Pse shkruani? Revista defekt-teknik ua drejtoi këtë pyetje disa shkrimtarëve dhe poetëve shqiptarë, brenda dhe jashtë vendit.

Përgjigjia e radhës erdhi nga Ballsor Hoxha.

Vijon më poshtë.

Pse shkruaj?-Ballsor Hoxha

Hapja e lakut të magjepsjes.
Çfarë pyetjeje! Paralizuese. E pafundme, që të mundëson edhe përveshjen për një elaborim sa më të sofistikuar, por aq më keq!, të përpiqesh, ajme, të kumtosh atë që tërë jetën ke dashur ta rrëfesh. Pyetja më kujton një shaka: “Përderisa kishin ndërtuar kompjuterin më të avancuar në botë, kishin vënë njeriun përballë tij për ta testuar. Dhe ky, pa një pa dy, e pyet: ”Ç’ka ka, ç’ka s’ka?” Përnjëherë kompjuterit fillon t’i dalë tym, shkatërrohet, prishet nga pyetja!
Marquez-i në autobiografinë e tij:“Të jetosh për të treguar”, thotë: “Në fund të fundit, e tëra të sjell në atë që njeriu shkruan për t’u pëlqyer më shumë miqve të tij”. Një përgjigje sa e sinqertë po aq edhe e guximshme, e fundme.
Në anën tjetër, Orhan Pamuk-u, në librin e tij “Baullja e babait”, duke kujtuar baullen e stërmbushur të babait të tij me shkrimet, shkrimtarin e dështuar që ishte, flet se, ndër të tjera është përmbushje e dëshirës së babait (gjë paska e ngjashme edhe me jetën e John Updike-s dhe të nënës së tij).
Isha fëmijë, tetë vjeçar, besoni ose jo, kisha probleme, më mundonte shumë përpjekja, angazhimi dhe kotësia e misionit shqiptar përkundër mbretërimit (lexo: opresionit) serb, kudo e kahdo, dhe në çdo gjë. Mësuesja na kishte dhënë për detyrë të lexonim “Heroizmat e Fatbardh pikaloshit”. Dhe, përnjëherë, i magjepsur, isha gjendur i dyzuar me Fatbardh Pikaloshin, ndërsa e ndiqte “armata e dyshave”. Edhe unë isha mbushur përplot me dysha në shkollë. Edhe unë vuaja ankthe. Edhe unë isha pikëlluar dobësie “misionare” e “shqiptare”… lexoja libra komikë, “stripa”, siç i quanim në gjuhën serbe, dhe më pëlqenin; shikoja filma në serbisht që më pëlqenin, etj. dhe merrja dysha.
Por “armata e dyshave që ndiqnin Fatbardhin” ishte shqip. Ishte sinkroni jungian, përderisa e vuaja të njëjtin problem që më kishte kapluar, më kishte vërshuar, më kishte profetizuar në tregimin e “dyshave”. Isha unë. Ishte Fatbardh pikaloshi. Për një kohë nuk e ndaja veten nga Fatbaddhi, Fatbardhin nga unë. Përnjëherë kisha rënë në lakun, në gropën, në hapjen dhe në të çarën e urëzuar përmes ndarjes së përvojës. Më tutje, gjatë leximit, përnjëherë ishte zgjuar Fatbardh pikaloshi nga ëndrra. Përnjëherë isha zgjuar dhe unë nga ëndrra. Përnjëherë, në sinkron (jungian), isha unë ai, ishte ai unë.
“Ç’ka ke, Bali?” (Bali më thërrasin në familjen e prindërve.)
Nëna, në të njëjtën dhomë, duke më parë të harruar në “lektyrën”, duke u zier në vete, duke marrë e dhënë me librin, duke reaguar me duar e këmbë, ndërsa e lexoja “lektyrën”, më kishte pyetur.
Përnjëherë, prapë, ishte vazhdimisht kjo – përnjëherë – isha vetëdijësuar se kishte edhe të tjerë njerëz në dhomë.
“Fatbardh pikaloshin po e ndjekin një armatë e dyshave”, i isha përgjigjur. Pa asnjë kuptim dhe lidhje me atë që doja të komunikoja. Që të kishte logjikë.
Nëna kishte filluar të qeshej me të madhe (lexuese e pasionuar e romaneve të soc-realizmit). Prapë kjo – përnjëherë – prapë njëlloj, herë kthimi, herë rënie, në këtë hapje të rrëfimit, të të ndarit të përvojës. Më pas, në një frymë, si në ankth se do të zhbëhej magjepsja, ia kisha treguar tërë librin, të gjitha ngjarjet dhe të gjithë përjetimin tim. Sigurisht, ende, i dyzuar, në sinkron me Fatbardh Pikaloshin.
Në dy parafrazimet që kam zgjedhur për këtë përgjigje timen, atë të Pamuk-ut dhe Marquez-it, dominon ana egotike e vullnetit dhe e motivit për të shkruar. Jo si narcizëm, as si “will to power”, por si sinqeritet.
Por, përjetimi personal imi, ajo rënia në hapjen e magjepsjes, sinkronia, të qenit i mbuluar në fëmijërinë time nga profetizimi i Bedri Dedjes, gjë që e kam menduar dhe e mendoj, në jetën pas Fatbardh pikaloshit, është tërë ajo që më bën të shkruaj. Të hap, të magjeps, të krijoj atë urëzimin mes meje e tjetrit. Të arrij tjetrin. Të ndajmë së bashku. Të dëgjohemi!
Në këtë, dua të ngreh një problem tejet të rëndë, tragjik dhe të dhembshëm shqiptar. Mungesën e një regjistrimi, të një përvoje, një, qoftë, edhe vizioni të, le të themi, jetës në vitet 1600 të shqiptarëve. Jetës së zakonshme. Jetës së përditshme, gjallërimit dhe preokupimeve të – këtyre njerëzve – që ngjajnë si të huaj, të këputur, të ndarë prej nesh.
Dhe për ta ilustruar në tërësi, tërë përgjigjen time, dhe në këtë problemin e ngrehur, me shumë paskrupullsi ndoshta, po e bashkëngjis një poezi timen në këtë frymë.

Dëgjo, të bën-Ballsor Hoxha

 

1607, le të themi.
Paradite e butë tetori
Dhe pikat e shiut ngadalë
Pikë-pikë ngadalë,
Thellojnë, skulptojnë jashtësinë.
Brenda
Ngjyrat të gjitha janë një.
Zërat, aromat, lëvizjet dhe vizioni
Pluskojnë duke ndjekur tymin.
Dëgjohen një.
Dhe ai kapet për diçkaje,
Diçka që krijohet nga mungesa fizike,
Në mes fëmijëve që ndërtojnë diçka, luajnë,
Gruas që gravuron aromën e bukës,
Babait të përgjithmonshëm të mustaqeve, që bluan
Dhe nënës që thur faqen
Dhe motrave që endin jetën.
Diçka mungon fizikisht.
Dhe tymi, pavetëdije
Mbushur nga valëzimi i ngjyrave
Krijon një vesh
Prekë
2007 le të themi.
Butësi pasditeje tetori dhe shi, që
Durueshëm lan qytetin nga aroma e përgjakur e
eksplozivit.
Veshin rënë
Prapa lavatriçes që di të kalkulojë
Dhe kalkulimit që bën lavatriçen,
Cigaren në dorë në bide,
I huajtur në trupin e vet.
Dhe përnjëherë
Uji nga “ujësjellësi”.
Ndriçimi, lavatriçja duke punuar
Ngjyrat tanimë të kufizuara,
Gjërat,
(Çdo gjë kufizuar në veten e vet)
Nga shpejtësia që rritet vazhdimisht,
Derisa tymi përplaset për tavani.
Së bashku, thonë
Flasin,
Bëjnë dy.