një dilemë të tillë. Gjithmonë është më mirë ta heqësh qafe individin, veçanërisht në një rast të tillë. Goethe tha dikur me krenari, “Vetëm rrufjanët janë modestë.” Dhe kjo është aq shumë fjala e një zotërie të madh që deshi të shkëputet nga morali i lakenjve dhe hipokritëve.
Por, zonja dhe zotërinj, vështirë se është e gjithë e vërteta. Ka mençuri dhe inteligjencë në modesti dhe do të ishte një budalla pa mend, ai i cili do të gjente një burim mendjemadhësie dhe arrogance në nderime të tilla si këto që më janë dhuruar. Unë bëj mirë që këtë çmim ndërkombëtar i cili m’u dha përmes disa shanseve, ta vë në këmbët e vendit dhe të popullit tim, të këtij vendi dhe të atyre njerëzve, ndaj të të cilëve shkrimtarët si unë sot ndihen më afër seç ishin në zenitin e perandorisë së tij të rreptë
Pas shumë vitesh, çmimi ndërkombëtar i Stokholmit i është akorduar edhe një herë mendjes dhe prozës gjermane në veçanti, dhe ju mund ta keni të vështirë të vlerësoni ndjeshmërinë me të cilën pranohen shenja të tilla simpatie botërore në vendin tim të plagosur dhe shpesh të keqkuptuar .
Mund të supozoj ta interpretoj më ngushtë kuptimin e kësaj simpatie? Arritjet intelektuale dhe artistike gjermane gjatë pesëmbëdhjetë viteve të fundit nuk kanë ndodhur në kushte të favorshme për trupin dhe shpirtin. Asnjë punë nuk pati shansin të rritet dhe të piqet në një siguri të rehatshme, por artit dhe intelektit iu është dashur të ekzistojnë në kushte intensive dhe përgjithësisht problematike, në kushte mjerimi, trazirash dhe vuajtjesh, një kaos gati lindor dhe rus pasionesh, në të cilin mendja gjermane ka ruajtur parimin evropian perëndimor të dinjitetit të formës.
Për evropianin, forma është një pikë nderi, a nuk është kështu? Unë nuk jam katolik, zonja dhe zotërinj; tradita ime është si ajo e të gjithë juve; Unë mbështes menjëhershmërinë protestane ndaj Zotit. Sidoqoftë, unë kam një shenjt të preferuar. Do t’jua tregoj emrin e tij. Ai është Shën Sebastiani, ai i riu në kulm te rinisë, shpuar nga shpatat dhe shigjetat nga të gjitha anët, që buzëqesh mes agonisë së tij. Hijeshia në vuajtje: ky është heroizmi i simbolizuar nga Shën Sebastiani
Imazhi mund të jetë i guximshëm, por unë tundohem ta pretendoj këtë heroizëm për mendjen dhe për artin gjerman, dhe të supozoj se nderimi ndërkombëtar kundrejt arritjes letrare të Gjermanisë u dha me këtë heroizëm sublim në mendje. Përmes poezisë së saj Gjermania ka shfaqur hijeshinë në vuajtje. Ajo e ka ruajtur nderin e saj, politikisht duke mos iu dhënë anarkisë së pikëllimit, por duke e mbajtur unitetin e saj; shpirtërisht duke bashkuar parimin lindor të vuajtjes me parimin perëndimor të formës – duke krijuar bukuri nga vuajtja. Më lejoni që në fund të bëhem vetjak.
Unë u kam thënë madje edhe delegatëve të parë që erdhën tek unë pas vendimit, sesa i prekur dhe sesa i kënaqur isha të merrja një nderim të tillë nga Veriu, nga ajo sferë skandinave, me të cilën si bir i Lübeck-ut, që nga fëmijëria, kam qenë i lidhur nga kaq shumë ngjashmëri në mënyrat tona të jetesës, dhe si shkrimtar nga aq shumë simpati letrare dhe admirim për mendimin dhe atmosferën e veriore.
Kur isha i ri, unë shkrova një tregim që të rinjtë e pëlqejnë ende: Tonio Kröger. Bëhet fjalë për Jugun dhe Veriun dhe përzierjen e tyre në një person, një përzierje problematike dhe produktive. Jugu në atë histori është thelbi i aventurës sensuale, intelektuale, thelbi i pasionit të ftohtë të artit. Veriu, nga ana tjetër, ka vlerë për zemrën, shtëpinë borgjeze, emocionin thellësisht të rrënjosur dhe humanizmin intim.
Tani kjo shtëpi e zemrës, Veriu, më mirëpret dhe më mbështjell në një ceremoni të shkëlqyer. Është një ditë e bukur dhe domethënëse në jetën time, një festë e vërtetë e jetës, një “högtidsdag”, siç e quan gjuha suedeze çdo ditë të gëzimit. Më lejoni ta lidh kërkesën time të fundit me këtë fjalë kaq të huazuar nga Suedishtja: Le të bashkohemi, zonja dhe zotërinj, në mirënjohje dhe urime për Fondacionin, aq të dobishëm dhe të rëndësishëm në mbarë botën, të cilit i detyrohemi për këtë mbrëmje madhështore.
Sipas zakoneve të mira suedeze, bashkohuni me mua në një Urra për Fondacionin Nobel!
_____
Para fjalimit, profesori J. E. Johansson bëri komentet e mëposhtme:
«Thomas Mann ka përshkruar fenomene të cilat janë të arritshme për ne pa ndihmën e modeleve të elektroneve dhe atomeve. Investigimet e tij kanë të bëjnë me natyrën njerëzore ashtu siç ne kemi mësuar ta njohim atë nën dritën e ndërgjegjes. Kështu fusha e tij është shumë shekuj e vjetër; por Thomas Mann ka treguar se nuk ofron më pak probleme të reja me interes të madh sot. Unë mendoj që ai nuk ndihet i huaj në një grup, ku, siç bëri Alfred Nobel, të gjithë e nderojnë përpjekjen njerëzore për studimin e marrëdhënieve midis fenomeneve, si bazë të të gjithë civilizimit, dhe unë jam plotësisht i sigurt se ai nuk do të ndihet si alien në një vend kaq pranë tij.»

Përktheu: Arlinda Guma 

Leave a Reply

Your email address will not be published.

*

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Latest from A(rt)ktivizëm

Go to Top